Morgunblaðið - 21.01.1979, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 21.01.1979, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1979 17 menn. Það var haft eftir breskum stjórnartalsmanni, William Clark, í Suesdeilunni á sínum tíma, að almenningsálitið væri ekki unnt að sniðganga, það yrði að spila á það. Og vald ríkisstjórna til þess að blekkja væri gríðarlegt. I ljósi þessara sjónarmiða sjáum við gleggst að hugmyndin um sjálfstæð blöð sem þriðja aflið á milli stjórnmálamanna og almennings, er síður en svo marklaus. Þetta sjálfstæði blað- anna er í raun og veru forsenda þess, að þau geti gegnt því upplýsingahlutverki, sem lýð- ræðisþjóðfélagið krefst nú á tím- um. Eítir það dugðu falsmyndirnar ekki En hvernig falla íslensk blöð inn í þessa mynd? Engum vafa er undirorpið, að á síðari árum hefur orðið hægfara breyting í átt til opnari og sjálfstæðari blaða- mennsku. Segja má, að Morgun- blaðið hafi að ýmsu leyti brotið ísinn fyrir rúmum tveimur áratug- um með því að brjóta þingfrétta- skrif undan hreinum flokksáróðri. En sennilega hefur tilkoma Sjón- varpsins markað þau þáttaskil sem mest eru verð í þessu efni. Með því komu stjórnmálamenn- irnir í eigin persónu og því sem næst með holdi og blóði inn í hverja stofu í landinu, en áður voru þeir aðallega þekktir af glansmyndum og svartnættislýs- ingum í málgögnum flokkanna eftir vindáttinni í stjórnmálunum hverju sinni. Eftir þetta dugðu falsmyndirnar ekki. Sjónvarps- tæknin hefur þannig haft áhrif á blöðin og samkeppni hádegisblað- anna undanfarin ár hefur einnig stuðlað að sjálfstæðari blaða- mennsku þó að menn deili um ágæti hennar. Hér er óþarfi að lýsa stöðu einstakra blaða í þessu tilliti. Hana þekkja menn og.dæma hver fyrir sig. Strigakjafthátt- ur um rannsóknar- blaðamennsku Því hefur verið haldið fram, að með samkeppni hádegisblaðanna hafi þjóðin upplifað það sem kallað hefur verið rannsóknar- blaðamennska. Þetta er upphafinn Strigakjaftháttur. Því miður hefur ekkert íslenskt blað bolmagn til þess að rísa undir raunverulegri rannsóknarblaðamennsku. Og þeir standa fjærst henni, sem mest hafa hreykt sér af nýjum vinnu- brögðum af þessu tagi. A hinn bóginn hefur aukið sjálfstæði blaðanna leitt til þess að þau eru oft og tíðum aðgangsharðari í upplýsingaöflun en áður, en það er ekki eiginleg rannsóknarblaða- mennska. Því fer fjarri. Sama deigið Þá vaknar eðlilega sú spurning, hvort íslensku blöðin séu nægjan- lega vönduð til þess að rísa undir þeim kröfum, sem lýðræðisskipu- lagið setur frjálsri upplýs- ingamiðlun. Vilhjálmur Þ. Gísla- son segir í Blaðamannabók sinni þá sögu eftir Arna frá Múla, að hann hafi haft á orði við konu sína, er þau komu úr kaffiboði einhverju sinni, hversu margar kökur hafi verið á borðum. Þá á hún að hafa svarað: „Tókstu ekki eftir því, að þær voru allar úr sama deiginu?" Þannig er það með blöðin þau eru öll að hnoða sama deigið, þó að handbrögðin séu ærið ólík, enda ráða hugtökin handtökunum. Það er því ekki til neitt einfalt svar við þessari spurningu, hvorki já eða nei. Verk að vinna En við getum spurt okkur ýmissa spurninga til þess að varpa ljósi á þessa mynd. Gefa blöðin t.a.m. stjórnvöldum nægjanlegt svigrúm til þess að túlka eigin sjónarmið og röksemdafærslur? Gæta blöðin eðlilegs jafnvægis í frásögnum? Gefa þau rétta mynd af dagj,egum störfum og viðfangs- efnum stjórnmálanna? Eru blöðin nægjanlega sanngjörn? Og síðast en ekki síst: Hafa þau nægjanlega mikið af hæfu fólki til þess að takast á hendur sjálfstætt póli- tískt upplýsingahlutverk? Ég tala hér af ásettu ráði um blöðin í heild sinni. En svörin við þessum spurningum eru að sjálf- sögðu eins ólík og blöðin eru mörg. En kjarni málsins er sá, að með öllu er ekki unnt að afneita þeirri gagnrýni, sem felst í spurningum af þessu tagi. Niðurstaðan er