Morgunblaðið - 28.07.1978, Blaðsíða 16

10 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. JULÍ 1978
AtkvKðisréttur, rétturinn til að hafa áhrif á skipan sveit-
arstjðrna og Alþingis, er einn mikilvægasti þáttur almennra
þegnréttinda og á þar af leiðandi að vera eins jafn hjá þegnum
þjððfélagsins, hvar sem þeir búa á landinu, og aðstæður frekast leyfa.
Þegar kjördæmabreytingin var gerð árið 1959 lætur nærri, að hvert
atkvæði I fámennustu kjördæmunum hafi jafngilt 2W atkvæði ( hinum
fjölmennustu. Rökin fyrir þessu misvægi vðru þau, að fbúar Reykja-
vlkur- og Reykjaneskjördæma, sem byggju I nánd og snertingu við
stjðrnsýslustöðvar þjððfélagsins, hefðu betri aðstöðu til að hafa áhrif á
þjððmálast jðrn og til að nýta ýmiss konar samfélagslega þjðnustu en
strjálbýlisfðlk. Þess vegna væri eðlilegt að nokkurt misvægi væri I
atkvæðisrétti, til að vinna upp annan aðstöðumun.
tbúaþrðun f landinu sfðustu tvo áratugina hefur hins vegar aukið
þetta misvægi atkvæða svo mjög, að ekki verður lengur við unað. Lengi
hafði verið beðið tillagna frá stjðrnarskrárnefnd, sem m.a. fælu f sér
úrbætur f þessu efni, og Ifkurnar á tillögugerð úr þeirri átt eru
sennilegasta skýringin á þvf, hve þingflokkar og þingmenn brugðu
seint við til frumkvæðis að leiðréttingu f þessu efni á liðnu þingi.
Þegar hins vegar þðtti sýnt, að stjðrnarskrárnefnd skilaði ekki tillög-
um um sitt viðamikla viðfangsefni fyrir þinglok, brugðu einstakir
þingmenn, einkum úr röðum Sjálfstæðisflokksins, skjðtt við.
Ellert B. Schram, Guðmundur H. Garðarsson og Olafur G. Einarsson,
þingmenn Sjálfstæðisflokks úr Reykjavfkur- og Reykjaneskjördæm-
um, fluttu ásamt Jðni Skaftasyni, þingmanni Framsðknarflokks, frum-
varp til laga um breytingu á kosníngalögum. Frumvarp þetta fðl það f
sér, að tii þess að finna, hverjir frambjððendur þingflokks hafi hlotið
uppbðtarþingsæti sem aðalmenn, skuli raða frambjððendum á lands-
kjörlista eftir atkvæðafjölda hvers og eins. Hverfa átti frá hlutfalls-
reglu um útreikning uppbðtarsæta. Þessi ákvæði, ef samþykkt hefðu
verið, hefðu flutt uppbðtarþingsæti frá strjálbýliskjördæmum til
þéttbýliskjördæma og dregið að nokkru úr misvægi atkvæða eftir
búsetu kjðsenda.
Oddur Ölafsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks úr Reykjaneskjör-
dæmi, flutti frumvarp til stjðrnskipunarlaga. Frumvarpið gerði ráð
fyrir þvf að fjölga kjördæmum úr átta f nfu, þ.e. skipta Reykjaneskjör-
dæmi f tvö kjördæmi, sem hvort um sig hefði 5 kjördæmakjörna
þingmenn. Fyrra kjördæmið átti að spanna Hafnarfjörð, Gullbringu-
sýslu, Grindavfkurkaupstað,. Njarðvfkurkaupstað og Keflavfk. Hið
sfðara Garðabæ, Kðpavog, Seltjarnarnes og Kjðsarsýslu. Þá átti að
f jölga kjördæmakjörnum þingmönnum Reykvfkinga um 2. Þetta hefði
þýtt að kjördæmakjörnum þingmönnum hefði fjölgað úr 49 f 56. A
mðti átti að fækka landskjörnum þingmönnum úr 11 14, þann veg að
heildartala þingmanna yrði ðbreytt. Frumvarp þetta varð ekki útrætt
fremur en hið fyrra.
Þá flutti Jðn Armann Héðinsson, þingmaður Alþýðuflokks, frum-
varp til breytinga á kosningalögum. Meginefni þess frumvarps var, að
stjðrnmálaflokkur, sem hlotíð hefði fimm af hundraði eða meira af
samanlögðum gildum atkvæðum f öllum kjördæmum landsins, kæmi
til greina við úthlutun uppbðtarþingsæta, þð hann hefði ekki hlotið
kjördæmakjörinn þingmann. Frumvarp þetta varð ekki útrætt.
