Morgunblaðið - 25.08.1979, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. ÁGÚST 1979
31
Strætisvagnastjórar.
að fá skipt um blóð í æðum sér.
Taldi, að jafnframt því, að leitast
væri eftir jafnari efnahagsskipt-
um í samfélagi manna, mætti
einnig regúlera og tempra efna-
skipti likamans, með þeim hætti
að stilla blóðrás. Fleiri þjóðkunnir
fylgdu dæmi Óskars. Meðal þeirra
aidavinkona höfundar, Árný
Filipusdóttir í Hveragerði.
Adolf Björnson sem er geyminn
á frásagnir og margfróður hefir
gaman af að rifja upp blóðskipta-
sögu þeirra félaga er fylgdu Ár-
nýju Filipusdóttur aldavinkonu
höfundar til Sviss. I þeim þunga-
viktarflokki voru þeir Guðmundur
á Hrafnkelsstöðum í Garði, Jón-
geir fiskasali Eyrbekk auk Óskars
Jónssonar er fyrr er getið. Svo
sem fram kemur í ævisögu Jón-
geirs, er Jónas Árnason hefir
skráð þótti Jóngeir það engin
frágangssök að lyfta glasi með
góðvinum við hátíðleg tækifæri.
Kunni einnig vel að meta þétt-
holda Evudætur, klæddar af hóf-
semi. Nú bregður til undarlegra
hamskipta, að loknum blóðskipt-
um þeirra félaga. Að sama skapi
sem Jóngeir gerist fáskiptnari og
bregður eigi lit þótt vín glói á skál
í nærveru hans og barmfagrar
blómarósir dilli sér í mjöðmum og
gefi í skyn að þær vilji gera þetta
og hitt, sé við þær rætt af kurteisi
og karlmennsku, þá hrærir það
eigi strengi í brjósti fisksalans.
Hafði ekki meir áhuga á þeim en
nætursöltuðum og langlegnum
gellum. Hinsvegar færist Öskar
allur í aukana að sama skapi.
vill skudda og skyndikonur engar
refjar. Var nú kannað hver væri
sá örlagavaldur. Minntust menn
þess að þá er riðinn var vafurlogi
á vit valkyrja í fornum hetjusög-
um, að heitt var fjölkyngi við
Fáfnisbana. Við rannsókn kom í ,
ljós að Óskari Jónssyni hafði verið
úthlutað blóði Jóngeirs fisksala.
Þótti við hæfi að útgerðarblóð og
fisksölu er rann í æðum beggja
skyldi notað með sem mestri
hagkvæmni, til blóðjöfnunar. Er
áhrif þeirra blóðskipta komu í ljós
með svo geigvænlegum hætti var
undinn að því bráður bugur að
efna til nýrra skipta. Tók þá hvor
upp fyrri hætti og héldu skapgerð
sinni síðan.
Þeir Óskar Halldórsson og hinn
þjóðkunni gleðimaður og revýu- !
höfundur Morten Ottesen voru
frændur af Ottesenskyni. Guðný
móðir Óskars, er höfundur minn-
ist sem aldraðrar heiðurskonu var
þeirrar ættar. Morten gleymdi
ekki frænda sínum Óskari í gleði-
leikjum sínum á fjölum Iðnó á
gullaldarárum revýusöngva. í
gamanvisunum er höfðu að við-
lagi: Hann var einu sinni lítill, en
er orðinn gróflega stór, er Óskar
einn þeirra er hann minnist.
Þjóðernishreyfingin
þar er ei dreifingin,
þar eru vikuieg wkröll.
FlokksinH þarfsemi.
þörf ok Htarfsemi,
það er að halda skröll.
Dömurnar msandi
f dramminn aplæaandi
dansandi Charleaton.
mttlandafrelsarinn,
erkifilhrerinn
Óakar Halldðraaon.
Hann var einu sinni Iftill
er er orðinn Króflega stór.
Hann var einu sinni magur.
hann var einu sinni mjór.
Hann var miklu minni áður.
svona á stærð við Manga Storm.
Nú er hann orðinn eins ok GörinK,
nema hann vantar úniform.
Hér er höfðað til þess að Óskar
Halldórsson var frambjóðandi
Þjóðernissinna í kosningum. Bauð
sig fram í Gullbríngu- og Kjósar-
sýslu.
