Morgunblaðið - 03.08.1978, Blaðsíða 13

„Það má nefna,
að einn nemi náði
hlutaprófum
í vor á kæru,44
segir Ásdís J. Rafnar
laganemi
Lagadeildin hefur verið mjög
umtöluð undanfarið, ekki aðeins
meðal laganema heldur í öllum
deildum Háskólans, bæði meðal
kennara og nemenda. Það er t.d.
haft eftir einum prófessor við
Guðfræðideildina að hann undrist
aumingjaganginn í okkur laga-
nemum að hafa ekki borið fram
nein mótmæli við þessum „kjör-
um“ sem við eigum við að búa.
Hvað það er sem við getum
kvartað yfir! Það má fyrst nefna
það, að reglugerð deildai'nnar er
soðin upp úr tveimur eldi' reglu-
gerðum og lítið lag á henni, svo að
hana má túlka á margan veg.
Náminu er skipt í þrjá hluta, —
fyrsta og annað ár telst fyrsti
hluti, — þriðja og fjórða ár annar
hluti og fimmta ár þriðji hluti. Af
þessum hlutum er annar hluti til
muna þyngri en hinir tveir. A
fyrsta og þriðja námsári eigum við
kost á að taka svokölluð áfanga-
próf, þ.e. að vori í eitt skipti í
námsgreinum viðkomandi hluta,
en annars er aðeins um það að
ræða að taka öll próf hlutans í
einu. Þann kost megum við reyna
við tvisvar og ef viðkomandi nemi
stenst ekki þær „raunir" er hann
fallinn út úr deildinni og öll þau
próf sem hann á þar lokið, þ.e. próf
fyrsta hluta eru honum ónýt. í
samanburði við prófkosti og lág-
markseinkunnir sem nemar við
aðrar deildir H.I. búa við, þá á
lagadeildin engan sinn líka.
Eftir fjögurra og hálfs árs veru í
deildinni féll einn nemi út í fyrra
haust, þar sem hann hafði byrjað í
prófum annars hluta um vorið, en
hætt og síðan stóðst hann ekki öll
prófin um haustið og þar með voru
önnur próf sem hann hafði staðist,
Árni Pálsson lögfræðingur.
þ.e. fyrsta hluta prófin ónýt og
hann átti þann kost að byrja upp á
nýtt eða snúa sér að öðru. Slíkt
þekkist ekki nema í lagadeild.
Annar nemi sem af sérstökum
ástæðum fór þess á leit við
deildarráð að fá að taka áfanga-
próf þriðja árs næsta vor á eftir,
að hann átti kost á því skv.
reglugerðinni, var synjað um það
vegna reglugerðarákvæða. Þrátt
fyrir sérstakar aðstæður nemans
var ekki hægt að gera undantekn-
ingu frá reglunni.
Af hverju má ekki kalla fallið á
síðari árum í deildinni
„hráskinnaleik" eins og blaðamað-
ur Tímans orðar það! Við höfum
sjálf reiknað út falltöluna á
prófum annars hluta núna í vor og
fengum þá út töluna 42%, — hjá
fólki sem stundað hefur nám
þarna í 4—5 ár.
Arnljótur Björnsson prófessor
hefur skrifað stutta grein í blaðið
okkar, Úlfljót, þar sem hann
reynir að útskýra orsakir fallsins
á fyrsta ári í lögfræðinni, — og án
efa útskýrir hann fallið á fjórða
ári á sama veg, þ.e. að það fólk sem
nútildags útskrifast úr mennta-
skólum landsins sé til muna
lélegra námsfólk en áður var, þ.e.
minni kröfur séu þar gerðar.
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 1978
13
Þarna virðist hann reikna með því
að eingöngu botnfallið af þessum
lélegu stúdentum ásamt örfáum
góðum mönnum, sæki í lagadeild,
en hreint ekki í aðrar deildir H.I.
Hver er annars ástæðan fyrir því
að fall og lélegur námsárangur er
ekki samsvarandi í öðrum deildum
H.í. og í lagadeild. Einkunnir og
námsárangur laganema verður
lélegri með hverju árinu, en á því
ber ekki í öðrum deildum. Því er
án efa að stórúm hluta að kenna
ósveigjanlegum prófkostum í laga-
deild.
