Morgunblaðið - 31.10.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 1978
VIÐSKIPTI
VIÐSKIPTI - EFNAHAGSMÁL - ATHAFNALÍF
Samningar
og svikabrigzl
IIÉR A EFTIR for Kroin or Rat;nar Halldórsson forstjóri ÍSALs ritar í
nýútkomiö fróttalvróf fyrirta'kisins. Þar sem hann komur fram með
sjónarmið sem vort or að gefa gaum að fékk Viðskiptasíðan leyfi
höfundar til að hirta sreinina hór
Samningar eru svik. Þetta slag-
orð hefur dunið yfir þjóðina
undanfarna tvo áratugi, hvenær
sem Islendingar hafa átt í samn-
ingaviðræðum við erlenda aðila.
Gildir einu hvort samið er við
nágrannaþjóðir um lausn land-
helgisdeilu, við Atlantahafsbanda-
lagsríkin um samvinnu í varnar-
málum, Fríverziunarsamtök Evr-
ópu um fríverzlun, Svisslendinga
um álverksmiðju eða Norðmenn
um járnblendi. Olíukaupsamning-
ar við Sovétríkin hafa hinsvegar
verið undanþegnir svikabrigzlum.
Er þó vitað, að mörg undanfarin
ár eða a.m.k. til ársins 1975 sættu
íslendingar afar óhagstæðu olíu-
verði
Ragnar Halldórsson.
Þessi tortryggnisviðhorf ganga í
berhögg við þá staðreynd, að
lýðræði hlýtur að byggjast á
samningum, svo og vinsamleg
samskipti þjóða í millum. Skoðan-
ir í hverju þjóðfélagi hljóta ávallt
að vera mjög skiptar um ýmsa
hluti, en þegnarnir verða að koma
sér saman um einstök mál eða
málaflokka með samkomulagi eða
einhverskonar sáttargerð. Annað
kann ekki góðri lukku að stýra.
Sama gildir um þjóðasamfélagið.
Hver er þá ástæðan fyrir
síðunni.
þessum svikabrigzlum? Hún hlýt-
ur að vera sú, að þeir sem bregða
samningamönnum um svik, séu
haldnir geigvænlegri minnimátt-
arkennd um hæfni íslenzkra
samningamanna. Þeir hljóta að
telja þá bæði heimska og barna-
lega og eigi því erlendir samninga-
menn auðveldan leik að svíkja þá
og pretta að vild. Samningarnir
séu því þegar upp er staðið svik.
Til þess að komast hjá þessu sé
öruggast og bezt að gera enga
samninga, þ.e. hafast ekki að.
Hætt er við að lítið kæmist í
framkvæmd yfirleitt í þjóðlífinu
með slíkum vinnubrögðum. Ýmsir
opinberir starfsmenn hafa með
réttu eða röngu verið gagnrýndir
fyrir að halda að sér höndum og
framkvæma sem minnst, enda séu
þeir æviráðnir og öruggir með að
halda sínum embættum, nema því
aðeins að þeim verði á alvarleg
mistök í starfi. Til þess að koma í
veg fyrir það er sagt að þeir veifi
fremur öngu tré en röngu.
Það er nárujst furðulegt, þegar
sagt er að það séu svik að semja,
t.d. um fríverzlun, þar sem margir
sem þannig tala þykjast einnig
vera málsvarar launafólks. Niður-
felling verndartolla er ekkert
annað en viðleitni til þess að bæta
lífskjörin með lækkuðu vöruverði.
Þegar ríkið tekur til sín allt upp í
tvöfalt innkaupaverð ýmissa vara,
sem fluttar eru til landsins mun
ekki veita af, að eitthvað sé úr því
dregið. Nú stefnir hinsvegar í aðra
átt um sinn og er það önnur saga.
Það er því fjarstæða að halda
því fram, að samningar séu svki.
Samningar bera þvert á móti vott
um þroska og hæfileika til að
koma auga á rök viðsemjenda
þannig að niðurstaða verði báðum
í hag.
