Morgunblaðið - 03.04.1980, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRIL 1980
23
Magnús Kjartansson:
Þegar alþingiskosningar bar
að með skjótum hætti í árslok
1979, ákváðu landssamtökin
Sjálfsbjörg og Blindrafélagið að
beita sér fyrir því að í kosn-
ingabaráttunni yrði fjallað á
eðlilegan hátt um langstærsta
félagsvandamál íslendinga,
mannréttindi og afkomu fatl-
aðra og aldraðra, en það hafði
aldrei áður gerst í íslenskri
stjórnmálasögu. Völdu lands-
samtökin sameiginlega fram-
kvæmdastjórn, en hún réð mig
sem starfsmann í nokkrar vikur
til þess að vinna að þessu
að áhugi bærist hið innra hjá
nýkjörnum þingmönnum.
Stjórnarmyndunartilraunir
stóðu yfir um tveggja mánaða
skeið og plögg hrönnuðust yfir
þjóðina eins og skæðadrífa. Eg
sá ekki í neinu plaggi að minnst
væri á málefni fatlaðra sem einn
af hyrningarsteinum nýrrar
ríkisstjórnar. Þegar loks var
mynduð ríkisstjórn var ekki að
finna eitt orð um málefni fatl-
aðra og ellimóðra í loforðaþul-
unni ljúfu. Þótt komið sé fram-
undir vor hefur frumvarpið góða
sem miðstjórn . Alþýðubanda-
málaráðuneyti í fyrra til þess að
undirbúa ár fatlaðra hérlendis
hefur ekkert um málið sagt,
enda er mér ekki kunnugt um að
nefndip hafi gert annað en láta
þýða samþykkt SÞ um alþjóðaár
fatlaðra á eitthvert tungumál
sem ég skil ekki, en virðist á ytra
borði vera nýtt afbrigði stofn-
ana-íslensku.
Þetta fálæti stingur mjög í
stúf við áhuga sem lifandi er í
grannlöndum okkar beggja
vegna Atlantshafs. Þar er
hvarvetna unnið að því að finna
úrræði til þess að gera hreyfi-
fötluðum kleift að nýta almenn-
ingsfarartæki til jafns við aðra.
I einu af ríkjum Bandaríkjanna
Til umhugsunar
í dymbilviku
verkefni. Nokkrum dögum síðar
lýsti aðalfundur Öryrkjabanda-
lagsins, heildarsamtaka fatl-
aðra, fullum stuðningi við þetta
framtak.
Drög að mannrétt-
indayfirlýsingu
Stórnmálaflokkum þeim sem
buðu fram í öllum kjördæmum
voru send bréf þar sem bornar
voru fram tilteknar spurningar
um afstöðu flokkanna til brýnna
verkefna í þágu fatlaðra, einnig
ósk um almenna stefnumörkun.
Þá ræddi ég við forustumenn úr
öllum flokkum og lagði áherslu á
það að enginn skærist úr leik,
fötlun og ellimæði legðist á fólk
án tillits til stjórnmálaskoðana.
Jafnframt hafði ég samband við
fjölmiðla alla og reyndi að
tryggja það að umfjöllun um
þetta stórfellda félagsvandamál
mótaði stjórnmálaumræðurnar
á eðlilegan hátt; þá var og unnið
að því að viðfangsefnið yrði rætt
á kosningafundum um land allt
til jafns við önnur vandamál.
Varanlegur árangur þessarar
iðju varð mestur sá, að þing-
flokkarnir sendu allir svör við
spurningunum og gerðu grein
fyrir heildarstefnu sinni; voru
svörin gefin út í sérstökum
bæklingi á vegum Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og ber bækling-
urinn heitið Jafnrétti fatlaðra,
heimildir; væntanlega er pésinn
fáanlegur enn, en hann er í heild
drög að mannréttindayfirlýs-
ingu í þágu fatlaðra á íslandi.
Svör stjórnmálaflokkanna
voru öll einkar jákvæð að inni-
haldi; mér þótti það eitt ein-
kennilegt að sumir státuðu ákaf-
lega af liðnum afrekum sínum,
þótt það sé staðreynd að íslend-
ingar eru á þessu sviði aftastir á
merinni allra þjóða heims sem
hafa svipaðar þjóðartekjur á
mann. Sumir flokkar voru mjög
afdráttarlausir í fyrirheitum
sínum. Þannig samþykkti mið-
stjórn Alþýðubandalagsins á
fundi 6. nóvember í fyrra að fela
„væntanlegum þingmönnum
flokksins að bera fram frum-
varp á næsta Alþingi“ um að
gera allt opinbert húsnæði að-
gengilegt fötluðum og tryggja
ákveðinn tekjustofn í því skyni.