Prófessorar við deildina vitna
gjarnan í „gamla daga“ þegar
prófafyrirkomulagið var enn
ósveigjanlegra en það er í dag, en
taka þeir þá með í dæmið hversu
pensúmið hefur aukist jafnt og
þétt í hverri námsgrein frá ári til
árs bæði í bókum og bæklingum,
sem hver og einn nemi á að kunna
upp á staf og þá bezt aukaatriðin
fremur en aðalatriðin! Auk þess er
svokölluð æfingaskylda sem nem-
ar verða að ljúka fyrir hver próf,
til þess að öðlast rétt til þess að
taka þau próf geysilega mikil og
hún tekur sinn tíma frá lestri.
Fyrrverandi prófessor við deild-
ina sagði nýlega í hálfkæringi að
„nýir vendir sópa bezt“ þegar
ungur kennari við deildina var til
umræðu. Það hefur mikið borið á
því eins og kannski „eðlilegt" er,
að þegar nýir menn koma til
kennslu þá geri þeir sérstakar og
óeðlilega strangar kröfur til nem-
enda. I vor var fjöldi manna þ.e.
meirihlutinn í einu fagi á öðrum
hluta með einkunnina 0.5 og 1.00. í
þessu skriflega prófi fékk einn
nemi 0.5 í einkunn og í sama fagi í
munnlegu prófi fékk sá sami 14.00
— reyndar hjá öðrum kennara.
Svolítið sérstakt? Sá kennari sem
hvað mest hefur vakið ugg meðal
nema við lagadeild hefur eftir
stutta veru ákveðið að hætta þar
kennslu.
Einn nemi féll á öðrum hluta í
vor á einu stigi. Hann kærði prófin
Ásdís J. Rafnar laganemi.
sín til prófdómara, og náði að því
loknu á fleiru en einu stigi.
Ég veit að fyrirhugaðar eru
ákveðnar breytingar á náminu í
lagadeild og vona því að með
þessari frásögn þá komist þær sem
fyrst í gagnið, því augljóst er að
breytinga er þörf. Það er hægt að
réttlæta „síuna“ sem verið hefur á
fyrsta námsári í laganáminu, en
það er erfiðara að réttlæta það fall
sem verið hefur á síðari árum
námsins.
„Eðlilegt að taka
mið af kröfum
sem gerðar
eru í öðrum
deildum H.í.“
segir Jón Sigurgeirsson, sem
nýlega lauk prófi frá deild-
inni.
Lagadeildin er eins og önnur
mannanna verk, þar má ýmislegt
betur fara. Ég tel það í sjálfu sér
ekkert óeðlilegt að gerðar séu
miklar kröfur til námsárangurs,
en það er gagnrýnivert, þegar
mikið fall verður hjá fólki á
síðustu árum námsins.
Af hverju einkunnir eru svona
lágar í deildinni að meðaltali, þá
held ég að það sé ekki ástæða til
þess að taka sérstakt mið af öðrum
deildum varðandi einkunnagjöf.
Hins vegar er eðlilegt að mínu
mati að taka nokkurt mið af þeim
kröfum sem gerðar eru til nem-
enda í öðrum deildum. Þannig að
lagadeildin verði hvorki mun
léttari né mun þyngri en sambæri-
legar aðrar háskóladeildir.
Ég held að núgildandi reglur um
lagadeildina setji náminu mjög
þröngar skorður og þess vegna sé
erfiðara fyrir fólk með sérþarfir
að komast þar í gegn, þ.e. t.d.
fjölskyldufólk, fólk sem vill flýta
sér í námi eða fólk sem af
skiljanlegum ástæðum getur ekki
haft eðlilegan námshraða, það
getur ekki seinkað sér. Ég tel það
álit flestra ef ekki allra laganema
að töluverðra breytinga sé þörf, til
þess að þeir njóti jafnréttis á við
nema í öðrum deildum, sérstak-
lega með tilliti til sveigjanleika í s
námi.
Prófafyrirkomu-
lagið að mörgu
leyti úrelt,“
segir Helga Jónsdóttir, nýút-
skrifaöur lögfræöingur.
Vafalaust má um það deila,
hvort nemendur séu felldir á
„miður drengilegan hátt“, en hitt
er óumdeilanlegt, að fallprósenta á
4. ári í lagadeild hefur vaxið
uggvænlega undanfarin ár. Vafa-
samt er, að unnt sé að finna
nokkra einhlíta skýringu á þessari
þróun, og vart hægt að skýra hana
með því einu, að um sé að ræða
lélegt námsfólk, sem ekki stundi
námið af kostgæfni — a.m.k. eru
þekkt dæmi hins gagnstæða.