Tíu ára áætlun
og mislitt
tyggigúmmí
Tölur allar í sparisjóðsbókum
þeirra tíma voru ritaðar
tempruðum hraða uglupenna og
hóflegum núllafjölda. Þjóðkunn
göfugmenni vöktu félagsmála-
hreyfingar í því skyni að venja
skólabörn af „lakrísáti" og
sveigja vilja þeirra til fésýslu og
nýtni og fá þau til að rita undir
eiðstaf sjálfsafneitunar. að ját-
ast leiðsögn Reynivallaklerks í
Kjós og beina huganum frá mis-
og marglitum tyggigúmmíplötum
er Hafberg í Tóbakshúsinu freist-
aði með, hafna Pettísúkkulaði, er
svo var nefnt og röndóttum
lakkrískonfektstykkjum þótti
bera vott um sálarstyrk og stefnu-
festu. Kjósarklerki hefði tekist
með krafti sannfæringar að vekja
áhuga fjárgæzlumanna á hugðar-
efni sínu er hann boðaði af spá-
mannlegri andagift.
í sem fæstum orðum fengu þeir
hátíðlegt loforð bankans og feit-
letraða stimpla að auki, 10 ára
áætlun séra Halldórs á Reynivöll-
um er gangast vildu undir eins-
konar hjúskapar- eða festarsátt-
mála við bankann. Lýsa því yfir
skorinort að fé það er þeir tryðu
bankanum fyrir skyldi bundið til
10 ára. Hvað sem liði Ramónu og
Ástasöng heiðingjans. Litla og
Stóra, Bíópetersen og því slekti,
sekmmtana og eyðslu. Gegn því
lofaði bankinn á móti að greiða 'Æ
prósent hærri vexti. Það voru
ýmsar skuldbindingar sem bank-
inn varð að taka á sig á þeim
árum.
Útvegsbankinn selur ekki
pylsur —
Benedikt stundar
ekki lánsviðskipti
Ein þeirra, var sáttmáli við
Benedikt er seldi pylur í vagni
sínum við hlið bankans. Auk hans
voru þar tveir aðrir er kepptu um
hylli vegfarenda. Nú kom það
fyrir á þeim árum að svangir
útigangsmenn og glorhungraðir
gútemplarar reyndu að semja um
gjaldfrest á pylsum og grjúpánum
Bensa. Slíku tók hann fjarri.
Sagði: Ég skal segja þér eitt, minn
kæri. Það er samningur milli mín
og bankans. Bankinn selur ekki
pylsur gegn því loforði af minni
hálfu, að ég stundi ekki lánsvið-
skipti. Hagfræðingar poppaldar
og verðbólguvaxtar mættu gjarn-
an skrifa lærðar ritgerðir um
útkomu 10 ára áætlunar séra
Halldórs, sem annars var hinn
merkasti fræðimaður og liggur
með ýmsum hætti óbættur.
Landsbókasafn geymir rit hans
um íslenska tónlist og tónlistar-
menn. Lagði hann alúð við þá
söfnun, sem og annað er honum
var hugleikið. Göfugt fas hans og
hófstillt er enn í minni, þótt 10 ára
áætlun hans er var hugsuð sem
persónugerð ábyrgðar og alvöru í
mannlífsleikum í bankaheimi
endaði sem sorgartrúður án
annarrar replikku í síðasta þætti
en fimmaura brandara.
A tvinn uleysisár
og sjálfsbjargarviðleitni
Við biðjum Jón að víkja tali að !
eigin ævi. Skipaskækja var ég
kallaður á tímabili, segir Jón
Sæmundsson og hlær dátt. Þegar
ég byrjaði formennsku fyrir 1930,
þá var aldrei neitt að gera nema i
bara á vertíðinni og síldinni. Allir
smábátar, landróðrabátar og þess
konar dót byggt erlendis. Fór oft í
að sækja svona báta til útlanda.
15—20 tonna báta. Sótti þá til
Noregs, Danmerkur og víðar.
Þessvegna var ég stutt á mörgum
skipum sem ég var með. Þetta
voru hinir og aðrir skottutúrar.
Sigldi þeim bara heim. Fyrir
Austfirðinga, Grindvíkinga, Hafn-
firðinga og aðra. Til Belgíu og
Þýskalands fór ég einnig, segir
Jón og sýpur sér sopa milli landa !
og báta er við ræðumst við. Þetta
var ágætt að drepa tímann milli
síldar og vertíðar sem annars var
langur atvinnuleysistími. Svo
hverfum við Jón frá tali um hafið
og sveigjum ræðu að bróður hans,
Sigmundi, tengdaföður Halldórs
Péturssonar listamanns. Sig-
mundur keypti sinn fyrsta bíl af
Magnúsi Guðjónssyni, Helgustöð-
um í Garðahreppi. Það mun hafa
verið Fordbíll model (árgerð) 1920.