Framsóknarflokkurinn ályktaði
um sama efni, að „fylgja þessu
máli fast eftir á næsta þingi og
reyna að tryggja framgang
þess“.
„Að draga
fram lífið“
Allt gerðist þetta í orði fyrir
síðustu kosningar. En hvað hef-
ur verið aðhafst að þeim lokn-
um? Ég hef ekki orðið þess var
að samtök fatlaðra hafi rætt við
alþingismenn um það hvernig
hrinda ætti loforðunum fögru í
framkvæmd, og ekki er sjáanlegt
lagsins fól þingmönnum sínum
að flytja í fyrra ekki séð dagsins
ljós, og hefði þó mátt vænta þess
sem stjórnarfrumvarps þar sem
alþýðubandalagsmaður fer nú
með félagsmál. Ekki hefur þess
heldur orðið vart að Framsókn-
arflokkurinn hafi fylgt þessu
málefni „fast eftir“. Eg hef ekki
séð fjárlagafrumvarp, en hvergi
hefur þess verið getið í fjölmiðl-
um að þar sé að finna upphæðir
til þess að rétta hlut fatlaðra, né
heldur að þingmenn í stjórnar-
andstöðu hafi flutt breytingar-
tillögur um það efni. Eini vottur
inn, sem ég hef inerkt, er
fyrirheit fjármálaráðherra þess
efnis að tekjutrygging hækki um
5 hundraðshluta um mitt ár.
Ekki er höfðingsskapurinn skor-
inn við nögl; þessi upphæð jafn-
gildir andvirði þriggja sígarettu-
pakka á mánuði og nemur innan
við einum hundraðshluta af
greiðslum Tryggingarstofnunar
ríkisins. Hámarksupphæð sú
sem fatlaður maður fær frá
þeirri stofnun var seinast þegar
ég vissi 186.000 kr. á mánuði, og
forsenda þeirrar rausnar var sú
að þiggjandinn eða maki hans
hefðu engar umtalsverðar tekjur
aðrar. Eg hef séð og heyrt
forustumenn launafólks gera
grein fyrir því að ekki sé unnt að
„draga fram lífið" fyrir lægri
upphæð en 300.000 kr. á mánuði.
Hvaða orð á þá að nota um
lífshætti fatlaðra og ellimóðra?
Og m.a.o., á að halda áfram að
nota fötlun sem tekjustofn fyrir
ríkissjóð? Rauntekjur fatlaðra
hafa skerst um helming gagn-
vart bensíni á tæpu ári, og sú
upphæð rennur öll í ríkissjóð.
Hverju heita
forsetaefni?
í svörum sínum í fyrra hétu
stjórnmálaflokkarnir því m.a. að
gera skyldi fötluðum kleift að
komast inn í alþingishús, stjórn-
arráðsbyggingar og skrifstofu
forseta Islands í elsta tukthúsi
höfuðborgarinnar, ennfremur
viðhafnaríbúðina á Bessa-
stöðum. Nú eru framundan for-
setakosningar og myndarmenn
hafa þeyst fram á sviðið, gefa
kost á sér og tíunda verðleika
sína. Ekki hef ég þó orðið þess
var að neinn þeirra hafi látið
uppi þá ósk að geta rætt við
hreyfifatlaða þegna sína. Það
getur þó staðið til bóta; forseta-
kosningarnar eru ekki afstaðnar,
eins og kosningar til alþingis.
Ferðalög og fötlun
Mikið hefur verið rætt að
undanförnu um endurnýjun á
strætisvagnakosti Reykvíkinga,
en sú endurnýjun á að koma til
framkvæmda á alþjóðaári fatl-
aðra 1981. Innkaupastofnun
Reykjavíkurborgar samdi mjög
nákvæma útboðslýsingu og kom
henni á framfæri á alþjóðavett-
vangi. Mér er kunnugt um að í
þessari útboðslýsingu voru fjöl-
mörg atriði rakin í þaula, en
engum kom i hug að setja þann
skilmála að strætisvagnarnir
yrðu sem aðgengilegastir
hreyfifötluðu fólki. Ýmsar
deilugreinar hafa birst í blöðum
um tilboð sem borist hafa en
hvergi hefur verið vikið að þessu
atriði. Endurhæfingarráð hefur
ekkert haft um málið að segja,
svo að ég hafi orðið var við.
