Morgunblaðið - 15.04.1980, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1980
39
Minning:
Grímur Gísla-
son skipstjóri
Fæddur 20. apríl 1898.
Dáinn 31. mars 1980.
Lyfti mér langt í hæð
lukkunnar hjól,
hátt yfir stund ok stað
stjörnur og sól.
HÍjómi samt harpa mín:
Hærra, minn Guo, til þin,
hærra til þin.
(Matth. Jochumsson)
Þann 5. apríl var til moldar
borinn frá Landakirkju í Vest-
mannaeyjum afi minn og alnafni,
Grímur Gíslason. Afi Grímur,
eins og ég kallaði hann alltaf, var
fæddur að Bugum í Stokkseyrar-
hreppi 20. apríl' 1898. Foreldrar
hans voru Gísli Gíslason og Sig-
ríður Margrét Guðmundsdóttir.
Afi Grímur var yngstur fjögurra
systkina, en hin voru Sigurður,
Halldóra og Gísli, auk þess átti
hann einn hálfbróður, Ingvar. 13
ára að aldri missti afi móður sína
og var eftir þann tíma með
Halldóru systur sinni, sem kom,
að hans sögn, honum í móður stað.
Upp frá því ríkti ávallt djúp
vinátta og kærleikur milli þeirra.
Ungur sneri afi sér að sjómennsk-
unni og sigldi þá m.a. bæði á
skútum og togurum. Árið 1918
kom afi Grímur til Vestmanna-
eyja og hóf þar sjómennsku. Árið
1921 giftist hann Guðbjörgu
Magnúsdóttur frá Felli í Vest-
mannaeyjum, og áttu þau saman
fimm börn, Magnús, Anton, Önnu,
Gísla og Guðna. Þau slitu samvist-
um árið 1952 og flutti afi þá á
heimili dóttur sinnar og bjó síðan
óslitið hjá henni til dauðadags.
Árið 1925 lét afi Grímur ásamt
langafa á Felli, Jón á Hvanneyri
og Sigurði á Hallormsstað byggja
mótorbátinn Kristbjörgu og starf-
aði hann sem skipstjóri á henni til
ársins 1952, að þremur árum
undanskildum. Þá fór hann í land
og starfaði eftir það í Vinnslustöð
Vestmannaeyja til ársins 1972 er
hann hætti reglubundinni vinnu.
Eftir það var hann flesta daga
niður í Veiðarfæragerð hjá Guð-
jóni tengdasyni sínum og dútlaði
þar ýmislegt. Afi var einn af
stofnendum Skipstjóra- og
Stýrimannafélagsins Verðanda og
sat þar í stjórn, einnig var hann
einn af stofnendum Vinnslustöð-
var Vestmannaeyja. Sjórinn og
allt sem að honum sneri má segja
að hafi verið hans líf og yndi.
Alltaf fylgdist hann með öllu sem
var að gerast við höfnina og ekki
voru það margir bátsfarmarnir
sem komu að landi, án þess að afi
vissi um þá. Þá var afi Grímur
mikill unnandi íþrótta og var
knattspyrnan hans (uppáhald.
Fylgdist hann með öllum úrslitum
íslensku knattspyrnunnar og einn-
ig var það yfirleitt óbrigðult að
hringja til afa ef ég hafði misst af
úrslitum enska fótboltans í sjón-
varpinu, það hafði gamli maður-
inn allt á hreinu og mundi helstu
úrslitin.
Afi Grímur var mjög fróðleiks-
fús og minnugur með afbrigðum
og það var lítið um það að hann
gleymdi því er hann var fræddur
um. Við afi Grímur höfum allt frá
því er ég man eftir mér verið
miklir mátar, og þær eru ófáar
stundirnar sem við höfum setið og
rætt saman um alla heima og
geima. Þegar ég var yngri man ég
eftir því þegar afi var að koma að
heimsækja okkur, en það gerði
hann þá flest kvöld vikunnar og
ekki var það oft sem ekki var
eitthvað í vasanum til að gleðja.
