Morgunblaðið - 15.05.1980, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. MAÍ1980
Þorvaldur Garðar Kristjánsson:
Ríkisstjórnin,
orkumálin og
lánsfjáráætlunin
í umræðum sem fram fóru á
Alþingi í þessari viku um fjárfest-
ingar- og lánsfjáráætlun fyrir árið
1980 kenndi margra grasa. Þar var
rætt almennt um stefnuna eða
réttara sagt, stefnuleysi ríkis-
stjórnarinnar, sem lýsir sér í
þessari fjárfestingar- og lánsfjár-
áætlun. Það var sýnt fram á
fánýti hennar og haldleysi í stjórn
ríkisfjármálanna. Einstakir mála-
flokkar lýsa kannski bezt því sem
heimfært verður almennt upp á
ríkisstjórnina í þessu efni. Tveir
slíkir málaflokkar eru t.d. orku-
málin annars vegar og húsnæð-
ismálin hins vegar.
Hér verður vikið að orkumálum
og aðeins einum þætti þeirra til að
gera málið einfaldara. Það, sem
hér verður vikið að, er fjármögnun
Orkusjóðs til fjögurra tiltekinna
verkefna. Þessi verkefni er styrk-
ing rafdreifikerfis í sveitum, jarð-
hitaleit, hitaveituframkvæmdir og
sveitarafvæðing. Hér er um að
ræða þýðingarmestu verkefni
Orkusjóðs. En nú varða fram-
kvæmdir þessar sérstaklega miklu
máli. Undir þeim er komið, hve vel
miðar áfram að leysa vanda
þeirra, sem nota olíu til upphitun-
ar húsa. Þessar framkvæmdir
ráða mestu í bráð um það, að hægt
sé að leysa olíuna af hólmi sem
orkugjafa til upphitunar húsa og
hagnýta innlenda orkugjafa þess í
stað.
í júní 1979 gerði Orkuráð tillögu
til fjárlagagerðar um þessi efni
fyrir árið 1980. Þar var lagt til, að
það skyldi varið til þessara fjög-
urra þátta samtals 5.4 milljörðum
á árinu. Viðbrögð stjórnvalda við
þessu komu fyrst fram í fjárlaga-
frumvarpi Tómasar Árnasonar í
október sl. þar sem gert var ráð
fyrir að til þessara verkefna yrði
varið samtals 2.3 milljörðum. Ekki
tók betur við, þegar fjárlagafrum-
varp Sighvatar Björgvinssonar
leit dagsins ljós í desember sl., því
að þar var gert ráð fyrir tveim
milljörðum til þessara þarfa.
Þetta þóttu heldur slæm tíðindi
að vonum. I stað 5.4 milljarða var
gert ráð fyrir tveim milljörðum.
Og þó er þess að gæta, ef halda
hefði átt framkvæmdamætti þess
framlags, sem Orkuráð lagði til í
júní 1979, hefði vafalaust þurft að
hækka þá upphæð um 50% í stað
þess að lækka hana um 63%.
Þegar svo var málum komið,
leitaðist Orkuráð við að gera allt,
sem verða mátti, til þess að fá
leiðréttingu þessara mála. Þannig
beindi Orkuráð því til iðnaðar-
ráðherra 14. febrúar sl., að fram-
lög til þeirra framkvæmda, sem
hér um ræðir, yrðu í samræmi við
tillögur ráðsins. Itarlegur rök-
stuðningur fylgdi þessari mála-
leitan. Minnt var á að þetta
varðaði ráðstafanir til að leysa
olíuna af hólmi til hitunar hús-
rýmis, en olían kostaði notendur
um 13 milljarða kr. árlega. Það
væri því dýrkeyptur sparnaður í
ríkisútgjöldum að að draga slíkar
ráðstafanir á langinn vegna fjár-
skorts.
