Morgunblaðið - 22.07.1979, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ1979
13
Þéttleiki andrúmsloftsins er
misjafn og vegna geislabrotsins
leitast geislinn viö að sveigja af
leið. Jafnvel örlítil breyting á
24.000 mílna langri leið geislans
gæti valdið því, að honum skeikaði
svo næmi 100 mílum, en sem betur
fer eru áhrif geislabrotsins nokk-
uð jöfn þannig að unnt ætti að
vera að koma honum aftur á rétta
braut. Hér er þó ekki um einfald-
an hlut að ræða, síður en svo.
Margt annað en andrúmsloftið
getur haft áhrif á geislann. Þá er
átt við að geislinn brotni í jónos-
ferunni, sem stafar af misjöfnum
þéttleika rafeinda fyrir áhrif frá
sólu; geislabrot í tróposferunni,
stöðugt ástand, sem ekki er erfitt
að ráða við; geislabrot á skýja-
myndunum og loks að geislinn
brotni á úrkomu, regni og sjó.
Með rýrnun er átt við að úr
styrkleika geislans dragi fremur
en að hann sveigi af leið. Sameind-
Undir Reykjavík er mikið af
heitu vatni og við boranir hefur,
mesti hitinn reynst í dýpstu
holunum. Hola A er rúmlega
2300 m djúp og gefur rúmlega
130 stiga heitt vatn. Hola B er
400 m og gefur um 110 stiga heitt
vatn og hola C er 1000 m og
vatnið tæplega 130 stig.
Dr. Krafft Ehricke
slétt og fellt til að koma í veg fyrir
óreglulegt endurvarp.
Móttökustöðin
Við móttökustöð í því landi, sem
geislanum væri beint til, yrði
komið upp mörgum loftnetsstöng-
um sem tækju við geislanum og
flyttu hann- til tækjabúnaðar sem
breytti honum aftur í venjulega
raforku. Móttökustöðin sjálf yrði
ákaflega hreinlegt, afkastamikið
og einfalt orkuver, laust við alla
mengun. Auk þess nvttust
85—90% orkunnar við umbreyt-
inguna en venjulegar hitaafls-
stöðvar skila aðeins 35—45% af
upphaflegri orku. Þessar góðu
hliðar þessa orkuflutningakerfis
gera það mjög eftirsóknarvert í
augum þróaðra þjóða, sem berjast
við vaxandi mengun, og auðveldur
rekstur þess kemur sér vel fyrir
vanþróaðri þjóðir og þær sem búa
við landfræðilega einangrun.
Davíð
norðursins
Vísindamenn og verkfræðingar
verða að velta ’betur fyrir sér
möguleikanum á að koma upp
orkuflutningakerfi sem þessu, og
ef af því verður munu hagfræðing-
ar og stjórnmálamenn fá ný við-
fangsefni við að glíma.
íslendingar þyrftu að sjálfsögðu
að hafa samstarf við auðugri og
tæknivæddari þjóð, en hverja?
Hver sú þjóð, sem hefði áhuga á
að kaupa orku af íslendingum,
yrði að vega og meta jafnt kosti
ir vatnsgufunnar og súrefnis í
andrúmsloftinu geta tekið til sín
mokkuð af krafti geislans eða sem
nemur 3,5% af styrkleika geisla á
3 gigahertz tíðnisviðinu.
Örbylgjurnar hafa einnig gagn-
verkandi áhrif á jón í jónosferunni
en orkutapið er aðeins um 0,1% og
örlitlu meira þegar áhrifa sólar,
eða sólbletta, gætir mikið.
Speglun á sér stað þegar geisl-
inn lendir á skýjalögum eða sér-
stökum loftiögum. Orkutapið er
óverulegt, eða um 0,00001%, en 5
gigawatta geisli tapaði engu að
síður 50 kílówöttum á þennan
hátt. Það er nóg til þess að hafa
má nokkrar áhyggjur af umhverf-
isáhrifunum en Island er land-
fræðilega einangrað og geislinn
færi yfir Atlantshafið en ekki yfir
byggð ból.
