Morgunblaðið - 26.06.1980, Page 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. JÚNÍ1980
Næstkomandi sunnudag 29.
júní, göngum við Islendingar að
kjörborði, til þess að kjósa forseta
landsins. I sambandi við einn
frambjóðandann, Albert Guð-
mundsson, kemur mér í hug
ævintýrið um drenginn, sem fær
nesti og nýja skó og fer út í
heiminn að leita sér frægðar og
frama. Hvað þurfti drengurinn í
ævintýrinu að hafa til að bera, til
að vinna sigur á framabrautinni?
Hann þurfti skarpskyggni, þraut-
seigju, drenglyndi og umfram allt
velvild til lítilmagnans.
Að loknu Samvinnuskólaprófi
fór Albert Guðmundsson til Skot-
lands, til framhaldsnáms í versl-
unar- og viðskiptafræðum. En
jafnframt náminu tók hann þátt í
afreksmaður á hvaða vettvangi
sem er? Það þarf sömu eiginleik-
ana og drengurinn í ævintýrinu,
greind, viljastyrk og drenglyndi.
Að lokinni frægðarför og dvöl
um árabil með erlendum þjóðum,
flutti Albert heim til ættlandsins
með fjölskyldu sína. Hann haslar
sér völl á nýjum vettvangi, gerist
stjórnmálamaður, sezt í borgar-
stjórn Reykjavíkur og verður síð-
an þingmaður Reykvíkinga. Á
þessum vettvangi hefur hann unn-
ið að þjóðþrifamálum. Er sagt um
hann, að hann vilji hvers manns
vanda leysa, hvar í flokki, sem
hann stendur. Þrátt fyrir vel-
gengni hefur Albert ekki gleymt
erfiðleikum uppvaxtaráranna og
gerist því talsmaður lítilmagnans.
Hann hefur brennandi áhuga fyrir
velferð þjóðarinnar, er kjarkmik-
ill baráttumaður, sem eygir mögu-
leika vegna sinnar fjölþættu lífs-
reynslu, sem e.t.v. aðrir sjá síður,
til að leysa vandamál þjóðlífsins.
Hefur þjóðin ráð á að hafna
slíkum atorkumanni, sem vill
leggja sig fram fyrir þjóð sína?
Albert stendur ekki einn í lífs-
baráttunni, við hlið hans er glæsi-
leg gáfukona. Er það ekki stolt
okkar kvenþjóðarinnar að fá enn
mikilhæfa húsfreyju að Bessa-
stöðum?
Stöndum saman, kjósum Albert
Guðmundsson á sunnudaginn 29.
júní.
Albert og Brynhildi að Bessa-
stöðum.
Pálína Kjartansdóttir:
Afreksmaður
heima og heiman
íþróttaæfingum í sinni uppáhalds-
íþrótt, knattspyrnunni. Hann náði
sínu takmarki við námið, en á
leikvanginum vakti þessi óþekkti,
ungi maður, frá lítt þekktri þjóð,
þá athygli, að stórþjóðir hver af
annarri kepptust um að fá hann í
sín íþróttalið. Allsstaðar fóru
sveitir hans sigri hrósandi, hann
varð átrúnaðargoð knattspyrnu-
gesta fyrir margháttaða yfirburði,
en umfram allt fyrir háttvísi í
sambúð við leikfélaga sína. Albert
varð afreksmaður í sinni grein og
kynnti ísland með glæsibrag.
En hvað þarf til þess að verða
Sigurður Líndal, prófessor:
í forsetakosningunum velja
kjósendur sér umboðsmann
Tvær stjórnarstofnanir eiga sér
lengstu sögu meðal norrænna og
reyndar germanskra þjóða; þingið
og konungdómurinn.
Á miðöldum voru þingin þunga-
miðja í þjóðfélagsskipan, sem frá
sjónarmiði nútímamanna hefur
einkennst af stjórnleysi. En þegar
á leið miðaldir óx vald konungs,
það tempraði vald þingsins og
stjórnarhættir urðu skipulegri.