Eftir að ég tók að eldast get ég
varla sagt að liðið hafi sá dagur að
við töluðumst ekki við og margir
dagarnir voru það sem við rædd-
umst við oft á dag bæði í síma og
eins auglit.i til auglitis. Vorum við
þá oftast að ræða um þjóðmálin og
eða íþróttirnar. Ekki vorum við
alltaf á sama máli og oft þrösuð-
um við lengi, en aldrei man ég þó
eftir að við skildum ósáttir.
Síðastliðna tvo vetur hef ég
dvalið við nám í Reykjavík, en þó
að fjarlægðin milli Vestmanna-
eyja og Reykjavíkur sé talsverð þá
fjarlægðumst við nafnarnir aldrei
hvorn annan og það liðu yfirleitt
ekki margir dagarnir án þess að
við hefðum samband og ræddumst
við.
Miklum fróðleik hefur afi
Grímur miðlað til mín og kom það
þá best í ljós hve víðlesinn og vel
fræddur hann var þegar við fórum
saman í sumarfrí og keyrt var um
landið. Fyrstu ferðina fór ég með
honum aðeins 7 ára, en síðan
áttum við eftir að fara fleiri ferðir
saman og allar eru þær mér jafn
ljósar fyrir sjónum og þær hefðu
verið farnar í gær. Hringinn í
kringum landið þurfti vart að taka
upp landakort eða vegahandbækur
því hjá afa Grím var þetta allt á
hreinu, bæjarnöfn eða staðarheiti
allt lá þetta honum ljóst fyrir
sjónum. Þegar ég hugsa til þess-
ara ferða kemur afi Grímur mér
fyrir sjónir sitjandi í aftursætinu
í bílnum með harðfiskflak í hönd-
inni geislandi af ánægju og miðl-
andi fróðleik til okkar um þá staði
er við fórum um.
Af þessum fátæklegu línum má
vel sjá að afi Grímur hafði mikla
mannlega kosti til að bera og fyrir
mér var hann einn af perlum
þessa heims. Fátt gladdi hann eins
mikið og það að maður liti til hans
eða tæki hann í bíltúr og oft
heyrði maður það þá á frásögn
hans að hann hafði lifað tímanna
tvenna og ekki hafði lífsbrautin
alltaf verið greið héldur oft á
tíðum grýtt og vandfarin.
Mikið gladdi það afa Grím
þegar ég kom að heimsækja hann
ásamt Kristínu litlu dóttur minni,
að sjá hana hlaupa um, leika sér
og dafna, það gladdi gamla mann-
inn.
Afi Grímur var ekki maður af
þeirri gerð er vildi láta á sér bera,
og því veit ég ekki nema að honum
hefði fundist það óþarfi að það
væri verið að skrifa eftirmæli um
hann. En ég á honum það mikið að
þakka að þessar línur verða ósköp
fátæklegar í samanburði við allt
það er hann gerði fyrir mig og
mína.
Við Bryndís og Kristín Inga
viljum þakka elsku afa Grími allt
sem hann hefur gert fyrir okkur
og þökkum góðum Guði fyrir það
að hafa fengið að reyna mannkosti
hans.
Nú hefur hann verið fluttur yfir
móðuna miklu og gistir nú himna-
sali, en hjá okkur mun minningin
um góðan afa eilíft lifa. Þessar
kveðjulínur ætla ég að enda með
lokaversinu úr sálminum „Þú Guð
sem stýrir stjarna her“, en þann
sálm söng afi Grímur víst oft
þegar hann á stíminu stóð við
stýrið á Kristbjörginni, en í þess-
um sálmi finnst mér hugarfari og
ævimarkmiðum afa Gríms best
lýst.
Stýr minu fari heilu heim
í höfn á friðarlandi,
þar mÍK í þinni gæslu Keym
Ó, Guð minn allsvaldandi.