Engin samtök fatlaðra hafa séð
ástæðu tii þess að fjalla um það.
Nefnd sem skipuð var af félags-
ákváðu stjórnvöld fyrir nokkrum
árum að binda rekstur almenn-
ingsfarartækja því skilyrði, að
þau yrðu jafn aðgengileg hreyfi-
fötluðu fólki, þar á meðal fólki í
hjólastólum, og öðrum þegnum,
og kæmi til fjárframlag stjórn-
valda til þess að breyta vögnum
og biðstöðum. Ég á sæti í nefnd
sem starfar á vegum Norður-
landaráðs að því að tryggja það í
raun að hreyfifatlað fólk geti
ferðast á sama hátt og aðrir;
starfar nefndin í tengslum við
Gautaborgarháskóla, en það er
eini háskólinn á Norðurlöndum
hefur sérstaka deild
sem
er
sinnir vandamálum fatlaðra,
bæði á fræðilegum og hagnýtum
forsendum. Nefndin hefur fram
að þessu fjallað um járnbrautar-
ferðalög, ferðalög með skipum,
ferðir með langferðabifreiðum
og á fundi sem verður hérlendis í
sumar verður tekið til við flug-
samgöngur. Jafnhliða umræðum
er stöðugt unnið að verklegum
framkvæmdum til þess að finna
raunhæfar aðferðir sem leysi
vandann. í almennum umræðum
hef ég orðið þess var, að enginn
nefndarmanna dregur í efa að
unnt verði að finna leiðir til þess
að hreyfifatlað fólk geti notað
strætisvagna til jafns við aðra.
Það er engu eðlilegra að bægja
fötluðu fólki frá almenningsfar-
artækjum en t.d. fólki sem er
meira en 180 sm á hæð eða 90 kg
á þyngd, svo að ég taki dæmi.
Engir tveir einstaklingar í ver-
öldinni eru öldungis eins, og því
þarf að taka mið af öllum
tilbrigðum náttúrunnar.
Á hvaða forsendu?
Islendingar hafa jafnan verið
miklir útúrborumenn og ein-
angrun landsins kennt um. Nú
erum við komín í þjóðbraut
þvera en fálætið heldur áfram.
Vera má að fálæti fatlaðra sé
skiljanlegt, fötluðum hefur verið
innrætt það frá öndverðu að fela
sig eins og óhreinu bönin hennar
Evu. En hvað um mennina sem
hafa það að embætti að stjórna
þjóðfélaginu eða eru sérstaklega
til þess kjörnir. Hver er afsökun
þeirra? Jesús Jósepsson sem
dauða hans er sérstaklega
minnst þessa viku sagði á
Hausaskeljastað: „Faðir, fyrir-
gef þeim, því að þeir vita ekki,
hvað þeir gjöra." Á hvaða for-
sendum á að fyrirgefa þeim sem
vita hvað þeir gjöra?
Pálmasunnudag 1980,
Magnús Kjartansson
SÉRGREIN OKKAR
MIÐ-EVRÓPUFERÐIR
2VIKUR
Brottför 24. júlí
Ekiö veröur frá Frankfurt um:
Þýzkaland til Vínarborgar, þar sem dvaliö verður
í nokkra daga. Gefinn veröur kostur á skoöunar-
ferð til Ungverjalands (Bratislava). Síöan um
Salzburg til lítils fjallaþorps viö Innsbruck, þar
sem viödvöl verður höfö. Þaöan veröa skipulagö-
ar nokkrar skoöunarferöir. Frá Innsbruck veröur
síðan ekiö um Miinchen og Stuttgart til Frankfurt.
Brottför 3. ágúst
Ekiö verður frá Frankfurt um:
Þýzkaland til Luzern í Sviss, þar sem dvaliö
verður í tvo daga. Síðan liggur leiöin um
Garmisch Partenkirchen til Innsbruck, þar sem
dvaliö veröur í litlu fjallaþorpi rétt fyrir utan
borgina. Skipulagöar veröa skoöunarferöir frá
báöum þessum stööum. Frá Innsbruck veröur
síöan ekið um Múnchen og Heidelberg til
Frankfurt.
Ekiö verður í fyrsta flokks langferöabílum meö
loftkælingu. Dvaliö veröur á góöum hótelum og
þátttakendum séö fyrir hálfu fæöi (morgunmat og
kvöldveröi) allan tímann. íslensk fararstjórn.
Ferðaskrifstofan
dTCOVTHí
Iðnaðarmannahúsinu v/Hallveigarstíg
Símar 28388 — 28580