Morgunblaðið - 09.11.1979, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1979
Asgeir Þórhallsson:
Blaðamaðurinn og trúin
Ungur blaðamaður sem starf-
ar sjálfstætt pikkaði á ritvél í
kvistherbergi einn rigningardag.
í loftinu var bókaþefur blandinn
táfýlu. Blaðamaðurinn andvarp-
aði, stóð upp og tautaði.
„Hér húki ég aleinn yfir ritvél
með fimmhundruð kall á tím-
ann, í mesta lagi. Ég á ekki fyrir
súrmjólk, skulda margra mán-
aða húsaleigu og fóik er farið að
gefa götóttum strigaskóm
mínum hornauga. Ættingjarnir
halda að ég sé drullusokkur sem
nennir ekki að vinna. Verð ég að
hætta að skrifa, það sem er mér
kærast af öllu í heimi?"
Barið var að dyrum.
„Hver getur þetta verið?
Rukkari frá skattinum, á nú að
loka fyrir rafmagnið?"
Aftur var bankað. Blaða-
maðurinn fór fram á gang og
opnaði rifu á hurðina. A stiga-
palli stóð eldri maður með regn-
votan hatt.
„Góðan daginn. Má bjóða þér
kristilegt rit.Það kostar aðeins
þrjú hundruð krónur," sagði
maðurinn og sýndi blað með
mynd af fiskibáti utan á.
„Á enga peninga."
„Hér er bæklingur sem er
ókeypis."
Maðurinn rétti fram þunnt rit.
„Ég hef nóg að lesa.“
Með útrétta hönd beindi hann
ritinu að blaðamanninum, sem
hrifsaði það til sín eftir örlítið
hik.
„Fyrirgefið ónæðið."
Blaðamaðurinn skellti hurð-
inni.
„Aldrei friður. Alltaf uppá-
þrengjandi fólk að elta mann.
Hvaða blaðasnepill er þetta?"
Blaðamaðurinn fletti ritinu
sem var ein opna og hét Glæfra-
för Jóns; utan á var mynd af
dreng sem var í þann veginn að
detta af fleka. Blaðamaðurinn
leit út um gluggann og sá gamla
manninn hjóla eftir Hjarðar-
haganum með tösku á stýrinu.
Rigningin helltist yfir hann.
„Síðan ég man eftir mér hefur
þessi maður gengið í hús og
boðið rit, fólk skellir á hann.
Hvaðan fær hann styrk?"
Blaðamaðurinn strauk annan
vangann hugsi, tók svo kipp og í
einu vetfangi breiddi hann yfir
ritvélina, stakk skrifblokk og
blýant í vasann, smeygði sér í
jakka, ermarnar trosnaðar, brá
myndavél um hálsinn og hljóp
út.
Hann opnaði lás á hjóli sem
stóð upp við húsvegg og hafði
plastpoka verið smeygt yfir sæt;
ið svo að það blotnaði ekki. I
fjarska heyrðust hróp og köll frá
börnum og er skólabjöllu var
hringt. Á hjólinu brunaði blaða-
maðurinn eftir Hjarðarhaganum
svo að vatnsstrók lagði upp af
afturdekkinu. Hann skimaði í
allar áttir og sá gamla manninn
á Fálkagötunni. Þeir hittust inni
í porti að húsabaki.
„Varst þú að dreifa kristi-
legum ritum?" spyr blaðamaður-
inn, móður.
„Já. Það geri ég.“
„Þú verður að fyrirgefa, ég er
arualaus og hef ekki efni á að
kaupa neitt. En mig langar að
tala við þig.“
„Jæja vinur. Viltu þá ekki
koma inn fyrir á meðan."
Þeir gengu upp tröppur og inn
í fátæklega búna íbúð á annarri
hæð þar sem kommóða var notuð
sem eldhúsborð. Inni í íbúðinni
stóð letrað á skilti „Bænahús".
Maðurinn vísaði blaðamannin-
um þangað inn. Veggirnir voru
blámálaðir, stór mynd af Jesú
hékk upp á vegg, þar var orgel,
tveir gítarar og samanraðaðir
rykugir stólar. Uppi á veggjum
héngu biblíumyndir og spakmæli
úr biblíunni. Blá rúlluglugga-
tjöld voru fyrir gluggum og þar
ríkti ró og friður.Þeir settust á
sinn hvorn stólinn.
„Hvað vildirðu tala við mig,
væni?“
Þórður M. Jóhannesson með hjólið sitt og ruslapokann.