Bíll Sigmundar mun vcra einn
hinn fyrsti er kemur til Vest-.
fjarða. Góðvinur minn, Guðmund-
ur Guðmundsson, sá er Steinn
Steinarr nefndi ljóðasjóð, sökum
minni hans á það sem kveðið hefir
verið, er einnig minnugur á bif-
reiðar. Bíll Sigmundar var hinn
fyrsti er Guðmundur tók sér far
með.
Beljan og lambið
Jón minnist þess, að Jakob
Dagsson frá Stykkishólmi ílengd-
ist á ísafirði. Var Sífellt yrkjandi.
Eitt sinn vildi Sigmundi það
óhapp til, að aka yfir lamb er
hljóp í veg fyrir bíl hans. Annars
var hann gætinn og heppinn öku-
maður. Um þetta kvað Jakob brag
nokkurn.
Man þetta eitt:
Djöfuls beijan beit,
blessað lambið sundur.
Sé þetta rétt munað hjá Jóni
mun það vera fyrsta sinni er,
bifreið er nefnd belja. Nú kannast
allir orðið við blikkbeljur.
Sigmundi græddist eigi fé á
akstri sínum á Vestfjörðum. Brá
hann því á það ráð aö flytjast
þaðan og taka að sér póstferðir á
bíl yfir Holtavörðuheiði. Mun
fyrstur hafa tekið við þeim ferðum
af hestum og póstum er áður
fluttu bréf og varning frá Borgar-
nesi norður á Blönduós. Sigmund-
ur réði yfir tveimur bílum. Notaði
einkum 6 manna bíl er hann hafði
eignast. Átti einnig lítinn Dodg-
ara er hann hafði í snatt.
Að aka á sjálfum scr
frá Grænumýrartungu
í Fornahvamm
Jón fór eina ferð með þeim
Kristni Magnússyni og Ingibjörgu
Sæmundsdóttur. Kristinn rak
lengi verzlun og stjórnaði siðar
útibúi Kaupfélagsins á Blönduósi.
Jón fór eina ferð milli Blönduóss
og Borgarness. Þá var engina
vegur kominn, en keyrðir melar og
hestagötur. Ófært í rigningum, að
heita mátti. Hægt að skrölta
þegar þurrt var og gekk vel, en er
suður var farið óku þeir á sjálfum
sér, allt sat fast. Sex tíma voru
þeir frá Grænumýrartungu í
Fornahvamm. Það er svipaður
hraði og gangandi menn fara.
Eins drullugir og þeir hefðu velt
sér úr keldu, er yfir heiðina kom.
Svakalega erfiðar ferðir, fyrstu
bílferðir norður í land, segir Jón
og sýpur á kaffibollanum.
Bræður hjá SVR
Seinna færir Sigmundur sig
suður til Reykjavíkur. Kaupir
hlutabréf í nýstofnuðu strætis-
vagnafélagi þeirra Ólafs og
Kristjáns Þorgrímssona, frá
Laugarnesi. Aðrir ökumenn fé-
lagsins eignuðust, margir hverjir,
sinn hlut. Áður, í millibilsástandi,
hafði Sigmundur ekið bíl hjá BSÍ í
eitt ár. Eftir að hann kom til
strætisvagnanna ók hann oftast
Skerjafjarðarleið. Snemma árs
1936 tók hann sótt, lungnabólgu,
og andaðist eftir 4 daga legu.
Simbi var mikill vinur minn,
segir Skúli Halldórsson, er ég ieita
til hans um myndir. Ég skal biðja
hann Eirík forstjóra að finna fyrir
þig mynd af honum. Svo þurfum
við að tala um músikina í Ötvarp-
inu við tækifæri, bætir Skúli við
um leið og hann skiftir yfir til
Eiríks. Það fór vel á með okkur
Eiríki og innan háifrar stundar
stóð sendimaður frá SVR með
fjölda mynda af vagnstjórum og
farartækjum þeirra. Þær prýða
grein þessa, sumar hverjar.
Þriðji bróðirinn, Guðmundur
Sæmundsson, ók einnig lengi hjá
SVR og minnist hans margur
farþegi fyrir glaðlegt viðmót og
lipurð. Nú, hin seinni ár, hefir
Guðmundur starfað á bifreiða-
verkstæði lögreglunnar í Síðu-
múla. Hann, sem það fólk allt,
vinnur störf sín af lipurð og
trúmennsku.
Guðmundur G. Hagalín rithöf-
undur skráði æviminningar
Sæmundar föður Jóns, Guðmund-
ar og Sigmundar. Þarflaust er að
rekja ævi Sæmundar. Það hefir
Hagalín gert og er það hollur
lestur. En mynd hans fylgir grein-
inni, teiknuð af Halldóri. Frá
mynd Sæmundar víkjum við að
fjölda annarra mynda er geymdar
eru til afnota og minninga.
Pétur Pétursson, þulur.