Morgunblaðið - 10.02.1979, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 1979
Margeir Jónsson fram-
kvæmdastjóri fiskverkun-
arstöðvarinnar Rastar
H/F í Keflavík hefur rekið út-
gerð og fiskverkun þar í bæ í
rúma þrjá áratugi. Einnig hefur
hann tekið virkan þátt í bæjar- og
félagsmálum og átt sæti í stjórn-
um ýmissa landssamtaka sjávar-
útvegsins og samtaka Suður-
nesjamanna. Mbl. bað Margeir að
fjalla í samtali um þróunina í
sjávarútvegi á þessu svæði síð-
ustu áratugi og stöðuna eins og
hún er í dag og varð hann fúslega
við erindinu.
Upphafið að atvinnurekstri
Margeirs var, er hann um 1930, þá
14 ára gamall, stofnaði eigið reið-
hjólaverkstæði og byrjaði að gera
við reiðhjól. Það var upp úr stríðs-
lokum að hann byrjaði í útgerð og
lét þá ásamt nokkrum öðrum
smíða 50 lesta bát á ísafirði, sem
var gefið nafnið Reykjaröst. Þetta
var stór bátur á þeirra tíma
mælikvarða og hentugur til síld-
veiða, enda gerður út á þær í 23 ár.
Síðar eignaðist Margeir Skaga-
röst. Hann átti hlut í síldar-
söltunarfyrirtækinu Reykjanesi í
Siglufirði og einnig Mána á Norð-
firði, er síldin hélt austur á bóg-
inn. í Keflavík stundaði Margeir
auk útgerðarinnar fiskverkun og
síldarsöltun frá 1950 og byggði
1955 húsin þar sem fyrirtækið er
nú ásamt Magnúsi Gamalíussyni
frá Ólafsfirði. Keypti Margeir
síðar hlut Magnúsar. Fyrir nokkr-
um árum eða 1970, hætti hann
útgerð og sagði er hann var inntur
eftir ástæðunni: „Það var erfitt að
manna bátana og afkoman var
ekki nægilega góð. Ég fann að
sjómennirnir h'öfðu hug á að
eignast bátana sjálfir í stað þess
að strita fyrir aðra og ákvað að
fara nýjar leiðir. Mín skoðun er sú
að það rekstrarfyrirkomulag, að
bátseigandinn eða eigendurnir rói
sjálfir, sé mjög heppilegt, en þeir
fái aftur á móti fyrirgreiðslu í
landi hjá fiskkaupanda til þess að
þeir geti einbeitt sér fremur að
veiðunum. Öll aðkeypt vinna í
sambandi við útgerð er stór
Margeir
Jónsson.
Margeir
Jónsson
fram-
kvæmda-
stj&ri %
Keflavík
gjaldaliður. Eigi sjómenn bátana
sjálfir geta þeir oft sparað mikil
útgjöld með eigin vinnu og þekk-
ingu á verkefnum og þörfum bát-
anna.“
— Það er önnur öld í sjávarút-
vegi hér á svæðinu en áður var?
— Sú var tíðin að það flaut
fiskur út úr öllum fiskverkunar-
stöðvum á Suðurnesjum, á vetrar-
vertíð, sem nú eru taldar of marg-
ar og við höfum lifað hér bullandi
afla í þorski og síld. Aflinn á
árunum eftir stríð var óhemju
mikill og ég minnist 50 tonna
línubáts, sem fiskaði 1510 skip-
pund á einni vertíð. Þá var hér
mikið um að vera og t.d. árið 1955
voru hér í Röst 43 karlar og konur,
vertíðarfólk utan af lands-
byggðinni utan um 3 báta. Þess
vegna veitti ekki af þessum húsa-
kynnum, en í Röst eru miklar og
góðar íbúðir fyrir vertíðarfólk,
sem í dag standa auðar, utan
nokkurra sjómanna, sem hafa hér
aðstöðu í helgarfríum. Á þeim
tíma kom fólkið suður á vertíð, en
var fyrir norðan í síld á sumrum.
