Morgunblaðið - 10.02.1979, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 1979
Guðmundur H. Garðarsson:
Færeyingar styrkja söluað-
stöðu okkar í Bandaríkjunum
Hér á eftir fer þriðji og síðasti hluti frásagnar Mbl. á umræðu í Sameinuðu þingi um
gagnkvæmar veiðiheimildir Færeyinga og Islendingaj en inn í þær umræður spunnust
vangaveltur um hafréttarmál, m.a. hagsmuni Islendinga á Jan Mayen-svæðinu. Orfá
efnisatriði úr ræðum þingmanna eru lauslega rakin en nvergi er um tæmandi frásögn
að ræða.
Spillum ekki okk-
ar góða málstað
Friftjón Þórðarson (S) sagði
m.a., að á fundi utanríkisnefndar
nefði yfirleitt komið fram vinsam-
leg afstaða gagnvart Færeyingum
3g lýsti því yfir, að hann myndi
styðja fiskveiðisamninginn við þá.
Hann sagði, að það væri ekki
aðeins vegna þess að þeir væru
t'rændur okkar og vinir og hefðu
margoft hlaupið undir bagga, þeg-
ar menn hefði skort á fiskiskipin
3g í fiskvinnsluna hér. Fyrir því
«ru fleiri ástæður og minnti
hann m.a. á að Færeyingar væru
að reyna að sjá fótum sínum
forráð með því að móta eigin
fiskveiðistefnu m.a. með gágn-
kvæmum samningum við önnur
ríki.
Þingmaðurinn gerði síðan ræðu
Garðars Sigurðssonar að umræðu-
ifni og vék m.a. að Grænlandi og
<vað vissara að fara hægt í sakirn-
ir með allar fullyrðingar og yfir-
ýsingar. Það væru lítt könnuð
iuðæfi um allan sjó. Minna mætti
í hinn stóra kolmunnastofn, sem
etti eftir að koma í góðar þarfir,
)g djúpsjávarrækjuna, sem ekki
'æri víst að lenti öll innan 200
nílnanna okkar. Með hliðsjón af
>essu og mörgu öðru yrðum við að
/arðveita okkar góða málstað
ífram í þessum málum og ekki
tpilla honum með því að sauma að
ítilli nágrannaþjóð, sem ætti enn
neira undir fiskveiðum en við
slendingar.
Sjálfsagðir
samningar og
réttlætanlegir
Gils Guðmundsson (Abl.) for-
teti Sameinaðs þings, flutti langt,
itarlegt og fróðlegt mál um sam-
ikipti íslendinga og Færeyinga —
>g hliðstæða baráttu þeirra og
)kkar fyrir þjóðartilvist og vel-
'erð. Varðandi Færeyjasamning-
ina lagði Gils áherzlu á þrjú
neginatriði:
• 1) Þar sem lægi nú fyrir að við
þyrftum sjálfir að takmarka eigin
ioðnuveiðar, að mati fiskifræð-
inga, yrði veiðikvóti Færeyinga að
minnka. Það hefði verið gert í
þessum nýju samningum og ríf-
lega í því hlutfalli sem veiðiþol
loðnustofnsins hefði skerzt að
lómi fiskifræðinga.
• 2) Nota átti samninga til að fá
Færeyinga til að minnka þorsk-
veiðikvóta sinn, sem bundinn var í
öðrum samningum. Þetta var gert.
Kvótinn hefði verið 8000 tonn.
Rýrður um 1000 tonn á sl. ári. Og
enn 1000 tonn nú.
• 3) Herða veiðieftirlit og veiði-
reglur, til aö tryggja, að takmark-
inir sem að framan greinir, yrðu
/irtar. Þetta hefði og fengist fram,
iuk þess sem Færeyingar væru
íreiðanlegir í öllum samningum
g samskiptum, gott og heiðarlegt
ólk.
Gils sagði að Færeyingar hefðu
>urft á síðustu tugum 19. aldar og
ram eftir þeirri 20. að flýja af
igin miðum, vegna ásóknar er-
endra veiðiflota, á fjarlægari mið:
ið ísland, Grænland, í Norðursjó
>g Barentshaf. Þeir væru nú
comnir ótrúlega langt í því að
múa þessu dæmi við, draga úr
veiðum útlendinga á sínum heima-
miðum en auká sínar eigin veiðar
þar. Færeyingar væru háðari fisk-
veiðum en nokkur önnur þjóð, en
það hefði verið röksemd, sem við
hefðum nýtt okkur í landhelgis-
baráttunni. Við eigum að styðja
Færeyinga í baráttu þeirra til að
breyta málum, þann veg, að þeir
geti losnað undan erlendri veiði-
sókn, gera þá óháðari á þessum
vettvangi.
Gils vék að því að Færeyingar og
Islendingar væru nágrannar í
Atlantshafi og yrðu það um alla
tíð. Þeir ættu að ástunda drengi-
lega sambúð, eins og þeim bænd-
um sæmdi, er ættu lönd saman.