Svo fór að lokum, að konungdóm-
urinn bar ægishjálm yfir öðrum
stofnunum og náði óskoruðu ein-
veldi. Á síðustu öld brutu Norður-
landamenn af sér hlekki þess og
þingin tóku að tempra vald kon-
ungs, uns hann stóð uppi nær
valdalaus.
í þessum átökum þróuðust regl-
ur, meðal annars um það, hvernig
valdi skyldi deilt milli stjórnar-
stofnana, málum miðlað og and-
hæft án ofbeldis — reglur, sem
áttu verulegan þátt í að lýðræði
næði að þróast og urðu jafnframt
undirstaða stjórnarskipunar
Norðurlanda.
Á síðustu öld gegndu þingin því
mikilvæga hlutverki að vega á
móti ofurvaldi þjóðhöfðingjans, en
urðu að lokum nálega einráð, er
þingræði öðlaðist viðurkenningu.
Þetta reyndist ekki hollt, því að
smám saman hafa þau samlagast
stjórnmálaflokkum, þrýstihópum
af ýmsu tagi og skrifræðisstofn-
unum stjórnkerfisins.
Má því ljóst vera, þegar litið er
til sögulegrar reynslu, að þingið
hefur skort aðhald til að það stæði
vörð um hefðbundna stöðu sína
innan stjórnkerfisins og það því
raskast í grundvallaratriðum. Áf-
leiðingin er öllum kunn: ringul-
reið, sem ógnar skipulegum
stjórnarháttum, en þeir eru meg-
inforsenda lýðræðis. Staðfestir
þetta þá sögulegu reynslu, að
hæfilegt jafnvægi milli ólíkra
stjórnarstofnana og gagnkvæmt
aðhald er vænlegast til viðgangs
lýðræðisstjórnarháttum. Nú
skortir því mótvægi gegn þessu
sameinaða skrifræði og þrýsti-
hópaveldi.
Sigurður Lindal.
Umræðan vegna væntanlegra
forsetakosninga hefur allt of lítið
beinst að forsetaembættinu sjálfu,
þar á meðal stjórnskipunarlegu
hlutverki þess. Er Pétur Thor-
steinsson eini frambjóðandinn,
sem hefur að einhverju marki lýst
hugmyndum sínum þar að lútandi
— sem sé þeim, að forseti verði
virkur þátttakandi í stjórn lands-
ins.
Ég vil því hvetja þá, sem láta
sig einhverju varða framtíð skipu-
legra stjórnarhátta á Islandi að
hugleiða þennan þátt málsins áð-
ur en þeir greiða atkvæði. Um leið
vildi ég minna kjósendur á, að í
forsetakosningum fá þeir tækifæri
til að kjósa sér „umboðsmann“,
sem getur beitt sér fyrir umbótum
á stjórnarháttum öllum almenn-
ingi til heilla.
Við þær aðstæður, sem nú ríkja,
væri miður, ef menn notuðu at-
kvæði sitt einungis til að kjósa
eitthvert óskilgreint „einingar-
tákn“ eða „veislustjóra", eins og
ýmsum virðist ofarlega í huga,
enda út í hött að efna til þjóðar-
atkvæðis um slíkt.
Vegna margháttaðrar starfs-
reynslu bæði heima og erlendis,
röggsemi og framtaksemi og um-
bótavilja sýnist mér óhætt að
treysta því að Pétur Thorsteins-
son ræki umboðsmannsstarf sitt
sem forseti lýðveldis af þeirri
festu og hófsemi sem hæfir.
Sigurrós Guðbjartsdóttir:
á trausta vini
Vigdís
Ég var áhorfandi þáttarins þeg-
ar forsetaframbjóðendurnir sátu
fyrir svörum 20. þ.m. Mér fannst
Vigdís Finnbogadóttir bera af með
sitt bjarta bros og sín ákveðnu
svör.
