Morgunblaðið - 31.10.1978, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 1978
12
Fréttaskýring:
Verzlunarmenn
bíta í
skjaldarrendur
Sérstaða verzlunarmanna á sviði kjaramála er ótvíræð. Þeir hafa allt frá Því í fyrra háð baráttu fyrir Því að
fá með samningum viðurkennd hliðstæö kjör og hið opinbera veitti opinberum starfsmönnum, sem vinna
hliðstæð störf, með undirritum kjarasamninga BSRB hinn 25. október 1977. Þessi barátta hefur enn sem
komið er ekki borið árangur. Nú hefur stærsta félagið innan Landssambands íslenzkra verzlunarmanna,
Verzlunarmannafélag Reykjavíkur, tilkynnt aö hafí ekki Þokazt verutega í samkomulagsátt fyrir 9.
nóvember, muni félagið grípa til „frekari aögeröa“.
• Forsagan
Forsaga málsins er sú, að í
aðalkjarasamningum milli Al-
þýðusambands íslands og vinnu-
veitenda, sem undirritaðir voru
hinn 22. júní 1977 og Torfi
Hjartarson, sáttasemjari ríkisins,
nefndi „sólstöðusamningana",
áttu verzlunarmenn fulla sam-
stöðu með ASÍ og fengu því
sambærileg kjör og um samdist
þá. Síðan hófst samningagerð
ríkisins og Bandalags starfs-
manna ríkis og bæja, sem lyktaði
með því að bandalagið boðaði til
verkfalls 26. september. Sam-
kvæmt lögum var sú heimild
notuð að fresta verkfallinu um
hálfan mánuð og kom það því til
framkvæmda 11. október og stóð
í hálfan mánuð. Niðurstaða
samningagerðarinnar urðu tals-
verðar kaupgjaldshækkanir um-
fram það sem um samdist í
samningum ASÍ og vinnuveit-
enda. Einnig sömdu bankamenn
um hliðstæðar hækkanir og
BSRB. Að afloknum þessum
samningum kom síðan á daginn
að kaupgjald opinberra starfs-
manna, sem unnu hliöstæð störf
og verzlunarmenn var 10 til 59%
hærra en textar verzlunarmanna.
• Ekkert svigrúm
til kjarabóta
Sjónarmið verzlunarinnar, að því
er Hjörtur Hjartarson, formaður
Kjararáðs verzlunarinnar, skýrir
frá, eru þau að verzlunin hafi
ekkert svigrúm til kjarabóta.
„Það er alveg rétt,“ sagöi Hjörtur,
„að verzlunarmenn hafa orðið
aftur úr í launum. Það er
dæmigert, að tvær stéttir þjóðfé-
lagsins, í iðnaði og verzlun, hafa
orðið áberandi verst úti miðað
viö aðrar stéttir. Báðar þessar
stéttir eru hins vegar tengdar
atvinnugreinum, sem eru háðar
verðlagsákvæðum. Flestar aðrar
stéttir eins og sjómenn, bændur
og fleiri, búa við allt önnur kjör.
Verðlagsákvæðin og þau höft,
sem þeim fylgja, endurspeglast í
kjörum þessara stétta á mjög
greinilegan hátt.“
Forystumenn verzlunarinnar viður-
kenna fúslega aö verzlunarmenn
hafi orðið aftur úr, en svigrúmið
til kjarabóta í verzlun hefur ekki
verið hið sama hjá þeim atvinnu-
vegi sem öðrum. Þetta lága kaup
hækkar þó árlega um 40—50%
vegna verðbólgu og vísitölu, en
gerir þó ekki nema rétt að halda í
viö hækkanir — mismunurinn
verður áfram hinn sami. Er það
þó — eins og Hjörtur Hjartarsson
sagði, gífurlegum erfiðleikum
bundið að halda í við verðbólg-
una vegna þess að sífellt eru
álögur á atvinnuveginn þyngdar.
„Það hefur í raun aldrei staöið á
okkur að bæta kjör verzlunar-
fólks, viljann hefur ekki vantað,
því að þetta ástand bitnar
auðvitað einnig á okkur. Smátt
og smátt fáum við sífellt lélegra
starfsfólk, því að við erum ekki
samkeppnisfærir. Að því leyti
fara saman áhugamál okkar í
verzlun og launþeganna."
