Morgunblaðið - 06.11.1979, Blaðsíða 32

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. NÓVEMBER 1979
hljóða við óvænt tiltæki var án
tafar skenkt í annað glas, eigi
ógöfugra en hið fyrra, og Rússinn
beðinn að glingra við glös sín að
vild. Undi hann við íþrótt sína um
sinn. Um leið og hann bar hönd
húsfreyju að vörum, þá er hann
yfirgaf samkvæmið, lét hann þess
getið, að nú loks hefði hann gist
híbýli sannra hefðarmanna. Væri
slíkt með ólíkindum, að þjóð sú er
hann hefði sannspurt að drykki að
jafnaði úr hrútshornum, eða
þambaði eldvatn af stút, en kaffi
úr þrælapörum reyndist fremri
ævafornum kúltúrþjóðum að
glasamennt. Kvaðst koma hið
fyrsta að endurnýja kynni við
húsráðendur og klingjandi krist-
alsglös þeirra og veggi.
Þótt leitað væri með logandi
lj'ósi verður hér hvergi vart við
mávastell, jólarós, kornblóm, Bing
& Gröndahl (sem minnir mig alltaf
á forystu Alþýðuflokksins) eða
aðrar þær postulínsvörur sem
íslenskar húsmæður hefir margar
hverjar dreymt um að bera á borð
fyrir gesti sína. Það er eins og
Frakkar komist af án þeirra. Þeir
kunna til hlutanna, enda aldagöm-
ul listgrein postulínsgerð. Ef ein-
hvern langar til að sjá dæmi um
handbragð þeirra, sér að kostnað-
arlausa, má benda á kaffistell
Steingríms biskups Jónssonar,
sem prýðir einn glerskáp í Þjóð-
minjasafninu heima. Það stell
færðu þeir Páll Gaimard og
Xavier Marmier honum, þá er þeir
gistu land vort árið 1836 í leið-
angri þeim hinum mikla er Loðvík
Filipus sendi til íslands. Þá var nú
heldur betur rennt á könnuna á
biskupssetrinu í Laugarnesi, þar
sem hross Sigurðar Ólafssonar
söngvara hneggja nú við stall.
Við undum lengi við glugga-
skoðun og glasament í Paradísar-
stræti. Stóðumst freistingar krist-
alsglasa og skála, því annað var
erindið. Létum okkur nægja tvö
billeg bollapör af ætt Víðgelmis,
til þess að mæla við í morgunsár,
þá er heim kemur.
Ekki svo að skilja, að fögur
kristalsglös freisti ekki, þar sem
ljósgeislar morgunsólar brotna í
skyggðum fleti þeirra og flúri. Hér
hefði Einar skáld Benediktsson
fundið glös við sitt hæfi og ekki
þurft að láta kaupin ganga til
baka, eins og hann gerði hjá
Gunnþórunni Halldórsdóttur og
Guðrúnu Jónasson, þá er þær
verzluðu með kristalsvarning sinn
fyrir meira en hálfri öld. Innan-
búðar hjá þeim var þá ung og
fögur stúlka er síðar varð kunn af
skörungsskap og rausn. Margrét
Jónsdóttir, kona Þórbergs Þórðar-
sonar rithöfundar. Margrét segir
frá heimsókn þjóðskáldsins í
verzlun Gunnþórunnar:
Einar Benediktsson kemur dag
nokkurn. Spyr um kristalsglös. A
von á gestum. Hyggst veita þeim
góðvín og leitar umgerðar við
hæfi. Skoðar lengi. Velur af kost-
gæfni. Finnur loks fögur glös er
falla í smekk. Dregur upp veski
sitt. Greiðir á staðnum það sem
upp er sett. Segir: Þið sendið mér
glösin í Þrúðvang. Þau eru á ykkar
ábyrgð þangað til þau eru komin
upp á skenkinn í stofunni.
Gunnþórunn lofar að glösin
skuli send samdægurs. Biður
stúlkurnar Margréti og Guðrúnu
Bjarnadóttur að búa tryggilega
um glösin. Þær sækja pappírs-
umbúðir. Vefja um hvert glas
vænum ströngli. Leggja glösin í
þvottabala er þær bera á milli sín.
Er í Þrúðvang kemur færa þær
glösin sem fyrir var lagt. Fjar-
lægja umbúðir. Koma glösunum
fyrir á stofuskenk frú Valgerðar.
Kveðja og halda til búðar sinnar.
Líða nú nokkrir dagar. Þá birt-
ist þjóðskáld og veizlustjóri í búð
Gunnþórunnar & Co. Segir: Ég vil
að kaupin gangi til baka. Þetta eru
ekki vínglös sem þið senduð mér.
Valgerður kona mín segir að þetta
séu blómaglös. Endurgreiðið mér
andvirði glasanna. Sækið þau í
Þrúðvang. Þau eru á ykkar ábyrgð
þangað til þau eru komin aftur í
vörzlu verzlunarinnar.
Gunnþórunn: Ég treysti mér
ekki til að rengja þetta. Því skyldi
það ekki vera rétt, að hverri
tegund hæfi ákveðin glös. „Dropi
breytir veig heillar skálar." Eins
Pétur Pétursson þulur:
íParadísarstrœti snýst
allt
um kristal
og
postulín
Það er ljóst, þótt ekki sé geng-
■ inn nema stuttur spölur um svo-
nefnt Paradísarstræti í Parísar-
borg, að hér bíða Evudætra og
Adamssona margháttaðar freist-
ingar við hvert fótmál. Nefnt
stræti liggur skammt frá Rue
Lafayette og kyssir Fiðrildastræti
við gatnamót í morgunsólinni þá
er gengið er á þriðjudagsmorgni
og vegfarendur fletja út nefin við
gluggaskoðun. Strætið er enn í
fersku minni frá fyrri heimsókn.
