Morgunblaðið - 14.09.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. SEPTEMBER 1978
Norski varnarmálaráðherr-
ann, Rolf Hansen, segir útlitið
„sifellt aivarlegra" og yfirmaður
herstjórnarráðsins, Sverre
l amre, hershöfðingi, segir land
sitt fórnarlamb „úreltrar varð-
skipsstjórnvizku".
Pað eru einkum sovésku
njósnaskipin, sem mæða á Norð-
mönnum. í júlímánuði síðast-
liðnum voru tíu sovésk skip og
eitt austur-þýzkt, öll dulbúin
sem kaupskip, staðin að ólögleg-
um siglingum í fjögurra mílna
landhelgi Norðmanna. Tilgang-
ur siglinga þessara mun hafa
verið að rannsaka viðvörunar-
kerfi og hlustunarútbúnað
Norður-Atlantshafsbandalagsins
á hernaðarlega mikilvægum
kafla varnarkeðjunnar í norðri.
Frá Noregi getur Norður-Atl-
antshafsbandalagið haft auga
með langmikilvægustu herbæki-
stöð Sovétríkjanna; höfnum
norðurflotans á Kolaskaga, er
snýr að landamærum Noregs.
Innan fárra ára munu
Sovéskt flutningaskip
undan ströndum Noregs.
Áhöfn skipsins baukaöi
við að koma einhvers
konar útbúnaöi fyrir í
sjónum er myndin var
tekin.
að fullyrða að Bandaríkjamenn
gætu hæglega tortímt öllum
kafbátum Sovétmanna í einu
vetfangi.
En Norður-Atlantshafs-
bandalagið hefur ofansjávar-
flota Kolaskagans einnig í greip
sinni. Flestar hafnanna, sem um
er að ræða, er að finna við
Kolafjörð, sem skerst um fimm-
tíu kílómetra inn í landið. Að
vísu er þar til að dreifa góðum
skipalægjum frá náttúrunnar
hendi. Engu síður væri síður en
svo torsótt að loka þeim með
tundurduflum og kafbátum. „Ef
svo ber undir reyrum við opið
saman og Rússarnir komast
Stríðsvélar Rússa
storka Norðmönnum
Á KOLASKAGA hafa Sovétmenn yfir að ráða einni stærstu herbækistöð
í heimi. Sú spurning vaknar hvort Atlantshafsbandalagið geti til
lengdar haldið hlífiskildi yfir Norður-Atlantshafi.
Moskvuyfirvöld hafa viðbúna á
svæði þessu meira en sjötíu af
hundraði allra kjarnorkukaf-
báta Sovétríkjanna, útbúna
langdrægum eldflaugum, auk
meira en tvö hundruð nýtízku-
legustu orrustuskipa. I hópi
þeirra er meðal annars að finna
flugmóðurskipið „Kiev“, hið eina
sinnar tegundar, sem Sovét-
menn eiga yfir að ráða. Enn
fremur eru rösklega tvö hundr-
uð njósnavélar og sprengjuflug-
vélar til reiðu á Kolaskaga.
Að áliti yfirmanns herafla
Norður-Atlantshafsbandalagsins
í Norður-Evrópu, Sir Peter
Whitleys, er stríðsvélastakkur
þessi nú þegar „sá stærsti í
heimi til orrustu á legi og í lofti"
og „árásarbækistöð af fullkomn-
ustu gerð“.
Frá höfnum Norður-íshafs-
ins, þar sem ís liggur ekki að
landi, hafa orrustuskip Sovét-
manna gætur á öllum skipaferð-
um vesturveldanna á Atlants-
hafi — og þar með viðskiptum
Evrópu og Bandaríkjanna.
„Njósnakerfi þeirra er nú svo
nákvæmt orðið" var haft eftir
vestrænum fréttaskýranda „að
engin sigling er óathuguð".
Flaggskip norðurflotans er
áðurnefnt flugmóðurskip
„Kiev“, sem hefur á að skipa allt
að 20 þyrlum til hernaðar gegn
kafbátum og tólf öðrum flugvél-
um af gerðinni Yak-36. Telja
vestrænir sérfræðingar að So-
vétmönnum sé umhugað að
auðsýna yfirburði sína með
skipi þessu. Annað flugmóður-
skip, „Minsk", er nú. í reynslu-
siglingu á Svartahafi en mun, að
því er Nato-sérfræðingar telja,
verða snúið á norðurslóð. Hjá
Nosenko-skipasmíðastöðinni við
Svartahaf hafa bandarískir
gervihnettir þegar náð mynd af
þriðja flugmóðurskipinu í smíð-
um og nefnist það „Charkow".