Það sem vekur athygli við málatilbúnað þennan f heild er, að
þingmenn Sjálfstæðisflokks úr Reykjavfkur- og Reykjaneskjördæm-
um hafa frumkvæði og forystu f málinu. Þingmenn úr lýðræðisflokk-
unum þremur, Alþýðuflokki, Framsðknarflokki og Sjálfstæðisflokki,
eiga sameiginlega aðild að viðleitni til leiðréttingar á rfkjandi rang-
læti. Alþýðubandalagið eitt sker sig úr með þvf að hunza þetta
réttlætismál með öllu, hvað málatilbúnaði á Alþingi viðvfkur, sem vel
getur með öðru komið fram f tæplega 1900 atkvæða tapi þess f
Reykjavfk frá borgarstjðrnarkosningum til alþingiskosninga fyrr f
sumar.
Þegar einsýnt var, að Alþingi myndi ekki afgreiða neins konar
breytingar á kosningalögum f önnum sfðustu vikna þingsins, flutti
allsherjarnefnd sameinaðs þings tillögu til þingsályktunar um skipan
nýrrar nefndar til að gera tillögur um breytingu á stjðrnarskrá o.fl.
Tillaga þessi olli nokkrum skoðanaskiptum, sem ekki verður farið
nánar út f hér og nú. Geir Hallgrfmsson, forsætisráðherra, beitti sér
sfðan fyrir flokkasátt um málsmeðferð. Flutti hann ásamt Ólafi
Jðhannessyni, Lúðvfk Jðsepssyni, Benedikt Gröndal og Magnúsi T.
Ólafssyni tillögu til þingsályktunar sem fðl það f sér, að strax og
Alþingi kemur saman f haust tilnefni þingflokkar fulltrúa f stjðrnar-
skrárnefnd, sem sett eru 2ja ára tfmamörk til að skila álitsgerð og
tillögum um endurskoðun stjðrnarskrárinnar. Nefndin hafi sérstak-
lega til meðferðar kjördæmaskipan, kosningaákvæði stjðrnskipunar-
laga, kosningalög og starfshætti Alþingis.
Morgunblaðið hefur margoft á undangengnum árum fjallað um
þetta efni og ýtt á eftir leiðréttingu, enda eiga mannréttindi á borð við
kosningarétt að ganga sem jafnast yfir þjððfélagsþegnana. Það hefur
hins vegar einnig horft á málið frá sjðnarhðli strjálbýlisfðlks, sem á
mörgum sviðum býr við verri kost en fbúar höfuðborgarsvæðisins, og
þvf talið eðlilegt, að stefnt verði að fullum jöfnuði, bæði hvað varðar
vægi atkvæða og önnur þegnréttindi, f áföngum, eftir þvf serit aðstæður
frekast leyfa. Misvægi kosningaréttar eftir búsetu er hins vegar orðið
svo himinhrðpandi, að þar þurfa leiðréttingar til að koma strax — eða
áður en gengið verður til kosninga á ný.
f leiðara Mbl. 5. júlf sl. er vakin athygli á þvf að samhliða jöfnun
kosningaréttar þurfi að athuga fleiri skynsamlegar og sanngjarnar
breytingar á kosningarétti og kosningaskipan. Spurning sé, hvort
l*rðfkjör, sem lýðræðisflokkarnir hafa viðhaft undanfarin ár, geti
áazt f þá veru, að kjðsendur fái frjálst val um það, hvernig þeir raði
'imbjððendutn á þeim lista, er þeir greiða atkvæði f almennum
•sningum og kosningin þann veg gerð persðnubundin. Þetta er eitt af
ffiörgum atriðum sem athuga þarf f sambandí við jöfnun og aukningu
þegnréttinda f landinu.
Sr. Þórir Stephensen:
99
Forðastu svoddan
fíflskugrein.”
AÐ UNDAN förnu hefur
mikið verið skrifað í dag-
blöðin um efni, sem snert
hafa mál Guðbjarts heit-
ins Pálssonar, er lést 21.
mars 1977. Það síðasta,
sem ég hef lesið um þetta
hefur fjallað um við-
skipti ákveðinnar lána-
stofnunar, þar sem
ábyrgir bankastjórar
hafa um fjallað. Fram-
kvæmdir lánastofnunar-
innar eru, samkvæmt
skrifum þessum, taldar
gruggugar mjög.
Um réttmæti slíkra
ásakana er ég ekki maður
til að dæma, og sjálfsagt
fáir meðal almennings.