Hér ráða ríkjum stéttar- og
starfsbræður Bieringsfeðga,
Zoega, Sigurðar í Hamborg, Vil-
helms Norðfjörð, Hjartar Nielsen,
Tékkkristal, Rosenthal, Kosta
Boda, Sigurðar Kjartanssonar, K.
Einarsson & Björnsson, Þorsteins
Bergmann, Domus, Rammagerð-
arinnar, Jóns Jóhannessonar,
Kristjáns Siggeirssonar, kristals-
kaupmanna og búsáhaldabúða,
hvað sem þær nú heita allar, er
sjá okkur fyrir bollum, drykkjar-
ílátum, kaffistellum, tepottum,
súkkulaðikönnum í barnagilli,
tertuspöðum, kökudiskum, að
ógleymdum glösum, til ýmiskonar
brúks, allt frá saklausum
mjólkurglösum er bleyjubörn bera
að munni, til háfættra kampavíns-
glasa sem þeytt er í vegg að
loknum munnsopa, bergðum af
aðalbornum vörum.
Saga er sögð af rússneskum
barún, eða greifa, einum þeirra er
deildu örlögum með landflótta
þjóðbræðrum og systrum í lok
byltingar bolsévíka árið 1917, að
sá eðla herra, er var einn fárra
landflóttamanna er naut þeirrar
náðar að þurfa ekki að aka leigubíl
um breiðstræti Parísar, taka á
móti dvalargestum hótela, eða
vísa til sætis í kvikmyndahúsum,
var tíður gestur í samkvæmum
heldra fólks í Parísarborg milli-
og eftirstríðsáranna. Þar kom
sögu að svarf að búsáhaldakaup-
mönnum og gekk á brothættar
vörubirgðir þeirra er tekist hafði
að forða frá steypiárásum Stuka-
flugvéla og fólkorustum frelsis-
garpa. Að sama skapi gerðust
húsfreyjur og gestgjafar sam-
haldssamari á fagran borðbúnað
og aðrar gersemar er enn prýddu
hillur og skápa. Var því aflagður
sá siður er Rússum áður hélst uppi
að varpa krotuðum kristalsglösum
í hallarveggi, strax þá er þeir
höfðu tæmt þau. „Kristallen den
fina“ segir í sænsku ljóði frá
dögum Karls 12. sem „ern og
ungur í eld og styrjöld vóð og
hvassar hjaltatungur lét hefja
sigurljóð" segir Matthías Joch-
umsson í ljóði um postulíns og
sverðabrjót þeirra Svía. Brugðu
nú húsfreyjur á það ráð, að bera
þeim er grunaðir voru um slíka
fyrirætlan, að varpa glösum í
vegg, drykkinn fram í óbrjótan-
legum glösum, eða einhverjum
þeim, af ódýrri gerð, er eigi var í
eftirsjá þótt týndu tölunni. Land-
flótta Rússar tóku því með þögn
og þolinmæði, sem mörgu öðru
mótlæti er þeir máttu þola, þá er
sól Nikulásar Rússakeisara gekk
til viðar. (— Ájæja, sagði Bjartur
í Sumarhúsum og hló. Er nú
Rússakeisari fallinn.) Þó herma
frásagnir, að einn þeirra, ónafn-
greindur, hafi harmað það hlut-
skipti sitt, að fá ei að halda fyrri
háttum. Fór hann veizlu úr veizlu.
Hvarvetna var sama sagan. Þjón-
ustufólk hefðarmanna Parísar-
borgar fékk ströng fyrirmæli um
að verja Rússanum kristalglösin.
Einkum háfætt, af ætt storka. í
öllum betri húsum vissi hver
þjónn og hver þerna, að þá er
Rússann bar að garði skyldi þegar
í stað bruna fram með silfurbakka
og bera honum drykk vænan í
bleyjubarnaglasi, eða öðru því
íláti er eigi var söknuður að þótt
varpað væri í vegg. Við þau tíðindi
varð Rússanum að orði: Fækkar
nú hefðarfólki í París. Tómur
pöbull og plebbar. Hvergi ærlegir
aðalsmenn er halda í heiðri fornar
venjur og státtarsiði. Var hann
vart mönnum sinnandi sakir trega
og hugarangurs, unz hann bar að
íslenskum rausnargarði. Þar réðu
ríkjum heiðurshjón af göfugum
ættum. Sendiherra smárikis með
háleitar hugsjónir ristar á skjöld,
víkingslund í brjósti og geð Vær-
ingja. Sendiherrann og kona hans,
göfug kunnu vel að fagna gestum.
Þar kemur ferð Rússans er fyrr
var getið, að hann knýr dyra í
bústað sendiherrahjóna. Var þar
fagnaður góður og vel veitt, að
vanda. Drykkur borinn fram í
fægðum kristalglösum. Freistar
nú landflóttamaður gæfunnar.
Heitir á dýrlinga rétttrúnaðar-
kirkju sinnar, að magna sér mátt
og gengi, þá er hann varpi glasi í
vegg. Er skemmst frá að segja og
þarflaust lengi að þæfa. Fagurgert
staupið flýgur í vegginn og spring-
ur með þokka og þýðum hljómi í
þúsund mola I stað þess að
húsráðendur og gesti þeirra setti
Gluggi f Paradísarstrœti.
Starfsstúlka í Þjóöminja-
safni skenkir stallsystur
Gunnþórunn sinni úr stelli Steingríms
Halldórsdóttir. biskups.