Skautun er fjórða tegund trufl-
unar á geislanum og er þá átt við á
hvern hátt örbylgjurnar sjálfar
„slá“ eða titra. Ef notuð er „línu-
skautun" verður „sláttur" bylgn-
anna á leiðinni í gegnum and-
rúmsloftið óreglulegur og getur
leitt tii allnokkurs orkutaps áður
en endastöð er náð. Lausnin er sú
að „hring-skauta" bylgjurnar með
því að nota rétta gerð loftnets-
stanga, sem dregur úr orkutapi en
krefst nákvæmari miðunar.
Áhrifin
á umhverfið
Draga mætti úr áhrifum ör-
bylgjugeislans á umhverfið á
tvennan hátt: Með því að beina
geislanum yfir hafið og með því að
takmarka orkuna í miðju geislans
svo hún yrði allmiklu minni en
geislun sólar. Þrátt fyrir það
mætti vænta ýmissa áhrifa eins
og truflana á rafeindatækjum
flugvéla. Rannsaka þyrfti áhrif
geislans á fugla og ferðir þeirra,
þó að fyrstu athuganir bendi til að
fugl sem flygi í gegnum geislann
fyndi aðeins til örlítilla hita-
áhrifa.
Gervihnötturinn
og gerð hans
Gervihnötturinn á braut um
jörðu yrði að vera mikil völundar-
smíð og staðsetning hans ná-
kvæm. Hann væri í rauninni stór
spegill sem snúa mætti á ýmsa
vegu. Lágmarksstærð slíks spegils
er talin vera tveir ferkílómetrar
og þó að mörgum kunni að vaxa
það í augum er gerð hans talin létt
verk og löðurmannlegt í saman-
burði við margt annað sem geim-
vísindin fást við nú á tímum.
Spegillinn, sem íslenska kerfið
þyrfti, yrði fremur auðveld smíð
og ekki mjög kostnaðarsöm en þó
yrði að vanda til hans. Yfirborð
hans yrði t.d. að vera ákaflega
sem galla. Væri það t.d. hugsan-
legt að kaupandinn yrði skyndi-
lega sviptur nauðsynlegri orku
með hjálp lítils rofa eða jafnvel
skemmdarverki á hinu fjarlæga
íslandi? Huggunarríkari er þó
tilhugsunin um að kaupandinn
yrði ekki jafn háður einum venju-
legum orkugjafa, og þá einkum
olíu.
Annar galli er sá, að orku
örbylgnanna er ekki hægt að
geyma á sama hátt og olíu, kol og
kjarnorkueldsneyti. Hins vegar er
miklu meiri hiti en olía í iðrum
jarðar og sá hiti er síður en svo á
förum. Þeir á miðju meginlandi
Afríku gæti þá hætt að hafa af því
áhyggjur að óvinveittir nágrannar
hennar kæmu í veg fyrir alla
orkuflutninga. Það yrði afar erfitt
að hafa nokkur áhrif á örbylgju-
geisia frá gervihnetti úti í himin-
geimnum.
Sem stendur er spurt fleiri
spurninga en svör fást við, en þó
liggur í augum uppi, að ef íslend-
ingar verða meiriháttar orkuút-
flytjendur eiga þeir ekki aðeins á
hættu að verða ríkir heldur munu
efnahagsleg og pólitísk áhrif þess-
arar litlu þjóðar verða í engri
líkingu við stærð hennar. Þegar
þessi Davíð norðursins er undir
það búinn að slöngva örbylgjuorku
út í himingeiminn er eins gott
fyrir Goiiata heimsins að vera vel
á verði.
Stundum er þreytandi að passa blessuð börnin.
Ljósm. ól.K.M.
Fagmennirnir fylgjast með -
þeirmælameð i
hansgrohe
Heildsöludreifing:
Hugvitið
er hjá
hansgrohe
Hugmyndafræðingarnir hjá
hansgrohe leita stöðugt að
nýjum og enn betri mögu-
leikum. Nýjungarnar líta
dagsins Ijós hver á fætur
annarri - fullkomnari og
skemmtilegri en fyrr.
Fáanleg í öllum helstu bygg-
ingavöruverslunum
a johannsson & smith sf.
Simar 24244 - 24245 - 24246
Pósthólf 873 Reykjavik