En annað hefur undrað
mig í þessum skrifum öll-
um. Það er, hvers vegna
þarf alltaf jafnframt að
nota tækifærið til að
sverta minningu Guð-
bjarts heitins. Mál hans
voru öll tekin til dóms-
rannsóknar skömmu fyr-
ir andlát hans og munu
fá sína afgreiðslu lögum
samkvæmt. Vafalaust
verða þau þá rædd opin-
berlega, en vonandi þá
líka siðlega og áreitnis-
laust.
Séu blaðamenn sann-
færðir um, að lánastofn-
Guðbjartur Pálsson.
anir séu að fremja
ósæmilega hluti, þá get
ég ekki séð, að dagblöð
séu hinn rétti vettvangur
til að sækja þau mál,
heldur dómstólar lands-
ins. Annars er það auð-
vitað þeirra mál, blaða-
mannanna, en ekki mitt.
En það er annað, sem
mér finnst snerta mig og
örugglega marga fleiri.
Það eru þau, vægast sagt,
hörðu og óvægilegu orð,
sem sífellt er tönnlast á
um látinn mann, fullyrð-
ingar sem enginn dóm-
stóll hefur enn staðfest.
Og alveg burt séð frá
sekt eða sakleysi Guð-
bjarts Pálssonar, þá
hefur það alltaf þótt
heldur lítilmannlegt að
ráðast á þann, sem ekki
getur svarað fyrir sig,
hvað þá látinn mann.
Dettur engum í hug, að
þessi maður á fullorðna
móður á lífi, fimm börn
og sum þeirra innan
fermingaraldurs, systk-
ini og aðra nána ástvini?
Kemur engum til hugar,
að þetta fólk beri tilfinn-
ingar í brjósti, er óþarft
sé að níðast svo á, sem
gert hefur verið? Man nú
enginn lengur orð sr.
Hallgríms Péturssonar:
„Forðastu svoddan ffflsku-
grein,
framliðins manns að lasta bein.
Sá dauði hefur sinn dóm með
sér,
hver helst hann er.
Sem best haf gát á sjálfum
þér.“
Er ekki mál, að leið-
indaskrifum þessum
linni, en drengskapur og
tillitssemi við minningu
látinna og tilfinningar
aðstandenda þeirra fái að
vera í fyrirrúmi, þegar
um svo viðkvæm mál er
fjallað?
Norrænt listasetur
opnað í Helsingfors
LISTASETUR Norður-
landa í virkinu Sveaborg
í Helsingfors verður opn-
að í dag, föstudag, og þar
með hefst starfsemi sem
miðar að því að efla nor-
ræna samvinnu á sviði
myndlistar. Listasetrið
verður opnað með tveimur sýn-
ingum. önnur er höggmynda-
sýning þar sem sýnd verða verk
tíu myndhöggvara, tveggja frá
hverju hinna fimm Norður-
landa. tslenzku myndhöggvar-
arnir sem eiga verk á sýning-
Frá Sveaborg
unni eru Jón Gunnar Arnason
og Hallsteinn Sigurðsson.
Hin sýningin er um
Sveaborg. A henni verða teikn-
ingar eftir sænska listamann-
inn Stig Claesseon og ayk þess
myndir og gögn um sögu Svea-
borg.
Tilgangur norræna listaset-
ursins er að efla og samræma
norræna samvinnu i málaralist,
höggmyndalist, teikningu, graf-
ík, húsagerðarlist, leirkeragerð,
handsaum o.fl. með það fyrir
augum að breikka og auðga nor-
rænt menningarumhverfi, að
því er segir í frétt frá listasetr-
inu.
Seinna er ætlunin að starf-
semi listasetursins nái einnig
til kvikmynda, ljósmynda,
myndsegulbands, leikhúss og
annarra listgreina.
I stefnuyfirlýsingu lista-
setursins segir að setrið eigi að
vera verkstæði listamanna frá
öllum Norðurlöndunum þar
sem þeir geti fengið næði til að
hugsa, gera tilraunir og vinna
úr tilraunum sinum án þess að
vera bundnir af markaðskröf-
um.
Listasetrið er eitt af rúmlega
30 norrænum stofnunum' sem
heyra undir menningarmála-
stofnun Norðurlanda i Kaup-
mannahöfn.
Forstöðumaður listasetursins
var nýlega ráðinn til fjögurra
ára Erik Kruskopf menningar-
ritstjóri Hufvudstadsbladed í
Helsingfors.
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiösla Aöalstraati 6, sími 10100.
Auglýsingar Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. á mánuöi innanlands.
i lausasölu 100 kr. eintakiö.
Jöfnun og aukníng
þegnréttinda