Þá var hér vinna allan ársins
hring. Segja má að þetta hafi
byrjað á haustin með síldarsöltun
og síðan var mikil vinna við
verkun hennar fram í janúar en þá
hófst vertíðin, sem stóð fram í
miðjan maí og vinna um sumarið
við verkin og útskipun þess afla.
Staða Suðurnesjanna þá var mjög
góð.
— Hvenær fer þetta að breytast
til hins verra?
— Það er árið 1967—’68 er
síldin hverfur. Þegar síldin bregst
skapast fyrsta vandamálið, er
skipin fá ekki verkefni utan ver-
tíðartímabilsins. Ástandið hélzt þó
sæmilegt þar til síldveiðar
sunnanlands voru stöðvaðar, er
vorgots- og sumargotsstofnarnir
voru að verða uppurnir. Þetta
hafði í för með sér mikinn fjár-
hagslegan vanda bæði fyrir útgerð
og fiskverkun. Þegar síðan ofan á
þetta bætist síminnkandi þorskafli
og þetta verður ein samverkandi
heild á hver og einn að geta séð
hvílíkt’ áfall þetta hefur verið.
— Hefur þetta komið jafnt
niður á öllum greinum fisk-
vinnslunnar?
— Frystihúsarekstur hefur ver-
ið mjög erfiður undanfarin ár.
Menn hafa reynt að komast yfir
togara með ærnum tilkostnaði til
að geta sótt aflann lengra. Hins
vegar hafa saltfisk- og skreiðar-
verkunarstöðvarnar einhvern veg-
inn átt betra með að samlagast
þessum aflasamdrætti. Frystihús-
in hafa fastan starfsmannahóp, en
hinar stöðvarnar eiga auðveldara
með að draga saman starfsemina
og jafnframt verið fljótari að fara
af stað aftur.
— Hvað með stærð frystihús-
anna frá hagkvæmnislegu sjónar-
miði?
— Ég held að það geti verið
vafamál hvort stóru fyrirtækin
séu heppilegri hér á Suðurnesjum
eins og hráefnisöfluninni er varið
hjá okkur, sem er mest af bátaflot-
„Sú var tíöin að fiskur
flaut út úr öllum
fískverkunarstöðvum ”
Einn stærsti atvinnuveit-
andinn í Njarðvíkum og
Keflavík að fiskvinnsl-
unni undanskilinni er Skipa-
smíðastöð Njarðvíkur, sem
jafnframt mun vera ein stærsta
slippstöð landsins með stæði
fyrir 26 skip og báta, en eftir er
að ganga frá þremur stæðum
til viðbótar. Stöðin var stofnuð
árið 1945 og einn af eigendum
og framkvæmdastjóri frá upp-
hafi er Bjarni Einarsson. í
samtali við Mbl. sagði Bjarni
að nú fengist stöðin eingöngu
við viðgerðir og viðhald á skip-
um, síðasta smíðin frá þeim
hefði verið lenging Húnarastar
árið 1972. Tréskipasmíði var
áður fyrir mikilvægur þáttur
rekstursins, sem brúaði bilið
milli helztu annatímanna, en sú
smíði lagðist af, er stálskipin
ruddu sér til rúms.
Það var árið 1967, að forráða-
menn stöðvarinnar ákváðu að
ráðast í smíði nýrrar dráttar-
brautar og snúa sér meira að
verkefnum við stálskipin. Var
þá byggð braut, sem getur tekið
allt að 700 lesta skip upp og þar
við byggð 9 stæði, en eftir er að
ganga frá þremur. I eldri
dráttarbrautinni, sem tekur
skip að 100 lestum, eru 17 stæði.