Ég varð svo bitur út í Ómar
og Guðjón, þegar þeir spurðu
hvort forsetinn þyrfti ekki að hafa
maka sér við hönd. Svo nærri var
höggvið. Mér fannst ósköp eðlilegt
að karlframbjóðendurnir svöruðu
þessu játandi, því hvað geta þessir
karlar gert án konu.
Vigdís Finnbogadóttir verst
áfram án þess að vera bundin
karlmanni. Hún státar ekki af því
að eiga maka, en hún á trausta
vini, karla og konur. Vigdís ber
höfuðið svo hátt yfir alla fram-
bjóðendurna, með sínu hlýja við-
móti og björtu framkomu. Hún er
svo góðum kostum gædd af Guðs
náð, að hinum ólöstuðum. Fram-
koma hennar er frjálsleg og vin-
samleg, og slíkur þjóðhöfðingi
verður sómi frjálsrar og friðsamr-
ar þjóðar, hinnar íslensku þjóðar.
Hugrekki hennar met ég þó
mest. Hún brýtur blað í sögu
þjóðar okkar með reisn og glæsi-
brag.
Lifi Vigdís Finnbogadóttir.
Heill og hamingja fylgi henni.
Reykjavík 24. júní 1980.
Sæmundur Bjarnason, Borgarnesi:
Leikum ekki af okk-
ur drottningunni
í þriðja sinn göngum við nú til
forsetakjörs og kjósum nýjan for-
seta lýðveldisins. Þó forseti ís-
lands sé í raun nær valdalaus
skiptir miklu máli hver til starfs-
ins velst.
í kosningunum nú er brotið blað
þar sem einn frambjóðendanna er
kona. Þetta tækifæri eigum við
íslendingar ekki að láta ónotað, en
sýna í verki jafnréttishugsjón
okkar og stíga með því stórt skref
í áttina að réttlátara þjóðfélagi.
Mannkostir Vigdísar Finnboga-
dóttur gera valið líka auðvelt, því
þeir eru slíkir að jafnvel hörðustu
andstæðingar hennar draga ekki í
efa að hún standi hinum fram-
bjóðendunum a.m.k. jafnfætis.
Því heyrist mjög á lofti haldið í
þessari kosningabaráttu að
óheppilegt sé að einhleypingur
sitji á forsetastóli. Vitaskuld er
þetta hin mesta fásinna.
Mörg dæmi eru í sögunni um
makalausa þjóðhöfðingja og engin
dæmi þekki ég um að þjóðhöfð-
ingjar þurfi að leggja niður völd,
missi þeir maka sinn eða skilji við
hann. Einnig er það réttlætismál
að fólki sé ekki útskúfað fyrir það
eitt að kjósa að vera ógift.
„Stjórnarfarslegt reynsluleysi"
er glósa sem reynt er að nota til að
koma höggi á Vigdísi Finnboga-
dóttur. Fyrir 12 árum hafnaði
þjóðin því með öllu að slíkt væri
ljóður á ráði forsetaframbjóð-
anda.
Vigdís Finnbogadóttir minntist
á skák og stöðu drottningarinnar
á skákborðinu í útvarpsávarpi
sínu 15. júní. í 14 alda sögu
skáklistarinnar hefur staða
drottningarinnar ekki ávallt verið
sú sem hún er í dag. Áður fyrr var
hún veikasti maðurinn að peðun-
um einum undanskildum. Én það
eru meira en 500 ár síðan hún fékk
sína núverandi stöðu sem
sterkasti maðurinn á borðinu.
Er ekki löngu kominn tími til að
konur fái sinn réttláta sess á
skákborði lífsins?
Ef við líkjum jafnréttisbaráttu
kvenna við stöðu á skákborði,
sjáum við strax að kjör Vigdísar
Finnbogadóttur í embætti forseta
íslands er sterkur leikur.
Undanfarna áratugi hefur mik-
ið áunnist í jafnréttisbaráttunni
og konur hafa aldrei staðið nær
því en nú að jafna taflið. Þess
vegna má líkja því við hinn versta
fingurbrjót í skák ef við nú berum
ekki gæfu til að nýta þetta ein-
stæða tækifæri til að bæta stöðu
kvenna.