Hann fjallaði og um samstarf við
Grænlendinga og nauðsyn þess að
þessar 3 þjóðir efldu samstarf sitt
og samleið í hafréttar- og fisknýt-
Færeyja-
samningar
og Jan
Mayenmál
til umræðu
í Samein-
uðu þingi
Friðjón Gils
Þórðarson Guðmundsson
Kjartan
Ólafsson
Jónas
Árnason
Brairi Halldór E.
Níelsson Sigurðsson
ingarmálum, sem svo mjög
vörðuðu heill og framtíð þeirra
allra.
Sjálfstæðisflokkur-
inn ekki í
forystu
Kjartan ólafsson (Abl.)
gagnrýndi harðlega málsmeðferð
utanríkisráðherra og það, að þessi
mál hefðu ekki verið formlega
rædd og afgreidd í ríkisstjórn.
Hins vegar myndi hann styðja
Færeyjasamningana. Eg fellst
ekki á það, sagði hann, að það
skipti sköpum fyrir okkur, hvort
Færeyingar veiða 1—2% þorskafl-
ans, ef við veiðum sjálfir ríflega
98%, eða um 2% loðnuaflans. Þeir
væru jafnvel enn háðari fiskveið-
um en við — og þeir yrðu enn
háðari Efnahagsbandalaginu, ef
þeir yrðu með öllu útilokaðir frá
fiskveiðum við Island.
Færeyingar gera það ekki að
gamni sínu að láta Efnahags-
bandalagsþjóðum eftir hlut af
veiði á heimamiðum. Það eru
eftirstöðvar eldri sögu, sem þeir
eru að leggja drög að að snúa við.
KjÓ lagði áherzlu á íslenzkan
stuðning við Færeyinga, söguleg-
an, siðferðilegan og af gagnkvæm-
um hagkvæmnisástæðum. Enginn
hætta væri á því að þeir gleyptu
alla höndina þó að við réttum þeim
litla fingur, eins og vera myndi, ef
stórveldi ætti í hlut.
Þá réðst Kjó að Sjálfstæðis-
flokknum og þótti hann gera sig of
breiðan í landhelgis- og hafréttar-
málum. Fortíð þess flokks væri
ekki sú, að honum hæfði að stela
senunni í þessum réttindamálum
þjóðarinnar. Hafði hann þar um
mörg orð, sem öll hnigu í þá átt að
sverta afstöðu Sjálfstæðisflokks-
ins á genginni tíð. Öðru máli
gegndi um Alþýðubandalagið, sem
Kjó taldi hafa leitt þessi mál í
tveimur vinstri stjórnum.
Verðum að
fá skýrari
yfirlýsingu
Jónas Árnason (Abl.) lýsti
kynnum sínum af Færeyingum og
lýsti yfir stuðningi við samkomu-
lagið við þá. Hann tók undir, að
utanríkisráðherra ætti eftir að
taka af öll tvímæli varðandi það,
hvort rétt hefði verið eftir honum
haft í norska sjónvarpinu. Ekki
væri hægt að una við, að Norð-
menn væru skildir eftir með þann
skilning, sem þeir hefðu núna eftir
þá túlkun, sem norska sjónvarpið
hefði gefið á ummælum utanríkis-
ráðherra.
Þingmaðurinn tók undir flest
það, sem Eyjólfur K. Jónsson hafði
sagt í sinni ræðu, og lýsti undrun
sinni yfir, að samkomulag skyldi
vera um þau vinnubrögð innan
ríkisstjórnarinnar, að utanríkis-
ráðherra ræddi persónulega við
einhvern Norðmann um þessi mál.
— Ég læt mér ekki nægja sem
stjórnarþingmaður, sagði hann, að
íslenzkur sósíaldemókrat fari og
rabbi við norska sósíaldemókrata
um þetta. Ég sé enga tryggingu i
þeim yfirlýsingum, sem hann gef-
ur hér um vilja þeirra í þessum
efnum.
Formlegar
viðræður um
Jan Mayen
Eyjólfur K. Jónsson (S) tók
undir margt af því, sem Gils
Guðmundsson hafði sagt, en
fannst hann á hinn bóginn heldur
tregur til að viðurkenna nauðsyn
þess að hefja formlegar viðræður
við Norðmenn um Jan Mayen, þar
sem í því væri fólgin einhver
viðurkenning á rétti Norðmanna.
— Við skulum segja að svo sé,
sagði þingmaðurinn, að það felist í
ósk um formlegar viðræður viður-
kenning á einhverjum rétti Norð-
manna, og ég vil viðurkenna ein-
hvern rétt Norðmanna, að þeir eigi
Jan Mayen og eigi 12 mílurnar.
Það gefur okkur fullt tilefni til að
ræða við þá. Þar að auki er vitað
og á allra vitorði, að í Noregi er
rætt á meðal æðstu stjórnvalda
um þann möguleika, að færa út
efnahagslögsögu í 200 mílur og við
getum óskað formlegra viðræðna á
þeim grundvelli, að slíkar fréttir
hafi spurzt. Við erum ekki að
viðurkenna slíka gjörð með því og
það er ekki nokkur lifandi leið að
skjóta sér undan því að taka upp
þessar formlegu viðræður. Þær
hljóta að hefjast von bráðar.