„Hvað heitir þú?“
„Ég er fæddur í Eyrarsveit á
Snæfellsnesi og heiti Þórður M.
Jóhannesson."
„Hvað starfar þú?“
„Ég er götusópari hjá bænum
hálfan daginn, held götunum
hreinum hér á Melunum; tíni
upp fjúkandi rusl, sígarettu-
umbúðir, sígarettustubba, ísbox,
flöskutappa, brotnar flöskur,
vettlinga af krökkum og núorðið
krónupeninga, því að enginn
nennir að beygja sig eftir þeim.
En svo starfa ég fyrir Kristilegt
sjómannastarf. Einnig^'hef ég
samkomur hér, klukkan sjö á
kvöldin og fjögur á sunnudögum,
ef einhver kemur til að hlusta."
„Hvað er kristilegt sjómanna-
starf?"
„Við förum með kristileg rit
um borð í skip og báta. Stundum
förum við með biblíur þangað
sem þeirra er þörf. Svo förum
við í hús og á vinnustaði, ég hef
farið út á land. Biblíutextar hafa
verið festir upp á staura. Konur
útbúa jólapakka til þeirra sem
komast ekki í land um jólin. Við
færum sjómönnum Guðs orð,
sem gefur þeim styrk til að
berjast á móti ógnum hafsins."
„Er borgað fyrir?“
„Allt er þetta gert í sjálfboða-
vinnu."
„Já, já. Eru sjómenn þakklátir
fyrir þetta starf ?“
„Fólk sýnir þakklæti sitt með
vingjarnlegum orðum. Sjómenn
bjóða mér stundum veitingar.
Sumir styrkja með fégjöfum."
„Hvar hefur Kristilegt sjó-
mannastarf aðsetur?"
„Við vorum að fá nýtt húsnæði
á Bárugötu 15. Sjómenn geta
komið og fengið lesefni og upp-
lýsingar."
„Hvað gerir fólk þegar þú
bankar upp?“
„Yfirleitt er það kurteist og
vinsamlegt. Þó kemur fyrir að
hurðinni er skellt, þá er vissara
að vera ekki með nefið á milli."
„Hvaða rit er það sem þú ert
að bjóða?"
„Vinur sjómannsins, sem kost-
ar þrjú hundruð krónur og Rödd
í óbyggð."
„Færðu prósentur af sölunni?"
„Nei. Ég geri það fyrir ánægj-
una.“
„Já. Telur þú þetta starf gera
gagn?“
„Guð gefur fólki þrek til að
ganga í gegnum erfiðleika.
Drykkjusjúkir viðurkenna að
þeir geta ekki hætt að drekka án
aðstoðar Guðs.“
„Hvað hefurðu lesið Biblíuna
oft?“
„Ég held ég hafi lesið hana
einu sinni á ári, síðan ég varð
trúaður, fjörtíu ár eru síðan það
varð.“
„Hvernig tókstu trú?“
„Fór að lesa Biblíu sem móðir
mín gaf mér og sá að ég lifði ekki
rétt; ég hætti að gera það sem ég
vissi að var rangt.
Stundum fer maður líka í
útlend skip. Hér er Jóhannesar-
guðspjall á rússnesku."
Hann sýndi blaðamanninum
rit þar sem stafirnir virtust
ýmist á hvolfi eða öfugir.
„Árið 1975 fór ég til Brússel í
Belgíu til að sjá Billy Graham
predika, þar var hann í nokkurs
konar krossferð. Tugþúsundir
manna, frá áttatíu löndum, voru
þar saman komnar, ungt fólk í
meirihluta.“
„Hefur þig aldrei langað til að
læra til prests?"
„Allir sem trúa á Krist eru
prestar."
„Mundi þér finnast verra að
predika peninganna vegna?"
„Ég vil ekki fá borgað fyrir að
dreifa orði Guðs, ég geri það
fyrir ánægjuna."
„Er einhver lífsspeki sem þú
lifir eftir?"
„Náttúrulega lífsspeki Bibl-
íunnar, en henni má lýsa með
fáum orðum, svo að jafnvel börn
skilja. Jesús sagði. Allt sem þér
viljið að aðrir menn gjöri yður
það skuluð þér og þeim gjöra.“
Blaðamaðurinn var hugsi er
hann hjólaði heim á leið. Með
regnblautt hár reif hann yfir-
breiðsluna af ritvélinni, settist
niður og vildi skrifa en hikaði
við. Eftir stundakorn spennti
hann greipar, lokaði augunum og
sagði. „Góði Guð. Gefðu mér
styrk til að halda þessu áfram.