því sú að við höfum enn verk að vinna til þess að bæta blöðin í þeim tilgangi að gera þau að sterkari þætti í lýðræðisþjóðfélaginu. Viðvörunar- bjöllurnar I fyrra kom út í Bretlandi athyglisverð bók eftir einn þekkt- asta og reyndasta stjórnmála- fréttaritara Breta, James Margach. Hann lýsir samskiptum sínum við forsætisráðherra lands- ins frá Lloyd George til Callag- hans. I bók sinni gefur hann ungum stjórnmálafréttariturum það heilræði, í þeim tilvikum er forsætisráðherrar bjóða þeim til notalegrar kaffidrykkju í Downingstræti, að þá eigi þeir að láta viðvörunarbjöllurnar hringja. Hann heldur því fram, að frjálsri blaðamennsku standi hætta af þeirri nýju tækni valdamanna að gefa blaðamönnum upplýsingar í trúnaði og gera þá þannig að þátttakendum í því að loka fyrir eðlilegt upplýsingastreymi. Þetta er um margt rétt. Þversögnin í sjálfstæðisbar- áttu blaðanna En þó að við höfum búið í landi flokksblaðanna, hygg ég að blöðin standi berskjaldaðari gagnvart þeirri menningaklíku, sem ræður ríkjum í landinu, en stjórnmála- mönnum. Það er veikleiki fjölmiðl- anna, að menningarspekúlöntum hefur tekist að spila með þá í því skyni að hefja sjálfa sig til vegs án sýnilegra verðleika. Of stór hluti af því sem kallað er menning á íslandi í dag er lítið annað en auvirðuleg persónuleg auglýsinga- starfsemi. Fjölmiðlarnir hafa ekki viðhaldið sjálfstæði sínu gagnvart þ'essu skrumvaldi í þjóðfélaginu sem er orðið verulega sterkt og áhrifamikið. Þetta hefur gerst á sama tíma og þeir hafa styrkt sjálfstæði sitt gagnvart pólitíska valdinu. I þessu er fólgin þver- stæða í þróun blaðanna. En þessi misnotkun er sennilega alvarleg- ust í ríkisfjölmiðlunum. Blöðin eru þó einnig meira og minna leiksoppur þessa auglýsinga- skrums og fá ekki rönd við reist. Fjölmiðlarnir bera því nokkra ábyrgð á því, að mikið af góðri og gildri mynt, sem fram hefur komið í íslensku menningarlífi, hefur horfið í skuggann fyrir falsmynt- inni. Astæðan er sú, að þeir hafa ekki gætt sjálfstæðis síns á þessu sviði eins og því pólitíska. Hugsjónin og lögmálið Ályktun mín er því sú, að ýmislegt skorti á, að unnt sé að halda því fram fullum fetum, að blöðin séu nægjanlega sterk og frjáls. En hitt er þó meira um vert, að blaðamennskan hefur í öllum aðalatriðum stefnt í rétta átt. Aukaatriðin eru of ómerkileg til þess að hafa áhyggjur af. Þó að stjórnmálamenn séu yfirleitt ekki bestir til leiðsagnar um starf blaðanna hef ég notið þess sem ritstjóri Vísis að starfa undir þeim einkunnarorðum, sem Ólafur Thors skrifaði 1960 í tilefni af 50 ára afmælis blaðsins: „Er Vísir lifandi sönnun þess, að víðsýn og þjóðleg stefna getur alltaf treyst á atbeina frjálslynds, óháðs blaðs, sem þjónar hugsjón- inni og engu öðru, lýtur lögmálinu, en ekki valdboði." VULV0244 með vökvastýri og ryðvörn kostar frá kr. 5.343.000 l ; Miöaö viö gengi 10.1.79. KZSZEÖl Suöurlandsbraut 16 • Simi 35200 A/Klæðning er fáanleg í mörgum fallegum litum sem eru innbrenndir og þarf því aldrei að mála. A/Klæðning er úr áli sem má beygja án þess það brotni og ef það verður fyrir miklu höggi tognar á því en það rifnar ekki. Annars er álið í A/Klæðningu svo þykkt að það þolir töluvert högg án þess að á því sjáist. Fáanlegir eru ýmsir fylgihlutir með A/Klæðningu sem hefur þurft að sérsmíða fyrir aðrar klæðningar. A/Klæðning er auðveld í uþþsetningu og hefur reynst vel í íslenskri veðráttu. ---------------—--------------- Afgreiðslufrestur er alveg ótrúlega stuttur. Leitið upplýsinga og kynnist möguleikum tplf' _ A/Klæðningar. Sendið teikningar og við munum reikna út efnisþörf og gera ÍÍlaíflBr verðtilboð yður að kostnaðarlausu. itáháim INNKAUP HE ÆGISGÖTU 7, REYKJAVÍK - SÍMI 22000 - PÓSTHÓLF 1012 TELEX 2025 - SÖLUSTJÓRI: HEIMASÍMI 71400. argus

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.