(Vald. Briem)
Grímur Gislason
Heilsan sveik Tal
ÞREMUR af fjórum ein-
vígjum í fyrstu umferð
áskorendakeppninnar er
nú lokið. Viktor Korchnoi
sigraði Tigran Petrosjan
með fimm og hálfum vinn-
ingi gegn þremur og hálf-
um og Robert Hiibner
hlaut fimm og hálfan vinn-
ing gegn f jórum og hálfum
vinning Adorjans. Þessi
úrslit voru í samræmi við
spár flestra fyrir fram, en
langmesta undrun hefur
yfirburðasigur Lev
Polugajevskys yfir Mikh-
ail Tal vakið, en þeir
tefldu í Asíuhluta Sov-
étríkjanna í borg sem heit-
ir Alma-Ata. Polugajevsky
vann fyrstu tvær skákirn-
ar, síðan hélt hann sér fast
og næstu fjórum skákum
lauk með jafntefli. Sjö-
unda skákin var einnig
lengi vel í jafnvægi, en þar
kom að Tal missti þolin-
mæðina og tapaði um síðir.
Þar með voru úrslitin end-
anlega ráðin og Poluga-
jevsky innsiglaði síðan sig-
urinn með stuttu jafntefli í
síðustu skákinni. Lokatöl-
urnar urðu þannig fimm
og hálfur vinningur gegn
tveimur og hálfum honum
í vil.
I upphafi einvígsins duldist
engum að Tal gekk ekki heill til
skógar, enda fór sem fór í fyrstu
skákunum. Tal hefur reyndar
verið fádæma óheppinn á skák-
ferli sínum hvað varðaði veik-
indi og það má reyndar segja að
heilsan hafi jafnan brugðist
honum þegar að mest á reyndi.
Flestir höfðu spáð honum sigri
fyrir einvígið, því að árangur
hans á síðasta ári var með
fádæmum góður. Hann varð
efstur í Montreal ásamt Karpov
og vann síðan millisvæðamótið í
Riga með miklum yfirburðum.
Þar lagði hann meðal annarra
Polugajevsky að velli í bráð-
skemmtilegri skák.
Þeir Tal og Polugajevsky eru
reyndar báðir íslenskum skák-
áhugamönnum mjög vel kunnir,
því að meðal þeirra skákbóka
sem þýddar á íslensku eru
„Hvernig ég varð heimsmeist-
ari“ eftir Tal og „Afbrigðið mitt
og hvernig tefla á biðskák" eftir
Polugajevsky sem kom út nú um
jólin hjá Skákútgáfunni.
Það er athyglisvert að and-
stæðingar í undanúrslitum
áskorendakeppninnar verða þeir
Korchnoi og Polugajevsky, en
þeir áttust einmitt einnig við í
undanúrslitum síðustu keppni
árið 1977. Þá sigraði Korchnoi
með miklum yfirburðum og hlýt-
ur því að teljast mun sigur-
stranglegri nú. Það má þó alls
ekki algjörlega afskrifa Poluga-
jevsky. Þrátt fyrir það að Tal
hafi verið lasinn, þýðir það alls
ekki að Polu hafi ekki verið vel
að sigrinum kominn. Skákstíll
hans er ákaflega rökréttur, en
honum hættir stundum til að
treysta um of á afburða byrjana-
þekkingu sína.
Við skulum nú líta á níundu
skákina úr einvígi þeirra Tals og
Polugajevskys, sem tefld var á
föstudaginn var. í leiðinn skul-
um við svo rifja upp nokkurn
fróðleik um athyglisvert afbrigði
í Kóngsindverskri vörn, sem þeir
höfðu til meðhöndlunar:
Hvítt: Lev Polugajevsky
Svart: Mikhail Tal
Kóngsindversk vörn
1. Rf3 - Rf6, 2. c4 - g6,3. Rc3
- Bg7, 4. e4 - d6, 5. d4 -
0-0, 6. Be2 - e5, 7. 0-0 -
Rc6, 8. d5. (Orthodox afbrigðið
svonefnda, sem þrátt fyrir ágjöf
frá hendi Fischers og annarra
hefur staðist tímans tönn) —
Re7 9. Rel. (Að undanförnu
hefur þessi leikur verið langvin-
sælastur, en af öðrum leikjum í
stöðunni má nefna 9. Rd2, 9. Bd2
og Bayonet árásina, 9. b4I?) —
Rd7, 10. Rd3 - Í5, 11. Bd2 -
Rf6 (í bókinni „60 minnisstæð-
ustu skákir mínar" stingur
Fischer hér upp á 11... c5, ein af
fáum kenningum meistarans,
sem aldrei hefur hlotið hljóm-
grunn). 12. f3 — f4,13. c5 — g5,
Polugajevsky
Skák
eftir MARGEIR
PÉTURSSON
/
Tal
14. Hcl — Rg6, 15. cxd6 —
cxd6,16. Rb5 - Hf7,17. Dc2 -
Re8 (Hér var mjög oft leikið
17 ... g4, þar til menn höfðu
fullvissað sig um að hvítur stæði
betur eftir 18. Rc7 — gxf3, 19.