I marz 1979 hafði Orkuráð gert
samþykkt um 8 ára áætlun um
endurnýjun rafdreifikerfis í sveit-
um landsins. Samkvæmt þessari
áætlun var nauðsynlegt að verja á
ári til þessa verkefnis 1700 millj.
kr. Styrking rafdreifikerfis í sveit-
um er forsenda þess, að unnt sé að
dreifa raforku, sem nægir til
fullrar hitunar, svo að leggja megi
niður hitun með olíu. Hvarvetna í
þéttbýli eru hitaveituframkvæmd-
ir í gangi eða undirbúningi þar
sem jarðhiti er á annað borð
fáanlegur, en annars staðar ýmis
fjarvarmaveitur eða efling raf-
dreifikerfis, sem gerir upphitun
mögulega. Átta ára áætlunin er
því hliðstæð framkvæmd í sveit-
um landsins. Að mati Orkuráðs
var 8 ár í rauninni hámark þess
tíma, sem ætla mætti í að styrkja
rafdreifikerfi sveitanna. Því var í
tillögum ráðsins lagt til, að veittar
yrðu 1700 millj. kr. til þessa
verkefnis, en í fjárlagafrumvarpi
var einungis gert ráð fyrir 700
millj. kr. Þessi niðurskurður tákn-
aði að öðru jöfnu, að fram-
kvæmdatími lengdist úr 8 árum í
19 ár. Þetta þýddi því að olíuhitun
yrði við lýði í sveitunum löngu
eftir að henni var hætt í þéttbýl-
inu.
Sérstök áherzla var lögð á
jarðhitaleit. Við það ástand í
verðlagsmálum olíu, sem nú ríkir,
er það nánast þjóðhagsleg fásinna
að láta fjármagn vera flöskuháls í
leit að jarðhita til húshitunar.
Tillögur um fjármagn til jarðhita-
leitar árið 1980 voru því miðaðar
við það, að unnt væri að sinna
öllum þeim verkefnum, sem jarð:
borar ríkisins kæmust yfir. I
samræmi við þetta sjónarmið var
lagt til, að á árinu væri 900 millj.
kr. varið til jarðhitaleitar. En í
fjárlagafrumvarpi var einungis
ætlað til þessara þarfa 600 millj.
Þá er það ekki minna þjóðhags-
legt glappaskot að láta fjárskort
valda töfum á hagnýtingu jarð-
varmans. I samræmi við þetta var
lagt til, að Orkusjóður fengi 2000
millj. kr., er varið skyldi til
hitaveituframkvæmda. En í fjár-
lagafrumvarpi var aðeins gert ráð
fyrir 500 millj. kr. til Orkusjóðs í
þessum tilgangi.
Hin eiginlega sveitarafvæðing
hefur verið um langan aldur
verkefni á vegum Orkusjóðs. Ekki
má lengur dragast að tengja
samveitu þau fáu sveitabýli, sem
eftir eru af þeim, sem talið er rétt
að rafvæða með þeim hætti. Bið
þess fólks, sem þar bíður, eftir
rafmagni er orðin æðilöng. Gerðar
voru tillögur um 600 millj. kr. í
þessu skyni á árinu 1980. Fjár-
lagafrumvarpið gerði ráð fyrir
aðeins 215 millj. kr., sem rétt
nægir fyrir nauðsynlegum viðbót-
um við eldri veitur. Þetta þýddi að
um engar nýlagningar gat verið að
ræða á árinu. En tillögur Orku-
ráðs voru við það miðaðar, að
lokið yrði á árinu 1980 að tengja
þá sveitabæi, sem eftir eru.
Þannig stóðu málin þegar fjár-
lagafrumvarp núv. ríkisstjórnar
var lagt fram í marzmánuði sl.
Hvað kom þá í ljós? Til þessara
framkvæmda, sem hér um ræðir,
var Orkusjóði ætlaðir 2.3 milljarð-
ar kr. Þó þetta kæmi fram við
fjárlagaafgreiðslu var því ekki að
heilsa að þetta fjármagn kæmi úr
ríkissjóði. Var gert ráð fyrir, að
meginhluti þess kæmi sem láns-
fjármagn. Var þá Orkusjóði gert
að taka fjármagn þetta að láni
með þeim vaxtakjörum, sem nú
ríkja. Síðan skyldi hann ráðstafa
því að meginhluta sem óaftur-
kræfu framlagi. Þetta er kapítuli
fyrir sig.