Auðvitað er auðveldarí'að gagn-
rýna, heldur en að finna leiðir til
úrbóta. Þó tel ég, að ýmislegt
mætti betur gera án þess að færa
Jón Sigurgeirsson,
úr iagadeiid.
þau væru metin til einkunnar,
þannig að þau kæmu til jafns við
prófið í endanlegri einkunn. Æf-
ingaskylda í öðrum greinum er
ónauðsynleg, þótt e.t.v. sé rétt að
gefa mönnum kost á að leysa
slíkar æfingar.
Þá vil ég nefna, að mér finnst
óeðlilegt, hversu mikill munur er á
námsefni og yfirferð á 1. og 2.
hluta. Það er nánast eins og högg í
andlitið á mörgum að koma á 2.
hluta, eftir að hafa getað tekið
lífinu tiltölulega létt á 1. hlutan-
um. Niðurröðun námsefnis hlýtur
að mega breýta, þannig að eitt-
hvert jafnvægi náist milli hlut-
anna.
Það hefur oft verið gagnrýnt, að
meira en helmingur laganema sé
felldur á 1. ári í þeirri síu, sem
almenna lögfræðin er talin vera.
Ég held, að það fari þó ekki milli
mála, að eðlilegra sé að sía þá
strax með fína sigtinu heldur en
að láta það bíða eftir fólki í fjögur
ár.
„Þessi auknu
áföll má skýra
að nokkru,“
segir Páll
Björnsson laganemi.
Mörg undanfarin ár hefur fall-
prósenta verið há í lagadeild hvað
varðar fyrsta árið. Þetta á sér
margvíslegar skýringar og er
einkennandi fyrir flestar deildir
H.í. Á síðustu og verstu tímum eru
hins vegar orðin mikil brögð að því
í lagadeild að stór hluti nemenda
hefur fallið eða hætt í annars
hluta prófum, en þessi próf ganga
menn undir eftir 4—5 vetra nám
við deildina og standist þeir prófin
geta þeir gert sér vonir um að
ljúka námi eftir eitt ár til
viðbótar.
Ef nemandi fellur eða hættir í
prófum þegar hann gengur undir
annars hluta próf í fyrsta sinn þá
Helga Jónsdóttir.
allt úr skorðum. Prófafyrirkomu-
lag er að mörgu leyti úrelt, og
réttara væri að gefa fólki kost á að
ganga oftar til prófs en nú er. Ég
sé því til dæmis ekkert til
fyrirstöðu, að leyft verði að taka
áfangapróf bæði að vori og hausti.
Eins og nú er, eru einingarnar
alltof stórar og hætt við, að
útkoman byggist um of á heppni.
Mér finnst líka alveg út í hött, að í
stórum og viðamiklum greinum —
eins og t.d. fjármunarétti, þar sem
lesnar eru fjórar mikilvægar
greinar á hlutanuim — sé bara eitt
100% verkefni á skriflegu prófi, og
nemandi sleppi gegnum lögfræði
án þess að hafa nokkru sinni verið
prófaður í hinum greinunum
þremur, sem þó eru allar mjög
mikilvægar og reynir mikið á í
starfi. Þetta væri afsakanlegt í
munnlegu prófi en ekki í skriflegu.
Mætti í þessu tilliti taka almennu
lögfræðina til fyrirmyndar, en þar
er víða komið við og reynt að prófa
kunnáttu nemandans á sem flest-
um sviðum.
Æfingaskylda í núverandi mynd
þjónar að-mínu viti litlum tilgangi.
Auðvitað er rétt, að nemendur
leysi raunhæf verkefni á hlutan-
um, en ég teldi mjög til bóta að
má hann ganga undir þessi próf í
annað sinn og ef hann fellur þá eða
sér sig knúinn til þess að hætta, þá
verður hann annað hvort að hverfa
frá námi eða hefja aftur nám við
deildina sem nýstúdent og öll þau
próf sem hann hefur staðist verða
honum ónýt. Af þessu er ljóst, að
það er mikið áfall fyrir nemendur
ef þeim hlekkist á er þeir ganga
undir annars hluta próf. Þetta
gildir að sjálfsögðu hvort heldur
nemanda hlekkist á í fyrri eða
síðari atrennu, því öllum nemend-
um hlýtur að veitast það erfiðara
að ganga undir próf í síðari
atrennu vitandi það, að ef þeim
mistekst í það sinnið, þá er öll
þeirra fyrirhöfn til einskis og þeir
staddir í sömu sporum og þegar
þeir hófu námið.