í tengslum við Skipasmíðastöð-
ina er rekin Vélsmiðja Njarð-
víkur og sagði Bjarni, að um
þessar mundir væri verið að
vinna að sameiningu hennar og
Vélsmiðju Ólsens. Fyrir 7—8
ára árum hefði verið gerð til-
raun til að sameina allar smið-
jurnar í Njarðvíkum, 7 talsins,
en það hefði ekki náð fram að
ganga. Það væri mikið hag-
ræðingaratriði að færa alla
þjónustu inn á eitt og sama
svæðið og losa höfnina við að
vera með viðgerð á skipum
innan um aðra þjónustu. Slíkt
stytti og mjög öll ferðalög að og
frá vinnu. I stöðinni er nú veitt
„Finnurn fljótt fyrir
efkreppir að útgerð”
þjónusta við trésmíðar, máln-
ingarvinnu, vélaþjónustu og
plötusmíði, sem var sett upp
fyrir tveimur árum. Meiningin
er að stækka þann hluta með
sameiningunni og skapa þannig
betri aðstöðu í húsakynnum. Þá
sagði Bjarni að þá dreymdi um
að geta byggt yfir 1—2 stæði.
Um 70 manns vinna nú hjá
fyrirtækinu, en ef saineiningin
kæmi til myndi starfsmanna-
fjöldi fara í 100—120 manns og
hægt að veita alhliða þjónustu.
Um helztu verkefni sagði
Bjarni, að það væru tjónavið-
gerðir, almennt viðhald, skrúfu-
viðgerðir, stýrisviðgerðir svo
eitthvað væri nefnt, en árlega
væru tekin upp um 100 skip í
nýju brautina og 50—60 í þá
gömlu. Hefði þetta gersamlega
snúist við. Áður fyrr hefðu verið
tekin allt að 130 skip í gömlu
milljónir króna útistandandi
hjá útgerðarfyrirtækjum. Mest
eru þetta lifandi viðskipti, en
skuldasöfnunin eykst stöðugt.
— Hvaða úrbætur telur þú
nauðsynlegastar?
— Númer eitt er auðvitað að
sjávarútvegurinn sé rekinn með
hagnaði. í annan stað þarf að
koma upp því kerfi, að viðgerðir
séu skipulagðar þannig að allir
komi ekki alltaf á sama tíma.
Það þarf að dreifa þessu yfir allt
árið. Þá þarf að setja fastar
reglur um útboð á stærri verk-
efnum þannig að ekki sé um
málamyndaútboð að ræða og
síðan skipin send úr landi til
viðgerðar eins og mjög oft vill
við brenna. Það þarf að hafa
ákveðna stefnu í þessum hlut-
um. Það er fáránlegt af okkur að
kaupa svo mörg skip frá Noregi,
því að Norðmenn verzla ekkert
við okkur og keppa við okkur á
helztu fiskmörkuðum okkar með
stórkostlega ríkisstyrki og
Séð yfir slippinn.
Bjarni
Einarsson
Bjarni
Einarsson
framkvst.
Skipasmíða-
stöðvar
Njarðvíkur
brautina. Kæmu skip allsstaðar
að af landinu til að sækja
þjónustu. Mesti annatíminn er á
sumrin, en minna yfir vetrar-
mánuðina þótt ætíð liggi fyrir
mikið af verkefnum.
Við spurðum Bjarna hvernig
reksturinn gengi, er svo erfitt
væri hjá útgerðinni, eins og nú.
— Þetta eru afar erfiðir tím-
ar og við finnum fljótt fyrir því
er kreppir að útgerðinni. Það
hefur verið að síga á verri
kantinn sl. 3 ár, byrjaði fyrst
alvarlega 1975 og hefur alltaf
verið að síga á ógæfuhliðina
síðan. Helzta baráttumál okkar
hefur verið að fá bankaábyrgð
fyrir stærri viðgerðum, alveg
eins og gert er, er skip eru send
erlendis til viðgerðar. Það hefur
ekki tekizt þótt um mikið rétt-
lætismál sé að ræða. Við höfum
haldsrétt í skipunum, en það
dugir lítið að vera með slipp
fullan af skipum frá aðilum,
sem ekki geta staðið í skilum, og
geta ekki tekið við nýjum verk-
efnum. Við eigum um 100