• Óformlegar
viöræöur
Rétt eftir að gerðir voru kjara-
samningar við opinbera starfs-
menn hélt Landssamband ís-
lenzkra verzlunarmanna 11. þing
sitt. í kjaramálaályktun þingsins
var vikið að könnun Hagstofunn-
ar á raunverulegum launagreiösl-
um stærstu fyrirtækja innan
samtaka vinnuveitenda til verzl-
unar- og skrifstofufólks og að á
grundvelli þeirrar hafi verið gerðír
samningar við opinbera starfs-
menn. Síðan sagði í ályktuninni:
„Með tilliti til þess er það skoðun
þings 11. L.Í.V. að taka eigi
launataxta verzlunar- og skrif-
stofufólks til endurskoðunar þeg-
ar í stað og þeir færðir til
samræmis við raunverulega
framkvæmd þessara mála. Verzl-
unarfólk krefst jafnréttis á viö
aðrar stéttir í þessum efnum. Við
samning launataxta verði tekiö
tillit til takmarkaðs atvinnuörygg-
is, sem jafnan ríkir á hinum
almenna vinnumarkaði. Þingiö
telur eölilegt að viöræður eigi sér
stað við viðsemjendur verzlunar-
og skrifstofufólks vegna þeirra
sérstöku aðstæðna, sem skapast
hafa í þessum efnum.
Þingið leggur áherzlu á þýðíngu
þess, að flokkaskipan samning-
anna verði endurskoöuð eins og
samið hefur veriö um, m.a. með
það markmiö í huga að allra
starfa verzlunar- og skrifstofu-
fólks sé getið."
Umrætt landssambandsþing var
haldiö dagana 4. til 6. nóvember
1977 en mánuði síðar rituðu
formaður Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur, Guömundur H.
Garðarsson, og formaður samn-
inganefndar félagsins, Magnús L.
Sveinsson, Hirti Hjartarsyni, for-
manni Kjararáðs verzlunarinnar,
þar sem þeir óskuðu eftir viöræð-
um við kjararáðið „vegna mjög
breyttra aðstæðna í kjaramálum
frá því að við undirrituðum
kjarasamning við yður þann 22.
júní sl.“ Óskuðu þeir félagar eftir
að viðræður gætu hafizt sem
fyrst.
• BSRB-samningar
breyttu
okkar aðstæöum
Afleiðingar þessara breyttu að-
stæðna, sem sköpuðust við gerð
BSRB-samninganna, varð röskun
hlutfalls milli taxta verzlunar-
manna og raunverulegra launa-
greiðslna. Frá sjónarhóli forystu-
manna verzlunarmanna er ekki
nema gott eitt um það að segja
að yfirborganir eigi sér stað, en
verði þær almennar, þannig að í
raun eru vinnuveitendur farnir að
ákveöa kaupgjald einhliöa, er
einhver maökur í mysunni að
þeirra dómi. Verður aö fást
viðurkenning þessarar stað-
reyndar í launatöxtum, enda
tapar launþeginn á slíku, þar sem
öll launatengd gjöld eru yfirleitt
tengd taxtalaunum. Talið er þó
að þessar yfirborganir yfir taxta
séu mun almennari meðal
skrifstofufólks en almenns af-
greiðslufólks.
Óformlegar viðræður fóru fram við
vinnuveitendur síðla í janúarmán-
uöi, þar sem fjaliaö var um
kjaramál verzlunarfólks og í lok
þess fundar var gert ráð fyrir aö
formlegar viöræður hæfust innan
tíðar. I febrúar voru sett lög um
ráðstafanir í efnahagsmálum,
sem riftu veröbótaákvæðum
kjarasamninga og gjörbreytt
staöa myndaðist í samningamál-
unum og 28. febrúar eða um það
bil mánuöi eftir að óformlegu
viöræðurnar hófust, sagði Verzl-
unarmannafélag Reykjavíkur upp
kaupgjaldsákvæðum samning-
anna frá og meö 1. marz 1978.
• Formlegur samninga-
fundur 14. apríl
Formlegur samningafundur var
síðan haldinn 14. apríl og urðu
aðilar þar sammála um skipan
undirnefndar, sem ynni að til-
lögugerð um breytingar á flokka-
skipan samninganna. Var þá höfö
í huga flokkaskipan opinberra
starfsmanna og bankamanna
vegna starfshópa, sem vinna
hliöstæð störf og verzlunarmenn.