í umræðum um fjárlagafrum-
varpið var bent á þá óhæfu, sem
hér væri verið að fremja. Því var
svarað af hálfu ríkisstjórnarinn-
ar, að menn skyldu vera rólegir,
því að úr yrði bætt. Með fjárfest-
ingar- og lánsfjáráætlun yrðu
gerðar áðstaínair til þess að auka
það fjármagn, sem gengi til þeirra
framkvæmda, sem hér um ræðir.
Og nú hefur þessi fjárfestingar-
og lánsfjáráætlun litið dagsins
ljós. Er þá gert ráð fyrir að
samtals 2.7 milljarðar kr. fari til
þessara framkvæmda. Kannske er
þessi upphæð ekki tilviljun, því að
hún er nákvæmlega 50% af þeirri
upphæð, sem Orkuráð lagði til
miðað við verðlag í byrjun árs
1979. Þetta er 400 millj. kr. meira
heldur en gert var ráð fyrir við
afgreiðslu fjárlaganna. Eru hér
komnar efndirnar á loforðunum,
sem gefin voru í fjárlagaumræð-
unni.
En ekki er sopið kálið þó í
ausuna sé komið. Það sannast hér.
Jafnframt var ákveðið að rúmar
200 milljónir króna af þessari
upphæð kæmu ekki til greiðslu á
árinu 1980. Talnaleikur þessi talar
sínu máli.
Enginn verður vændur um að
gera núv. ríkisstj. rangt til með
því að dæma hana af verkunum í
þeim orkumálum, sem hér hefur
verið vikið að. Einmitt um þessi
mál segir í stjórnarsáttmálanum:
„Sérstök áherzla verður lögð á
aðgerðir í orkumálum, m.a. með
það að markmiði að innlendir
orkugjafar komi sem fyrst í stað
innfluttrar orku og að unnt verði
með viðunandi öryggi að tryggja
afhendingu orkunnar til notenda."
Af því sem hér hefur verið sagt
má marka, hvað þeir aðhafast
þegar þeir bezt vilja gera. Hvað
skyldi þá um það, sem þeir leggja
minni áherzlu á?
_______Halldór Blöndal:_____
Lítið kvæði
til skatt-
borgarans
Sigurður Jónsson frá Haukagili, — sá góði Nestor vísnamanna, —
hefur sagt mér, að það sé eyðilegging á vísunni að safna henni svo, að
maður skrifi ekkert niður nema hana. Nauðsynlegt sé að vita eitthvað
um augnablikið, þegar hún var ort. — Ég gleymdi að spyrja hann um
tækifæriskvæði og af því að það var orðið svo áliðið, þegar
sjónvarpsþættinum úr Alþingi lauk á þriðjudagskvöldið, vildi ég ekki
hringja í hann. Var raunar viss um, að hann væri sofnaður fyrir löngu.
Hún er annars skrýtin þessi
deila, sem einlægt kemur upp um
það, hvort skattarnir hafi verið
hækkaðir í leiðinni, þegar ríkis-
stjórnir leggja sig fram um að
gera „lagfæringar" á tekjuskatt-
inum. Hver er nú reynsla manna
af því? Eða hvers vegna skyldi
Guðmundur J. hafa brugðið sér í
flýti vestur á Snæfellsnes í sama
mund og verið var að húrra
skattafrumvarpinu í gegnum
neðri deild nema af því honum
leizt ekki á blikuna? — Nema hér
hafi verið um mál að ræða, sem
átti eftir að verða vinsælt og
hann hafi ekki gáð að því?
Skattborgarinn fylgist með
þessu öllu saman. Hann er búinn
að telja fram. Hann finnur, að
launahækkanirnar eru aðeins
hálfdrættingur borið saman við
hækkanirnar á brauðinu, síma-
num eða bensíninu. Að ekki séu
orðaðir vextir! Og hann skilur
ekki eftir á, hvernig konunni
hans tókst að láta endana ná
saman í síðasta mánuði. — Ef
hann er svo óheppinn að hafa
búið til kex eða súkkulaði missir
hann auk heldur vinnuna á næst-
unni.
Nýir skattar hafa verið lagðir á
atvinnureksturinn. Okkur er sagt
að það sé gert vegna þess, að
landslýður borgi ekki það, sem
fyrirtæki borgi. — Asninn ber
ekki það, sem ég ber, sagði
karlinn (eða var það kerlingin?