Hjálpaðu mér að þola hungur og
ávítur móður minnar. Vísaðu
mér leið í gegnum harmsjó
hörmunganna.".
Smitsjúkdómalyf V
Amínósykrungar
Inngangur. Uppgötvun peni-
cillíns og sá glæsilegi árangur,
sem hægt var að ná með réttri
notkun þess, hleypti af stað
ákafri leit að nýjum fúkalyfjum,
sem var framkvæmd um allan
heim. Árið 1943 tókst Selman A.
Waksman og samverkamönnum
að vinna annað fúkalyfið, sem
hafði mikla þýðingu, úr jarð-
vegssveppi, er á latínu heitir
Streptomyces griseus. Þessu
fúkalyfi var gefið nafnið strept-
ómycín og er fyrsta lyfið í flokki,
sem eftir efnafræðilegri bygg-,
ingu er kallaður amínóglykósíð-
ar (á íslenzku mætti kalla hann
amínósykrunga). Streptómycín
og önnur lyf úr þessum flokki
hafa gagnleg áhrif á gram-nei-
kvæða sýkla og vöktu því mikla
athygli, þar eð penicillín verkar
einkum á gram-jákvæða sýkla.
Streptómycín hefur gagnleg
áhrif á berklasýkil, sem penicill-
ín hefur engin áhrif á og einn
mikilvægur munur til viðbótar á
streptómycíni og penicillíni er
sá, að streptómycín er miklu
eitraðra en penicillín og þess
vegna verður að nota það með
ýtrustu varúð. Fyrir uppgötvun
streptómycíns, sem var fyrsta
gagnlega lyfið gegn berklum,'
hlaut Waksman Nóbelsverðlaun
árið 1952. Auk streptómycíns
tilheyra þessum flokki fúkalyfin
gentamycín, kanamycín, neómy-
cín, spektínórtjycín og tobramy-
cín.
Verkunarsvið og
verkunarmáti
Þessi fúkalyf eru virk gegn
mörgum tegundum sýkla. Þau
eru einkum virk -gegn berkla-
sýklum, en einnig gegn gulum
klasasýklum. Lyfin verka sýkla-
drepandi, en hafa þann ókost, að
sýklar verða mjög auðveldlega
mótstöðúgir gegn þeim, sem er
skýringin á því, að þau eru
gjarnan notuð blönduð öðrum
fúkalyfjum, einkum ef langvar-
andi meðferð er nauðsynleg. Slík
blönduð meðferð er notuð meðal
annars gegn berklum og blóð-
eitrun. Amínósykrungar nýtast
illa eða alls ekki, ef þeir eru
gefnir í inntöku. Þess vegna eru
þeir alltaf notaðir sem stungu-
lyf, nema ef þeir eiga að verka á
þarmasýkla. Þeir eru ennfremur
notaðir í smyrsli til þess að bera
á húð, slímhúð og sár, sem ígerð
hefur hlaupið í. Algengast er að
nota neómycín í lyfjaform, sem
notuð eru útvortis.
Lyfin dreifast hratt um líkam-
ann. Þau fara í gegnum fylgju og
skilja að nokkru leyti út með
móðurmjólk og geta þess vegna
haft skaðleg áhrif á fóstur og
kornabörn. Utskilnaður er þó að
mestu leyti í þvagi og í minni
mæli í galli. Ef starfsemi nýrna
er skert, er þess vegna hætta á
samsöfnun lyfjanna í líkaman-
um svo að hætta er á eitrun, ef
skammtur er ekki minnkaður.
Hætta er þeim mun meiri sem
bilið milli þess magns, sem
drepur sýkla og þess magns, sem
hefur eiturverkun, er mjög lítið.
Lyfin má ekki nota handa
sjúklingum, sem hafa ofnæmi
gegn þeim og ekki má gefa tvö
lyf úr þessum flokki samtímis.
Sjúklingar, sem hafa skerta
nýrnastarfsemi, eiga að fá minni
skammta en þeir, sem hafa
eðlilega nýrnastarfsemi.
Hjáverkanir '
amínósykrunga
Af hugsanlegum hjáverkunum
amínósykrunga skal nefna
sköddun á þeirri heilataug, sem
liggur til innra æyra, en hún
getur leitt til jafnvægistruflana
og jafnvel skerðingar á heyrn.