Einn yfirmanna vestur-þýzka
flotans telur að Sovétmenn
muni hafa um sex flugmóður-
skip á höfunum fyrir 1985, þar
af þrjú við Barentshaf.
I borginni Sewerodwinsk, um
35 kílómetra norður af Arkang-
elsk, er ennfremur nýtízkuleg-
asta kafbátasmíðastöð Sovét-
ríkjanna. Þar eru nú í smíðum
stærstu kjarnorkukafbátar ver-
aldar vopnaðir langdrægum
eldflaugum.
„Við smíöum aðeins einn bát á
ári,“ sagði bandaríski aðmíráll-
inn Isaac Kidd, „Rússar hleypa
nýjum báti af stokkum á sjö
vikna fresti". Hinir nýju kaf-
bátatundurspillar af gerðinni
„Delta-3“ geta skotið tuttugu og
fjórum langdrægum eldflaugum
hverri með þrjá sprengiodda að
skotmörkum í Evrópu og í
Bandaríkjunum.
Næsta kafbátakynslóð er
einnig í deiglunni í skipasmíða-
stöðvum norðursins. Mótleikur
Sovétmanna gegn framleiðslu
kjarnorkukafbáta af „Ohio“-
gerð, er sjóseta á 1982 í
Bandaríkjunum, er smíði risa-
kjarnorkukafbáts, er gengur
undir nafninu „Fellibylurinn"
hjá Nato.
Vígvæðist Sovétmenn af sama
kappi enn um sinn á norðurslóð-
um óttast hernaðarsérfræðingar
Atlantshafsbandalagsins að
þeir muni árið 1981 hafa meira
en tuttugu kafbátá af nýjustu
gerð auk fjögur hundruð skot-
palla, sem miða á .fleiri skot-
mörk í Bandaríkjunum og Vest-
ur-Evrópu.
Þrátt fyrir að flotauppbygg-
ing Sovétmanna við nyrstu höf
sé ný af nálinni, á viðleitni
Moskvuyfirvalda til að vera
meira en „landveldi einvörð-
ungu“ sér gamlar rætur ásamt
löngun til að eiga yfir sterkum
stríðsskipaflota að ráða.
Geysileg útgjöld Sovétmanna
til hermála breyta ekki þeirri
staðreynd að hernaðarmætti
þeirra á hafinu er eftir sem áður
þröngur stakkur skorinn. „Rúss-
land“ sagði rússneski sagnfræð-
ingurinn Wassilij Kljutschewski
þegar á síðustu öld, „er að visu
stórt, en þó líkt og skyrta án
erma“. Enn hafa Sovétmenn
ekki orðið sér út um ermar í
þeim skilningi að þeir eiga ekki
greiðan aðgang að hafi. Telja
sérfræðingar Atlantshafs-
bandalagsins að þrír af fjórum
flotum Sovétmanna séu í raun-
inni ekki liðtækir á úrslita-
stund.
I fyrsta iagi geta Tyrkir, ein
þjóða Atlantshafsbandalagsins,
stöðvað „Svartahafsflota" So-
vétmanna við Bosporussund.
„Kyrrahafsfloti" þeirra er í öðru
lagi þeim augljósa annmarka
háður að birgðastöðvar eru víðs
fjarri og rýrir það verulega
svigrúm til athafna. Loks væri
Atlantshafsbandalaginu hægð-
arleikur að hefta framrás
„Eystrasaltsflotans" út á Atl-
antshaf með orrustuskipum og
tundurduflum á Danmerkur-
sundum. Floti vesturveldanna er
að visu töluvert minni en á móti
kemur að hann er betur vopnum
búinn og landfræðilega betur
settur.
Jafnvel hinar hafíslausu
hafnir á Murmansk-svæðinu á
Kolaskaga eru ekki með öllu
eins og bezt verður á kosið.
Nato-ríkið Noregur horfir við
þessari stærstu flotabækistöð
Sovétmanna eins og slagbrand-
ur. Frá ratsjárstöðvum vestur-
veldanna í Norður-Noregi er
unnt að fylgjast gaumgæfilega
með öllum ferðum Sovétmanna
á sjó og í lofti. Þar við bætist að
bandarískar njósnaflugvélar
hafa náið auga með sovéskum
skipaferðum við Island og
Grænland með fullkomnasta
útbúnaði. Um árabil hafa Sovét-
menn nú reyt að smjúga óséðir
gegnum þéttriðið njósnanetið og
hafa þeir í þessu efni m.a. tekið
upp á að láta kjarnorkukafbáta
sína kafa undir norðurheim-
skautið. Frá myrkum lægjum
sínum við Kolafjörð komast
sovézku kafbátarnir þannig að
svæðum þar sem eftirlit er
minna; milli norðurhluta Kan-
ada og Grænlands og í ráðgerða
skotstöðu á Norður-Atlantshafi.