Við skulum vona, að lýðræðis-
hefð Islendinga sé nægilega sterk
til þess að hafna slíkum firrum.
Um kjaramál
í NÝÚTKOMNU fréttabréfi Kjara-
rannsóknarnefndar er m.a. að
finna yfirlit yfir próun launa frá 2.
ársfjórðungi 1977 til annars ársfj.
1978. í fréttabréfinu segir svo um
hækkun launa verkamanns á
Þessu tímabili. „Samkvæmt
Þessu er ætlað að hækkun
kauptaxta verkamanna hafi verið
um 65% frá 2. ársfj. 1977 til 2.
ársfj. 1978. Á pessu sama tímabili
hækkaði greitt tímakaup verka-
manna í úrtaki Kjararannsóknar-
nefndar úr kr. 577,34 í kr. 915,95
eða um 58,7%. Hækkun greidds
tímakaups er um 4% minni en
áætluö hækkun taxtakaupsins.
Munurinn stafar einkum af minni
hækkun greidda kaupsins á 2. og
3. ársfj. 1977 en áætlun benti til.“
Um vinnutíma verkamannsins er
pað að segja að á 2. ársfj. 1977
var dagvinnan 83,2% vinnu-
tímans en var 74,5% á sama
tímabili pessa árs. Til viðmiðunar
má geta pess að petta hlutfall var
á bilinu 68.4% til tæp 72% á
árunum 1972 til 1974. Samanveg-
ið tímakaup verkamanna var
915,95 fyrir dagvinnu og 1090.68
ef tekið er tillit til yfir og
helgidagvinnu. Samsvarandi
tölur yfir iðnaðarmenn eru
1172,07 og 1393,45 og fyrir
afgreiðslumenn í matvöruverzlun
993,06 og 1104,97. Allar miðast
tölurnar við 2. ársfj. á pessu ári.
Kaupmáttur hefur aukist hjá
verkamanninum úr 113.6 stigum
(1971= 100) 1977 í 124.2 stig á
pessu ári og er pá eingöngu
miðað við dagvinnu.
Aukning þjóðarframleiðslunnar
Hér má sjá hvernig Þjóðarframleiðslan hefur aukist á Norðurlöndunum eftir 1970.
Kemur þar fram að eina landið sem ekki hefur fengið bakslag á bessu tímabili er
Noregur.
Utboðin tryggja aukna sam-
keppni og lægra vöruverð
Johan Rönning var stofnað
árið 1933 og þá sem raftækja-
vinnustofa en eftir að innflutn-
ingsverzlunin var gcfin fráls um
19fi0 sneri fyrirtækið sér ein-
göngu að því að sinna þeim
viðskiptasamböndum sem það
hafði erlendis, aðallega í Svíþjóð.
Áður var öll rafmagnsvara lands-
manna að langmestu lcyti flutt
inn frá Austur-Evrópu. Til að
fræðast lítt um starfsemi umboðs-
og heildverzlunar sem selur
rafmagnsvörur eingöngu til
framleiðenda ræddi Viðskiptasíð-
an við þá Jón Magnússon for-
stjóra og Guðna Daghjartsson
ta'knifræðing hjá Johan Rönning
h.f.
Þeir sögðu að þegar fyrirtækið hóf
að hagnýta sér frjálsræðið í inn-
flutningsverzluninni var rekstri
rafmagnsverkstæðisins hætt. Voru
þeir sammála um að þetta hefði
verið rétt enda sýnt sig að með
aukinni sérhæfni var mögulegt að
auka alla hagræðingu í rekstri
fyrirtækisins. Sem dæmi um þá
hagræðingarþætti sem teknir hafa
verið upp hjá fyrirtækinu má nefna
að nú er lagerinn opinn fyrir
viðskiptavini og er hann um leið
verzlun með sjálfsafgreiðslufyrir-
komulagi. Einnig má geta þess að
allt bókhald fyrirtækisins er nú
tölvustýrt. Annað atriði sem vert er
að gera sér grein fyrir er rætt er um
sérhæfingu og hagræðingu er
menntun starfsmanna fyrirtækja. I
þessu tilviki er um að ræða vöru á
mjög háu stigi tæknilega og er því
mikilvægt að starfsfólkið sé vel
menntað en sú menntun nýtist að
sjálfsögðu betur eftir því sem
markaðurinn er afmarkaðri. Mark-
aðssvæði fyrirtækisins má m.a.