Hinn 20. júní komu samninga-
nefndir síðan aftur saman, eftir
aö undirnefndir höfðu unnið úr
ýmsum hugmyndum og lögðu þá
fulltrúar Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur og Landssambands
verzlunarmanna fram ítarlegar
tillögur, sem m.a. fólu í sér, að í
stað 10 launaflokka, kæmu 23
launaflokkar. Þessar tillögur
sköpuðu meiri breidd og full-
nægja betur því markmiði, að
samningurinn nái betur til alls
þess fjölda, sem honum er ætlað
aö spanna.
Verzlunarmenn hafa rökstutt þess-
ar tillögur sínar með því að á
síðuastu árum hafi orðið gífurleg
breyting á verkaskiptingu innan
félaga verzlunarmannafélaganna.
Störf verzlunarfólks hafa oröið
sérhæfari með árunum og nú
hafa t.d. myndast fjölmargar
stöður, sem hvergi er getið í
samningum. Þá hefur með sér-
hæfingu eðli og vægi hinna ýmsu
starfa breytzt með aukinni vél-
tækni og tilkomu tölva og stærri
rekstrarheilda.
• Verzlunarmenn hafna
óbreyttu grunnkaupi
Þegar verið var að mynda núver-
andi ríkisstjórn voru uppi hávær-
ar raddir um að hún ætlaði sér að
lögbinda grunnkaupið út árið
1979. Málið var tekið fyrir á
miðstjórnarfundi ASÍ og for-
manna landssambandanna og
greiddu fulltrúar verzlunarmanna
þar atkvæði gegn þessum áform-
um og mikill fjöldi fundarmanna
sat hjá. Síðar fylgdu í kjölfariö
fleiri hópar launþega, sem mót-
mæltu lögbindingu grunnkaups,
svo sem eins og farmenn og
fiskimenn og háskólamenntaðir
menn. Þetta varð til þess að
ríkisstjórnin heyktist á áformum
sínum og þótt í lögunum sé
nokkuö ótvírætt orðalag um
óbreytt grunnkaup, hefur félags-
málaráðherra lýst því yfir opin-
berlega, að lögin bindi ekki
kaupgjald og að heimilt sé aö
semja um launahækkanir.
En verzlunarmönnum er farið aö
leiöast þófið. Síöasti samninga-
fundur þeirra með viðsemjendum
þeirra var haldinn 9. október.
Hann varð árangurslaus og strax
á eftir var haldinn fundur í
trúnaðarmannaráði V.R. Þar var
rætt um málin og samþykkt að
hafna áskorun Alþýðusambands
íslands um að afturkalla uppsögn
kaupgjaldsákvæða samninga og
samninganefnd félagsins falið að
tjá vinnuveitendum, að trúnaðar-
mannaráðið muni „grípa til frek-
ari aðgerða hafi málinu ekki
þokað verulega í samkomulags-
átt fyrir 9. nóvember næstkom-
andi“. Þá var haldinn sambands-
stjórnarfundur í Landssambandi
íslenzkra verzlunarmanna hinn
14. október síðastliðinn og þar
samþykkt áskorun til allra aðild-
arfélaga sambandsins að hverfa
ekki frá uppsögn kaupgjalds-
ákvæða samninganna.
• Færist harka
í leikinn?
Allt virðist því benda til að nú sé
harka að færast í samningaviö-
ræður verzlunarmanna og við-
mælenda þeirra. Forystumenn
verzlunarinnar hafa lýst því að
ekkert svigrúm sé til hækkaðs
kaupgjalds eftir að stjórnvöld hafi
nú enn einu sinni höggvið í þann
knérunn, að skerða álagningu
Frá undirritun kjarasamn
inga verzlunarmanna.
verzlunarinnar. Hafa þeir jafnvel
haft á orði, að verzlunarmenn
þurfi að leita til verðlagsstjóra til
þess að fá hækkaða álagningu,
sem sé forsenda hækkaðs kaup-
gjalds. Forystumenn verzlunar-
innar hafi enn ekki faliö verzlun-
armönnum forsjá sinna mála —
hvað sem síðar kunni að veröa.
Þetta sé því ekki þeirra höfuð-
verkur.
Eitt er Ijóst, aö lausn þessarar
deilu verður vandfundin og ef til
vill þurfa einhverjar aögeröir
verzlunarmanna að koma til.
Hvort það verður allsherjarverk-
fall eða skærur, er ekki Ijóst, en
undarlega hljómar í eyrum, þegar
einn forystumanna verzlunarinnar
lýsir því opinberlega, að komi til
verkfalls verzlunarmanna, komi í
Ijós, hversu mikilvæg þessi þjón-
ustugrein er. Um það má segja
aö fátt er svo með öllu illt að ekki
boði nokkuö gott. — mf.