Laganemar velta því fyrir sér
hvað veldur stórauknum áföllum
þeirra sem ganga undir annars
hluta próf hin síðari ár. Ég fyrir
mitt leyti tel eftirfarandi atriði
skýra að nokkru þessi auknu áföll.
I fyrsta lagi sú reglugerðarbreyt-
ing sem kom til framkvæmda á
öðrum hluta vorið 1976, og fól það í
sér að lágmarkseinkunn á öðrum
hluta var hækkuð úr 7 upp í 8, en
það verður að kallast há lágmarks-
einkunn. I öðru lagi eykst náms-
efnið stöðugt frá ári til árs, án
þess að tillit sé tekið til þess
sérstaklega við samningu upófa. I
þriðja lagi þá r eitt prófið sem
nemendur ganga undir á öðrum
hluta og nefnist raunhæft verkefni
tígild einkunn á annarshlutapróf-
um, þ.e. að gefnar eru tvær
einkunnir fyrir eina prófúrlausn.
Kennsluaðferðir við að leysa
raunhæf verkefni eru fábrotnar og
lélegar og vita menn harla lítið um
hæfni sína í þeirri grein þegar þeir
ganga undir próf í henni. Enda fá
nemendur iðulega hinar óvænt-
ustu einkunnir í raunhæfu verk-
efni og ráða þessar einkunnir oft
úrslitum um það hvort nemendur
ná prófi eða ekki. Á síðari árum
hefur borið meira og meira á því
að nemendur fái afarlágar eink-
unnir í raunhæfu verkefni og er þá
ekki að sökum að spyrja. í fjórða
lagi þá er það ákaflega misjafnt
hvað kennarar hafa mikia breidd í
prófum sínum. Þannig leggja
sumir kennarar sig fram við að
prófa úr sem flestum almennum
þáttum námsefnisins, en aðrir
kennarar prófa úr mjög afmörkuð-
um, sérgreindum verkefnum, þar
sem eitt verkefni gildir 100% af
prófinu. Mitt álit er það, að
sanngjarnara sé, að hafa prófin
þannig samin að kunnátta nem-
enda sé prófuð í sem flestum
þáttum námsefnisins og að reynt
sé að sneiða hjá því að hafa mjög
sérgreind verkefni þegar aðeins
eitt verkefni er látið gilda 100% á
prófinu. Þannig tel ég að brengluð
innsýn í gildi prófa hafi ráðið
ferðinni við samningu skriflegs
prófs í fjármunarétti fyrir 3. og 4.
ár s.l. vor, enda varð árangurinn
þá hörmulegur.
Ég tel það eiga að vera megin-
stefna við skipulagningu námsins,
að nemendum sé strax á fyrstu
árum þess gefinn kostur á því að
komast fyrir þá erfiðleika sem
reynslan hefur sýnt að eru mestir
á námsbrautinni og ef nemendur
Páll Björnsson
sigrast á þeim erfiðleikum, þá geti
þeir vænst þess, að komast
gegnum námið stóráfallalaust, ef
þeir eru reglusamir og stunda sitt
nám af kostgæfni. Mér til mikillar
furðu þá fæ ég ekki betur séð en að
ýmsir nemendur sem leggja sig
alla fram við nám sitt og sýna
fyllstu reglusemi standi frammi
fyrir því að vera léttvægir fundnir
við annarshlutaprófin. Mér dettur
náttúrlega ekki í hug að halda því
fram, að náminu eigi að haga
þannig að nemendur gætu nánast
ekki fallið á . síðari hluta
námsns,
en ég leyfi mér að halda því fram
að það sé í hæsta máta óeðlilegt
ástand, sem nú ríkir, þegar stór
hluti nemenda, jafnvel allt aö
helmingur þeirra sem fer í annars-
hlutapróf fellur eða hættir í
prófum. Ef þessi óheillaþróun
verður ekki stöðvuð á næstunni, er
ekki um annað að ræða en að
reyna að ná fram þeim breyting-
um á fyrirkomulagi námsins að
svokallaðar síur verði fyrst og
fremst á fyrstu árum námsins. Ég
tel þetta réttlætismál og trúi ekki
öðru en að bæði kennarar og
nemendur geti verið sammála um
það.