Morgunblaðið - 09.10.1979, Qupperneq 10

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 1979
10
í sýningarsalnum að Suður-
götu 7 getur þessa dagana að líta
31 verk Walesbúans Peters Bett-
any. Ekki þekki ég nein deili á
þessum listamanni og ég sakna
mjög upplýsinga um hann í
fjölrituðum blaðsnepli er þjóna á
sem sýningarskrá, jafnvel fæð-
ingarárið er ekki finnanlegt.
Undir listkynningu þjóna einnig
upplýsingar um viðkomandi
listamenn og er allt vel þegið hve
lítið sem það er.
Eftir nokkrar heimsóknir á
þessa sýningu hef ég komist að
þeirri niðurstöðu að þetta sé með
betri sýningum á þessum stað og
hún verðskuldaði vissulega meiri
athygli og betri aðsókn en raun
hefur orðið á. Her er um að ræða
mjög nostursamlega gerðar
smámyndir og er augljóst að
listamaðurinn kann sitt fag til
hlítar. Hann er ágætur teiknari
og fer vel með liti og ekki síður
en félagi hans Peter Smith er
sýndi á sama stað fyrir skömmu;
eru þessir tveir listamenn þó í
meginatriðum mjög ólíkir lista-
menn.
Peter Bettany tekur til með-
ferðar ýmis smáatriði og smá-
hluti úr umhverfinu sem segja
okkur smágerð ævintýri hvunn-
dagsins á þokkafullan hátt.
Þetta er ekki átakamikil list og
minnir oft meira á tæknileik í
myndlistarskóla en sjálfstæð
myndlistarverk, auk þess sem
leikurinn ber nokkurn svip af
sérvisku. Þessi sýning leggst þó
þannig í mig að hér sé einungis
um að ræða eina hlið á fjöl-
þættri sköpunargáfu þessa lista-
manns og að hann verði ekki
réttilega metinn af þessum fáu
verkum. Allt um það hafði ég
ánægju af innliti á sýninguna,
þakka fyrir mig og tel óhætt að
hvetja ungt fólk til að heim-
sækja sýninguna þótt hér sé um
hliðarspor að ræða í konsept-
stefnu sýningarsalarins. Allt er
gilt sem vel er gert og vekur upp
hjá áhorfandanum lífrænar
kenndir.
Vegna listsagnfræð-
ings Dagblaðsins
Sunnudaginn 23. september
birtist eftir undirritaðan um-
fjöllun um ágæta sýningu
grafík-félagsins í Norræna hús-
inu. Vegna missagna í annars
mjög vel læsilegum formála
hinnar veglegu sýningarskrár
um upphafið að þróun þessara
mala, þar sem samfelld kennsla
og fræðsla á þessum sviðum
skiptir höfuðmáli um þann ár-
angur, er nú hefur náðst, fann ég
mig knúinn til að koma með
nokkrar leiðréttingar. Líkt og
oftar, er listfræðingurinn er
leiðréttur í skrifum sínum, mun
hafa farið um hann mikill fiðr-
ingur, og er hann fjallaði seinna
um þessa sömu sýningu, sendi
hann mér eitt af sínum „drengi-
legu“ skeytum. Eitt sinn leiðrétti
ég listfræðinginn, er hann al-
íslenzkaði Bertel Thorvaldssen,
— slíka dirfsku minnir mig að
hann hafi nefnd dylgjur! Nú er
ég leiðrétti nokkur ártöl í for-
mála og bæti við nokkrum frá
mínum bæjardyrum séð mikil-
vægum upplýsingum, umturnast
hann og segir sig hér vera að
skrifa formála en ekki bók(!) —
Að breyta umræddum ártölum
og bæta við tveim til þremur
setningum er þó naumst efni í
þykkan doðrant í bókarformi, en
hefði þýtt vandaðri og skil-
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
merkilegri vinnubrögð, er jafnan
ber að stefna að í slíkum skrif-
um. Ég neyddist til að skrifa
lengra mál um þetta en ég
hugðist, því að hverju máli þurfa
að fylgja rök í formi greinar-
gerðar.
Svo sem ég sagði í grein minni
er meira en lítið bagalegt að
verða að leiðrétta slíka hluti og
hefði ég sannarlega viljað vera
laus við það. Sé þetta yfirsjón er
eðlilegast að beðið sé velvirð-
ingar á mistökunum, en ef ekki
þá er þetta heimildafölsun en
hvort heldur sem er ber hiklaust
að leiðrétta missagnirnar.