En aðildarþjóðir hins vest-
ræna varnabandalags hyggja á
ákveðnar varúðarráðstafanir á
þessum svæðum einnig. Þannig
gera Kanadamenn ráð fyrir að
taka í þjónustu sína átján
langflugsvélar til kafbátanjósna
og vinna nú að hönnun tuttugu
tundurspilla, sem sérstaklega
eru settir til höfuðs sovéskum
kafbátum.
Enn sem komið er hefur
engum hinna um það bil tvö
hundruð kafbáta Sovétmanna á
Atlantshafi tekizt að komast
nærri marki sínu óséður eða
nær en tvö hundruð sjómílur.
Bandarískur flotasérfræðingur,
McGuire að nafni, hikar ekki við
ekki út úr sekknum," var haft
eftir einum herforingja banda-
lagsins í Brússel.
Yfirvöld í Moskvu gera sér
ljósa grein fyrir aðstöðu sinni og
hafa því reynt að hafa áhrif á
Noregsstjórn eftir pólitískum
leiðum. Ekki er lengra síðan en í
lok síðasta árs að forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, Kosygin,
atyrti stjórnarleiðtoga á Norð-
urlöndum fyrir að leggja lóð sín
á vog með Nato hernaðarlega.
Undirrót ásakananna mun hafa
verið sú ákvörðun að leyfa
fimmtán hundruð hermönnum
vestur-þýzka Sambandslýðveld-
isins að taka þátt í æfingum
fótgönguliðs Atlantshafsbanda-
lagsins í Norður-Noregi, en
æfingar þessar fara fram á
tveggja ára fresti.
Grunur norskra ráðamanna
er hins vegar sá að tilgangur
Sovétmanna með gagnrýni af
þessu tagi sé aðeins sá að leiða
athyglina frá þeirra eigin víg-
búnaði á norðurslóðum. Nægir
að geta þess að Sovétmenn hafa
um sjötíu þúsund manna herlið
til reiðu á Kolaskaga og þarf
ekki að fara í grafgötur með að
slíkur liðssafnaður er ólíkt
meiri ógnun við Noreg en það
fimm þúsund manna herfylki, er
Norðmenn hafa við norðurodd-
ann, er við Sovétríkin.
Það er því skiljanlegt að
norskir stjórnmálamenn og
hernaðarráðgjafar beri síður
kvíðboga fyrir útistöðum sjálfs
stórflota Sovétmanna og Nato á
þessu svæði en yfirvofandi
hættu á að Sovétmenn sölsi til
sín einhverjar Atlantshafshafn-
ir Norðmanna í krafti yfirburða
sinna á landi.
Til þessa hefur aukinn þrýst-
ingur Moskvuyfirvalda á stjórn-
ina í Ósló þó frekar orðið til þess
að efla en slæva hug Norðmanna
til varnarframkvæmda. Jafnvel
þrjátíu ára gamalt boðorð um að
hleypa engum útlendum her-
sveitum inn á norskt landsvæði
á friðartímum né leyfa að
kjarnorkuvopnum sé komið þar
fyrir er ekki lengur óskorað. í
þessa átt benda orð formanns
norsku varnarmálanefndarinn-
ar, Ronald Bye: „Ef kringum-
stæður breytast í aðalatriðum,
verðum við einnig að taka
herstöðva- og kjarnorkustefnu
til endurskoðunar."
(Þýtt og endunagt úr „Der Spiegel")
Norðurhölði
Barentshaf
Norður-Atlantshafsfioti
Sovétmanna.
jé fsiórrtoi.iita.v.ii ,4»J[ Landgönguliðssveit !
FINNLAND
Hluslunarharfi 4
Sovélnklanna
Bjarnarey * A —»—
Hlu*tunark*Kfi M»lo{ * ► * J
1 sT,... \jtu
NOHWft.fN ÍílSÍhl'..: _
SO.0I,
47 tundurspillar
150 fylQdwtkip og kafbétagrwuternr
49 kafbátar með langdrægum
eldtlaugum.
42 kafbáter m«6 n«ö«nsjévar*pfengium
81 langvirkur katbátur.
90 sprengjuflugvélar
100 njósnaflugvélar. -^-4