Þingmaðurinn gerði svör utan-
ríkisráðherra síðan að umræðu-
efni og sagði, að því miður hefðu
yfirlýsingar hans ekki verið nógu
afdráttarlausar. Fram yrði að
koma skýrt og skorinort, að Is-
lendingar ættu réttindi á Jan
Mayen svæðinu, ætluðu að halda
þeim til streitu og viðurkenndu
ekki né virtu neinar einhliða að-
gerðir Norðmanna og myndu óska
eftir formlegum viðræðum við þá.
I staðinn léti utanríkisráðherra
sitja við að segja: Við höfum ekki
afsalað okkur neinum rétti, við
áskiljum okkur allan rétt. Slík
yfirlýsing segði ekki neitt.
Ekki hægt
að fara
öðru vísi að
Denedikt Gröndal utanríkisráð-
herra sagði, að það gæti ekki verið
nema tímaspursmál, hvenær
óformlegar umræður breyttust í
formlegar. Aðstæður hefðu verið
þannig, að ekki hefði verið hægt að
fara öðru vísi að. Og það hefði þó
náðst fram, að Norðmenn hefðu
lofað því að færa ekki út við Jan
Mayen öðru vísi en láta okkur vita.
Jafnframt lægi fyrir, að þeir
ætluðu sér ekki að færa út á
næstunni. Þá ítrekaði ráðherra, að
íslendingar myndu standa á öllum
sínum rétti í þessum efnum.
Ummæli ráð-
herra ekki
nógu ljós
Stefán Jónsson (Abl.) sagði
yfirlýsingar utanríkisráðherra
nógu ljósar gagnvart Alþingi, en
hins vegar ekki gagnvart túlkun
þessa máls úti í Noregi. Þess vegna
óskaði hann eftir því, að utanríkis-
ráðherra gerði þingheimi þann
greiða að kveða þannig að orði, að
það yrði ekki hártogað né vefengt
lengur, hver afstaða hans væri.
Hann lýsti þeirri pólitísku nauð-
syn að efla frændþjóð ökkar Fær-
eyinga, en sagði jafnframt, að sú
hugsun leitaði á sig, að við kynn-
um að neyðast til þess og að það
kynni að vera heppilegt fyrir
Færeyinga sjálfa, að við byndum
endi á veiðiheimildir þeirra hvað
varðaði botnlægar tegundir hér
við land.
Samstarfsskerf-
ur Færeyinga
veigamikill
Guðmundur H. Garðarsson (S)
sagði Sjálfstæðisflokk og Alþýðu-
bandalag hafa verið í forystu í
landhelgismálum íslendinga.
Skylt væri t.d. að meta hlut Lúð-
víks Jósepssonar í útfærslu í 12 og
50 sjómílur. Jafnskylt væri að
meta forystuhlutverk Sjálfstæðis-
flokksins í þessum málum frá
fyrstu tíð, allt frá landgrunnslög-
um, 1948, til útfærslu i 200 sjómíl-
ur og Óslóarsamninga, er bundu
endi á brezka og v-þýska veiði-
sókn. Frammistaða sjávarútvegs-
ráðherra í síðustu ríkisstjórn hefði
verið frábær. Aðrir flokkar hefðu
að sjálfsögðu einnig komið við
sögu. Athyglisvert væri þó, hvaða
flokkar og þingmenn létu sig þessa
umræðu varða. Söguskýring
Kjartans Ólafssonar hefði hins
vegar verið röng, pólitísk rang-
túlkun, fjarri staðreyndum máls-
ins.
GHG ræddi stuðning Færeyinga
við íslendinga í landhelgisbarátt-
unni. Þátttöku þeirra í að manna
íslenzk fiskiskip fyrr á árum. Þar
að auki hefðu Færeyingar, og það
væri mikilvægt atriði, styrkt
markaðsstöðu vinnslu- og sölu-
fyrirtæki Islendinga í Banda-
ríkjunum, allt frá árinu 1972, en á
sl. ári hefðum við selt um 10
þúsund tonn af frystum flökum
fyrir Færeyinga í Bandaríkjunum,
sem jafngilti u.þ.b. 25—30 þúsund
tonnum upp úr sjó. Þetta hefði
verið góður fiskur, vel unninn.
Aðstaða okkar í Bandaríkjunum
hefði nýtzt mun betur fyrir vikið.
Færeyingar væru veitendur ekki
síður en þiggjendur í samstarfi
þjóðanna. Þeir væru heiðarlegt og
gott fólk sem ánægjulegt væri að
eiga samstarf við. Það liggja bæði
siðferðiieg og efnisleg rök fyrir
þessu samkomulagi. Það byggist á
gagnkvæmum hagsmunum, bæði í
bráð og lengd. Við eigum að ganga
til þessara sjálfsögðu samninga án
frekari orðaskipta.