Ennfremur hækkun á líkams-
hita („drug fever“) og sköddun á
nýrum, beinmerg, taugaþráðum
og húð. Ofnæmisviðbrigði erju nú
sjaldgæf, en við staðbimdna
verkun getur komið fram exem.
Sýkladrepandi verkun amínó-
sykrunga eykst, ef samtímis er
gefið penicillín eða cefalóspórín,
en minnkar við samtíma notkun
tetracyklínlyfja, klóramfeníkóls
ogpolymyxíns.
Helztu lyf úr flokki
amínósykrunga, sem fá-
anleg eru hér á landi
Streptómycín (stungulyf).
gentamycín (garamycínR,
stungulyf og augndropar), kana-
mycín (kantrexR, stungulyf),
neómycín í mörgum lyfjaform-
um til útvortis notkunar, spekt-
ínómycín (trobicinR, stungulyf).
Klóramfeníkól
Árið 1974 var þriðja fúkalyfið
uppgötvað og vakti það þegar
geysilega athygli vegna þess, að
það hafði áhrif á miklu fleiri
sýkla en penicillín og streptómy-
cín. Klóramfeníkól er hið fyrsta
af svokölluðum „breiðspektruð-
um“ fúkalyfjum og hefur áhrif á
gram-jákvæða og gram-nei-
kvæða sýkla, rikketsía (örverur,
sem líta má á, sem millistig á
milli lítilla sýkla og stórra veira)
og stórar veirur. Lyfið var upp-
haflega unnið úr gerjunarvökva
geislasveppsins Streptomyces
venezuelae (en hann hafði verið
einangraður úr jarðvegssýni frá
Venezúela), en er nú alltaf fram-
leitt með samtengingu.
Þar sem þetta lyf getur haft
mjög alvarlegar hjáverkanir, er
notagildi þess nú mjög takmark-
að. í stórum dráttum verkar það
á sömu örverur og tetracyklín þó
með þeirri undantekningu, að
klóramfeníkól er virkara en þau
gegn taugaveiki og taugaveiki-
bróður og þess vegna er það
notað við lyfjameðferð á þessum
sjúkdómum. Auk þess er það
notað ásamt öðrum lyfjum við
meðferð á heilahimnubólgu. Að
öðru leyti er aðeins talið forsvar-
anlegt að nota klóramfeníkól í
formi augndropa gegn bólgum í-
bandhimnu auga, þar sem sú
notkun veldur ekki þeim hjá-
verkunum, sem notkun þess í
formi taflna, hylkja, mixtúru
eða stungulyfs geta valdið.
Klóramfeníkól verkar sýkla-
hemjandi. Lyfið má aldrei nota
handa nýfæddum eða fyrirborn-
um börnum og gjalda skal var-
hug við notkun þess, þegar lifr-
ar- eða nýrnastarfsemi er skert.
Alvarlegasta hjáverkun klóram-
feníkóls er truflun á starfsemi
beinmergs, sem lýsir sér sem
minnkun á myndun hvítra blóð-
korna og blóðplatna. Auk þess
getur upptaka járns í rauð blóð-
korn gengið úr skorðum, en það'
getur valdið blóðleysi. Hjá ný-
og fyrirbðrnum þörnum getur
komið í ljós svokallað „grey baby
syndrome", sem lýsir sér sem
uppsala, þaninn magi, andnauð,
fjólublár húðlitur og lost (sjokk).
Orsök þessa er, að lifur korna-
barna getur ekki breytt klóram-
feníkóli þannig, að það skilji
aftur út úr líkamanum, heldur
safnast það 'saman og veldur
áðurlýstri eitrun. í fáum tilvik-
um geta komið í ljós útbrot eða
slímhimnubólga í munni eða
þörmum.
Klóramfeníkól dregur úr verk-’
un penicillínssambanda, en eyk-
ur verkun díkúmarólsambanda
(blóðþynningarlyfja), tólbúta-
míðs, klórprópamíðs (bæði notuð
gegn sykursýki í inntöku) og
fenytóíns (lyf gegn niðurfalls-
sýki). Þarmaflóran breytist og
leiðir það til minnkaðrar fram-
leiðslu á K-vítamíni, en það
getur haft áhrif á blóðstorknun.
Helztu klóramfeníkóllyf,
sem eru á markaði
hérlendis
Chloramex11 (hylki, saft),
chloromycetinR (augnsmyrsli),
enteromycetinR (hylkL
stungulyf), novomycetinR
(hylki).