Mér hefur láðst að spyrja Guð-
rúnu Helgadóttur hvort jafnstöð-
unnar hafi verið gætt í þjóðsög-
unum).
Helgi Seljan sagði annars í
sjónvarpinu á þriðjudagskvöldið,
— með ábyrgðarþunga eins og
hann bæri ráðherra fyrir því, —
að það væri mikill misskilningur
að skattar væru að hækka fremur
en framlög í vegaáætiun að
lækka. — Allt er þetta eins og
hver vill heyra, fannst mér svip-
urinn á honum segja við mig.
Og nú, skattborgari góður, er
það lítið kvæði til þín af þessu
ómerkilega tilefni. Kveikjan var
sú, að ég las persneska ferhendu
gamla, í danskri þýðingu, þar sem
frá því var sagt, að ræningjar
hefðu ráðizt á konu, en þrætt
fyrir það eftir á, svo að hún
tapaði sér síðan:
Þú óttast að skattarnir ha kki hér
úr hófi fram og barmar þér.
En stjórnin kveður það allt ósatt.
Hún ætli að lækka tekjuskatt.
Þetta er mótsögn í sjálfu sér.
Og sýnist stórt sem á milli ber.
En hér sem oftar ef að cr gáð
er auðvelt að finna heillaráð.
Vilji beggja er eins um eitt
að ei skuli hækka skattar ncitt.
Hvað lagt var á síðast er létt að sjá
og iáta þig borga sama og þá.
Með beztu kveðju,
Halldór Blöndal.
Stykkishólmur:
N iðurstöðutölur
fjárhagsáætlunar
1100 milljónir kr.
Stykkishólmi 10. mai.
HREPPSNEFND Stykkishólms-
hrepps hefir nýlega gengið frá
fjárhagsáætlun hreppsins fyrir
árið 1980 og eru niðurstöður
hennar:
Hjá sveitasjóði 844 millj., hjá
Vatnsveitu 38 millj., hjá Hafnar-
sjóði 218 millj., eða samtals 1100
milljónir. Helstu tekjuliðir eru
útsvör 264 milljónir, aðstöðugjöld
37 millj. og fasteignagj. 77 millj.
Álagning útsvara miðast við
12,1% og því nýttar heimildir í
lögum í ár.
Helstu rekstrargjöld stjórn
sveitarfélagsins 34 millj. Al-
mannatryggingar, félagshjálp og
þar með rekstur Dvalarheimilis-
ins 98 millj. Fræðslumál 100
millj. Fjármagnskostnaður 42
millj. Menningarmál 28 millj.
Helstu framkvæmdir eru áætlað-
ar: Til heilsugæslustöðvar 35
millj., skólahúss 100 millj. endur-
bóta sundlaugar 20 millj. Gatna-
gerðar 80 millj., útivistarsvæðis
14 millj., hafnarframkvæmda 150
millj. og til leigu- og söluíbúða
100 millj. Hækkun áætlunar milli
ára 1979 og 1980 er 45%..
í hlýindunum undanfarið var
komin mikil gróska í allt líf hér.
Tún byrjuð að skipta um lit og
varp fugla hafið, en svo kom
kuldakast eins og víðar um landið
sem varð til þess að úr gróðri og
varpi hefir dregið og vegna veð-
urs hefir lítið verið hægt að leita
eggja um eyjar. Bíða menn nú
eftir betri tíð.
Mikið verður um byggingar hér
í Stykkishólmi eins og undanfar-
ið, en þrátt fyrir byggingar-
framkvæmdir virðast alltaf vera
húsnæðisvandræði. Stykkis-
hólmshreppur hefir ákveðið að
hefja byggingu leigu- og sölu-
íbúða á þessu ári. Þá eru nokkrir
einstaklingar að byrja byggingar
og nokkrir komnir vel áleiðis.
Stjórn sjúkrahússins hyggur nú á
viðbætur og hefir þegar tryggt
sér fjármagn til framkvæmd-
anna. Er ákveðið að byrja í
sumar. Unnið er verulega að
eflingu heilsugæslustöðvarinnar.
Fréttaritari.