Gætum þess því í kosningunum
á sunnudaginn kemur að leika
ekki af okkur drottningunni.
Hildur Júlíusdóttir, Grindavík:
Guðlaug og Krist-
ínu til Bessastaða
Það er engin tilviljun, að ég er
stuðningsmaður Guðlaugs Þor-
valdssonar í komandi forsetakosn-
ingum.
Fyrir 20 árum fluttist ég til
Grindavíkur og hef verið búsett
þar síðan. Ég kynntist snemma
nánu skyldfólki og öðrum vanda-
mönnum Guðlaugs, og mér fannst
ég vera orðin nákunnug honum og
konu hans, Kristínu, löngu áður en
ég átti þess kost að kynnast þeim
sjálfum persónulega.
Á þennan hátt, í gegn um aðra,
fékk ég strax miklar mætur á
þeim hjónum, og álit mitt á þeim
hefur síður en svo beðið hnekki við
frekari kynni.
Sá góði árangur, sem Guðlaugur
hefur náð í ýmsum opinberum
störfum í gegn um árin, er í fullu
samræmi við það, sem kunningjar
hans og vinir væntu af honum.
Það kom því af sjálfu sér, þegar
ég frétti að Guðlaugur gæfi kost á
sér til forsetakjörs, að ég ákvað að
styðja hann. Ég þurfti ekki að
treysta á dómgreind annarra. Ég
hafði mína eigin reynslu að styðj-
ast við.
Ég hef orðið þess vör upp á
síðkastið, að margir segja sem svo,
að ekki sé að undra, þótt Guðlaug-
ur Þorvaldsson eigi mikið fylgi í
Grindavík, þar sem hann er fædd-
ur og uppalinn. Það sé bara
sjálfsagður og eðlilegur hlutur. En
við sem búum í þessum smærri
byggðarlögum úti á landi, eins og
það er kallað, vitum að þessi
fullyrðing er í meira lagi hæpin.
Því að eins og fjarlægðin gerir
fjöllin blá og mennina mikia,
getur nálægðin og návígið stund-
um verið býsna óvægið og mis-
kunnarlaust. Við slíkar aðstæður
vilja gjarnan fjúka af mönnum
fallegustu fjaðrirnar, jafnvel við
minnsta goluþyt. Sannast þá oft
hið fornkveðna, að enginn er
spámaður í sínu föðurlandi.
Nei, mikið fylgi Guðlaugs í hans
gömlu heimabyggð í komandi for-
setakosningum er ekki sjálfsagður
hlutur, heldur miklu fremur enn
ein sönnun þess, að hann nýtur
óskoraðs trausts þeirra, sem
þekkja hann best. Það eru ekki
lítil meðmæli.
Forsetaembættið er æðsta og
virðingarmesta embættið meðal
þjóðarinnar. Það er því mikils um
vert, að í það veljist vandaður
hæfileikamaður, sem getur verið í
senn maður sátta og samlyndis, en
jafnframt traustur og víðsýnn
leiðtogi, þegar dægurþras og póli-
tískir flokkadrættir keyra um
þverbak. Þá er gott, að hann sé
yfir alla flokkspólitíska togstreitu
hafinn, þannig að stjórnmála-
menn og aðrir geti borið til hans
fyllsta traust.
Slíkur maður er Guðlaugur
Þorvaldsson.
Þess vegna hefur mikill fjöldi
fólks úr öllum starfshópum og
stjórnmálaflokkum tekið höndum
saman til að vinna að kjöri hans í
embætti forseta íslands í kosning-
unum 29. júní næstkomandi.
Ég er ein af þeim, og ég skora á
alla þá, sem mál mitt heyra að
leggja sitt lóð á vogarskálina, það
er atkvæði sitt í kjörkassann, til
þess að Guðlaugur og Kristín
verði næstu húsráðendur á Bessa-
stöðum.
Grindavík 10. júní 1980.