greina í þrennt þ.e.a.s. orkuver,
almenna rafverktaka og svo ýmis
önnur fyrirtæki. Æ meira er um það
að útboð fari fram þegar opinberir
aðilar kaupa inn. Sem dæmi um það
má nefna að vélar og rafbúnaður í
Hrauneyjarfossvirkjun var boðinn
út í júlí 1977. Alls bárust 17 tilboð úr
öllum heimshornum í verk þetta og
er þau voru opnuð í febrúar s.l. kom í
Ijós að 5 tilboðanna voru undir
kostnaðaráætlun hinna verkfræði-
legu ráðunauta Landsvirkjunar.
Hagstæðasta tilboðið reyndist vera
frá þremur sænskum fyrirtækjum
Tengivirki við Korpúlfsstaði.
ASEA, BOFORS NOHAB og KMW,
upp á um 3600 milljónir ísl. kr. en
það var um einum milljarði lægra en
kostnaðaráætlunin hljóðaði upp á,
eða um 22% frá kostnaðaráætlun.
Þetta var dæmi um einn stærsta
samning sem gerður hefur verið um
rafbúnað hérlendis og sýndi það vel
áhrif mikillar samkeppni á vöru-
verðið. Til fróðleiks má geta þess að
öll tilboðin í rafbúnað fyrir Búrfells-
og Sigölduvirkjanir voru yfir kostn-
aðaráætlun.
En hvernig haga raforkufyrirtæk-
in almennt innkaupum sínum í dag?
Þeir Jón og Guðni sögðu að stærsti
þáttur þeirra viðskipta væri boðinn
út og ættu innkaupastofnanir þá
oftast hlut að máli. Þetta fyrirkomu-
lag á að efla samkeppnina og lækka
vöruverðið fyrir kaupandann þ.e.
rafveiturnar og virkjanirnar eða
með öðrum orðum fólkið í landinu.
En forsenda þess að hagkvæmni sé
af stærfrækslu innkaupastofnana er
sú að til þurfa að vera í landinu
aðilar sem kynna þeim hagkvæm-
ustu vörurnar í hverri grein á
hverjum tíma. Þó svo innkaupa-
stofnanir leituðu beint til fyrirtækja
erlendis þá liði ekki á löngu þar til
hið erlenda fyrirtæki leitaði sér að
umboðsmanni hérlendis til að gæta
hagsmuna sinna. Einnig eru til
dæmi þar sem íslenskir aðilar hafa
kynnst vörum erlendis að þeir hafa
beðið heildverzlanir um að hafa þær
á boðstólum. Hvorttveggja sýnir að
hinn svokallaði milliliður er nauð-
synlegur og gætir hagsmuna beggja
aðila þ.e. kaupenda og framleiðenda.
Er það þá hagur heildverzlana að
útboð fari fram? Já alveg tvímæla-
laust og þá miða ég að sjálfsögðu við
að þau séu vel undirbúin og að
tæknilega sé vel úr þeim unnið, sagði
Jón. Eins og áður hefur komið fram
efla þau samkeppnina og lækka
vöruverðið en þau sýna einnig fram á
það hversu nauðsynlegt er að hafa í
landinu öfluga verzlunarstétt sem
getur boðið almenningi þá vöru sem
hagkvæmust er hverju sinni, sagði
Jón að lokum.
Lagerinn hjá Johan Rönning