Við gagnrýnendur höfum því
miður ekki ávallt við höndina
bókaðar og skjalfestar heimildir
að styðjast við í skrifum okkar,
t.d. er ekki til neitt myndlistar-
mannatal, — en hér dugar
stundum að fletta upp í upp-
sláttarritinu „íslenzkir sam-
tíðarmenn". Allar missagnir ber
að leiðrétta og jafnframt þakka,
en þar sem listrýnir Dagblaðsins
gerir það í þessu tilfelli með
miklum semingi og gefur jafnvel
í skyn í síðustu setningu greinar
sinnar, að ábendingar mínar séu
e.t.v. ekki pottþéttar, þá vil ég
skora á hann að reyna að hrekja
þær og jafnframt upplýsa hvert
hann hefur sótt sinn vísdóm um
þessi mál. Fyrir mér sem hef
hrærst í þessum málum frá
upphafi eru þau ekki flókin,
heldur hrein, klár og skýr.
— Úr því að ég fór að minnast
á þessi mál langar mig til að
fylla upp í eina gloppu í umsögn
minní en hér var um algert
skammhlaup að ræða frá minni
hálfu því að ég hafði punktað
þetta rækilega niður hjá mér.
Það hefur verið hljótt um þetta
atriði í fjölmiðlum þótt ærin
ástæða hafi verið til að minnast
þess á þessum tímamótum graf-
ík-félagsins. Á ég hér við hinn
stóra þátt Einars Hákonarsonar
í þróuninni sl. áratug. Einar
vissi vel hvað hann var að gera
er hann festi kaup á málm-
þrykk-pressu er hann hélt til
Islands að loknu námi í Gauta-
borg. Hann hafði sjálfur upplif-
að tregðu ráðamanna Myndlista-
og handíðaskólans við að end-
urnýja tækja- og efniskost
gamla grafík-verkstæðisins og
vissi að það gæti tekið mörg ár
að fá þá til að fallast á úrbætur.
Er heim kom setti hann upp
málmgrafík-verkstæði í húsa-
kynnum skólans og það var
stórum betur búið tækjum en
t.d. litógrafíska verkstæðið hafði
nokkurn tímann verið. Reyndist
þetta líka æskileg vítamín-
sprauta fyrir þróun grafískra
lista hérlendis, sem leiddi svo
fljótlega af sér stofnun grafík-
félagsins nýja. Mikilvægast var
þó er listgrafík var gerð að
sérnámsdeild innan skólans árið
1978 enda má segja að um leið
hafi þróunin tekið stórt stökk
fram á við.
Það er þannig öllu öðru frem-
ur þáttur Einars, að málmgraf-
íkin er meira iðkuð en nokkur
önnur grein grafískra lista hér-
lendis og hefði það að ósekju
mátt koma betur fram í fjöl-
miðlum, einkum í viðtölum við
þátttakendur á afmælissýning-
unni.
Bragi Ásgeirsson
Mörg eru þau dæmin er sanna
hversu áhrif mikilhæfra manna geta
verið sterk og langæ. Norðmenn áttu
Ole Bull og þaðan í frá voru þeir
betri fiðluleikarar en aðrir Norður-
landabúar. Jenny Lind vakti með
sænskum söngvurum stolt og áræði.
Þá má ekki gleyma hversu bið Svía
og Dana (og Islendinga) eftir sínum
„Síbelíusum“ og „Griegum" hefur
verið þungur myllusteinn að dragn-
ast með. Hér á íslandi má merkja
áhrif einstakra hæfileikamanna í
þróun tónmenntar og hvað snertir
sögu fiðluleiks, á Björn Ólafsson
fiðluleikari þar óritaðan en merkan
kafla. Samkvæmt því sem stendur í
efnisskrá að tónleikum Hlínar Sig-
urjónsdóttur og Ick Choo Moon,
hefur Hlín stundað nám í fiðluleik í
16 ár og á enn eftir að bæta nokkrum
við. Af þessum 16 árum var hún í níu
ár nemandi Björns Ólafssonar, sem
á eftir að skila þjóðinni afrakstur af
erfiðisdegi sínum í frammistöðu
nemenda sinna í nokkur ár enn.
Tónleikarnir hófust á Vorsónötunni
eftir Beethoven. í flutningi verksins
var æskufjör og galsi, en vantaði þá
þolinmæði að gefa sér tíma til að
staldra við og huga nánar að ýmsu
smálegu, en þýðingarmiklu, í þessu
yndislega skáldverki. Það er ein-
kennilegt við tónlistarflutning vest-
an hafs, hversu tæknin hefur verið
gerð
að markmiði, verkin rúin allri til-
finningu nema krafti og skapi. Það
má vera að þarna undir liggi þræðir,
er tengjast samfélagi sem gerir
miklar kröfur um kunnáttu, áræði
og skapfestu en sér ekki tilgang með
tilfinningasemi og óskilgreinanlegri
fagurfræði, þó slík vöntun valdi
þeim samt sem áður mikilli sorg.
Það leynir sér ekki að Hlín er góður
fiðluleikari, hefur fallegan tón og
skýra tækni, en sé tekið mið af
Vorsónötunni og d-moll partítunni
eftir Bach, sem var annað verkið á
efnisskránni, vantaði nokkuð á að
flutningur verkanna væri með þeim
formerkjum sem slíkum skáldverk-
um hæfir og ljóst er að Hlín getur
skilað.