gxf3 - Bh3, 20. Re6!) 18. a4 -
h5,19. Rf2 - Bf8
20. h3 (Miles náði hér betri
stöðu, að eigin áliti, gegn Vukic í
Bugojno 1978, með því að leika
hér 20. Rxa7!? - Hc7, 21. Ba5 -
Hxc2, 22. Bxd8 — Hxe2, 23. Rxc8
— Hxa4, 24. Rd3. Staðan eftir
uppskiptin er þó umdeild, auk
þess sem svartur getur komist
hjá þeim með því að leika
20 ... Bd7!?) Hg7 21. a5 (Með
þessum leik breytir Poluga-
jevsky út af skák þeirra
Averkins og Kasparovs, flokka-
keppni Sovétríkjanna í fyrra.
Averkin lék 21. Rxa7 og taflið
varð tvísýnt eftir 21 ... Hc7, 22.
Ba5 - Hxc2, 23. Bxd8 - Hxe2,
24. Rxc8 — Hxa4, 25. Rd3 — g4.
Polugajevsky hefur hins vegar
sýnilega engan áhuga á peðinu,
en kýs fremur rólega stöðuupp-
byggingu) Bd7 22. Db3 — Rh4,
23. Bel (Hvítur teflir ákaflega
varlega, e.t.v. ekki síst með tilliti
til stöðunnar í einvíginu og
hugsar fyrst og fremst um að
halda aftur af svarti á kóngs-
vængnum. Eftir 23. Hc2 — a6,
24. Ra3 - Hb8, 25. Hfcl - Rf6,
væri komin upp sama staða og í
skák júgóslavnesku stórmeistar-
anna Ivkovs og Marjanovics í
Bled, Portoroz í fyrra, en þá
vofir 26 ... g4 yfir.
Með 23. Bel í stað þess að
tvöfalda hrókana vinnur hvítur
mikilvægan tíma, sjá aths. við
næsta leik svarts) Be7 (Ef nú
23 ... a6, 24. Ra3 - Hb8, 25. Rc4
— Rf6, þá hefur hvítur nægan
tíma til þess að leika hinum
ágæta leik 26. Db6!) 24. Hc3 —
Bf8, 25. Hc2 - Kh7, 26. Hc3 -
Kh8. 27. Ddl
(Hvíti hefir tekist að stöðva
svörtu sóknina á kóngsvæng, en
hefur einmitt af þeim ástæðum
ekki nægilega mikíð bolmagn á
drottningarvæng til þess að geta
brotist þar í gegn, enda erfitt að
tefla bæði sókn og vörn í einu.
Hér hefði e.t.v. verið eðlilegast
að jafntefli hefði verið samið, en
nú tekur Tal örlagaríka ákvörð-
un) a6?! — Ra3 (Status quo er
ekki lengur fyrir hendi og þess-
um riddara hefur nú opnast leið
niður á b6. Þetta var þó allt liður
í hugmynd Tals: Dxa5?, 29. Hc8
— Dxel. 30. Hxa8 (Eftir 30.
Hxel? Hxc8 hefði svartur viðun-
andi lið og stöðu fyrir drottning-
una. Nú eru honum aftur á móti
allar bjargir bannaðar, vegna
öflugrar stöðu hróksins á a8)
Db4 31. Rc4 - Dc5, 32. Dd2 -
b5, 33. b4 - Dc7, 34. Ra5 -
Db6, 35. Rc6 - Hg8, 36. Hal -
Bxc6,37. dxc6 - Dxc6,38.
Hlxa6 - Dd7,39. H6a7 - Dc6.
40. Dd5 - Dcl+,41. Bfl. Hér fór
skákin í bið, en Tal gafst upp,
eftir að hafa fullvissað sig um
vonleysi aðstöðu sinnar.