Síðasta verkið var Sónata eftir
César Franck og þar fór Hlín á
kostum þó nokkuð væri misgeyst
farið. Píanóleikarinn Ick Choo Moon
er feikna spilari og gerði margt
fallega og var samspilið með ágæt-
um.
Með þessum tónleikum hefur Hlín
Sigurjónsdóttir sannað ágæti sitt
sem fiðluleikari og hér eftir verða
gerðar óvægnar kröfur til hennar,
sem henni mun ekki verða skota-
skuld úr að standa undir, er henni
safnast tími og þroski í átökum við
þrautir þær er listgyðjan setur þeim
er hún hefur mætur á. _
Jón Ásgeirsson.
BIRGITTE Grimstad, vísnasöng-
kona, stóð fyrir fyrstu tónleikunum
á Norræhu menningarvikunni, sem
hófst s.l. laugardag með opnun á
sýningu verka danska málarans
Carl-Henning Pedersen. Vísnasöng-
ur er ein elsta grein listflutnings
með manninum, enda spanna við-
fangsefni vísnasöngvara víðara svið
í tíma og tilfinningum en margar
aðrar listgreinar. Galdurinn í flutn-
ingi slíkrar listar er, að í söngnum
búi tilfinning og merking orðanna.
Það er ekki nóg að hafa fallega rödd,
syngja sæt lög og spila svo undir á
gítar, heldur þarf söngurinn, radd-
mótunin og undirleikurinn, þar sem
hann á við, að vera mögnun þeirrar
merkingar og tilfinninga sem text-
inn býr yfir. Birgitte Grimstad er
ntikilí listamaður í túlkun söngva,
hefur yfir að ráða blæbrigðaríkri
rödd og getur beinlínis sviðsett
tilfinningar og stemningar með
henni, allt frá barnastefjum til
söngva er fjalla um dauðann. Það er
hægt að sitja við fótskör Birgitte
Grimstad og gleyma tímanum, því
„vel slær hún kordurnar og kann að
segja frá“. í þjóðlagasafni Bjarna
Þorsteinssonar er að finna nokkur
lög, er hann tekur upp úr safni
Thomas Laub (gefið út í Kaup-
mannahöfn 1899, „Danske folkeviser
med gamle Melodier") vegna skyld-
leika fornkvæðanna íslensku við
þessi dönsku kvæði, eða eins og
Bjarni segir: ... „en mörg af þeim,
eða flest hafa verið almenn um öll
Norðurlönd áður fyrri og enda víðar
um lönd. Nú vill svo til, að ýms af
þessum fornkvæðum vorum eiga
bæði að efni og bragarháttum vel
við hin gömlu lög í bók Laub“. Af 14
lögum í bókinni, tónsetur Bjarni 10
þeirra við íslenska texta og eitt
þeirra laga, Ebba kvæði, hefur
Birgitte Grimstad gert frægt. Því er
vert að minnast á hugsanlegan
skyldleika gamalla söngva um öll
Norðurlönd, því svo vel sem gömul
kvæði standa saman að efni og gerð,
er hugsanlegt að rekja megi saman
laggerðir og hrynskipan og þannig
geta sér til um frumgerðir norr-
ænna söngva. Þetta sló undirritaðan
við flutning Draumkvæðis um Olav
Aastason, sem Grimstad flutti
meistaralega.
Hvort sem laggerðir
eða tónmótun hefur í gegnum árin
breyst svo með Norðmönnum að
þeir kunna ekki lengur að kveða, er
freistandi að álíta að þetta kvæði
yrði ekki síðra kveðið en sungið. í
framhaldi af þessu mætti undir-
ritaður vera svo frakkur að benda
Birgitte Grimstad á að kynna sér
kvæðasöng hér á íslandi, því eftir
því sem undirritaður veit best og
hefur til þeirrar vissu safnað sér
nokkru efni, munu vera á því
sterkar líkur að kvæðasöngur, þ.e.
flutningsmátinn, sé söngaðferð er
frumbyggjar þessa lands fluttu með
sér til íslands og hefur verið iðkaður
fram á þennan dag, þrátt fyrir
sléttan söng kirkjunnar og dansk-
þýska tónmennt, sem flutt var inn í
landið á 19. og 20. öldinni. Ekki efa
ég að listamaður eins og Grimstad
gæti tileinkað sér þennan flutning
og íslendingar, fyrir athygli er-
lendra manna, tekið að virða sinn
menningararf í stað þess að ofur-
selja sig þeirri amerikanseringu,
sem tröllslegið hefur íslenska ljóða-
söngvara.
Jón Ásgeirsson.
Frumraun
Tðnllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
Vísna-
söngur