Morgunblaðið - 18.09.1980, Side 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1980
Ólafur Ragnar Grímsson, alþm:
ólafur Ratcnar Grímsson.
ingu skatta, beina styrki, afslátt af
gjöldum og aðra fjármuni frá
almenningi í landinu til flugrekst-
ursins. Hvorki forstjórarnir né
ritstjórar Morgunblaðsins hafa
hins vegar minnst á það einu orði
að til greina gæti komið að Flug-
leiðasamsteypan seldi eitthvað af
hinum miklu eignum sem fyrir-
ta'kið hefur safnað erlendis, t.d. í
erlendum flugfélögum, hótelum og
öðrum hlutabréfum, til að draga úr
erfiðleikum fyrirtækisins hér inn-
anlands. Nei, það er gamla sagan
að tapið á að þjóðnýta, en einka-
framtakið á að fá að sitja að
gróðanum. Hitt er svo erfitt að
skilja hvernig sömu mennirnir sem
sífellt eru að heimta minni álögur á
almenning í landinu gera nú kröfur
Flugleiðamálið — dómur
reynslunnar og tilboð
um engin ríkisafskipti
Helförin var nýlega sýnd í sjón-
varpinu. I þættinum birtist starfs-
maður Þriðja ríkisins, sem þjónaði
húsbændum sínum á þann hátt að
dylja veruleikann með annarlegum
kenningum og orðasmíðum í öfug-
mælastíl. I Flugleiðamálinu hafa
ritstjórar Morgunblaðsins fengið
sams konar hlutverk. Þeir þjóna nú
aðalhluthöfum fyrirtækisins, sem
reyndar eru’einnig sterkir hluthaf-
ar í Morgunblaðinu, með því að
semja dag eftir dag öfugmæla-
þætti, sem bera heitið „Aðför
Alþýðubandalagsins að Flugleið-
um“.
Þar eð undirritaður er greinilega
„vondi karlinn" í þessum nýja
framhaldsþætti Morgunblaðsins,
verður að telja sjálfsagða kurteisi
við lesendur blaðsins að taka þátt í
umræðunni milliliðalaust. Verða
hér raktar nokkrar staðreyndir um
málflutning Alþýðubandalagsins í
Flugleiðamálinu á sl. tveimur árum
og aðgerðir stjórnenda félagsins.
Vonandi varpar sú frásögn skýrara
ljósi á það sem raunverulega hefur
gerst í þessu máli og hjálpar
lesendum Morgunblaðsins að rata í
gegnum það moldviðri, sem rit-
stjórar blaðsins hafa reynt að búa
til á síðustu dögum.
Dómur reynslunnar
Fyrir tæpum tveimur árum flutti
ég á Alþingi tillögu um rannsókn á
rekstri Flugleiða. I framsöguræðu
komu fram staðhæfingar um fram-
tíðarhorfur í rekstrinum. Allar
þessar staðhæfingar voru af for-
stjórum fyrirtækisins og ritstjór-
um Morgunblaðsins lýstar einber
vitleysa: aðdróttanir sem fælu í sér
árás á einkaframtakið. En hver
hefur dómur reynslunnar verið?
Á Alþingi var því lýst yfir, að
innan fárra ára mundi verulegur
hluti flugsamgöngukerfis þjóðar-
innar hrynja í rúst og þar með væri
vegið að sjálfstæði þjóðarinnar.
Þessa spásögn um rekstrarhorfur
hjá Flugleiðum töldu forstjórarnir
og Morgunblaðið jafngilda aðför að
einkaframtakinu. Reynslan hefur
hins vegar ótvírætt sýnt, að hún
reyndist rétt. Nú er það aðalmál
ríkisstjórnar og allra fjölmiðla í
landinu, þúsunda starfsfólks og
annarra sem hagsmuna hafa að
gæta, að fjalla um það á hvern hátt
verður brugðist við þeim gífurlega
niðurskurði á samgöngukerfi þjóð-
arinnar sem felst í nýjustu aðgerð-
um stjórnenda Flugleiða.
Á Álþingi var því lýst yfir, að
framtíð Atlantshafsflugsins væri í
verulegri hættu. Innan tíðar mundi
það blasa við að Flugleiðir þyrftu
að hætta þeim rekstri vegna hinna
nýju aðstæðna í samkeppni á
þessum leiðum. Ritstjórar Morgun-
blaðsins og forstjórar Flugleiða
fordæmdu þessa svartsýni og töldu
hana jafngilda aðför að einka-
framtakinu. Veruleikinn hefur nú
tekið af skarið í þessum efnum.
Á Alþingi var því haldið fram að
kaup Flugleiða á DC-10-þotunni
væri algerlega röng fjárfesting. Á
hættutímum í rekstrinum gæti það
riðið fyrirtækinu að fullu að ráðast
í slík þotukaup og ætti því að
hagnýta DC-8-þoturnar á þeim
biðtíma sem færi í hönd. Ritstjórar
Morgunblaðsins og forstjórar
Flugleiða hömpuðu hins vegar
kaupunum á DC-10-þotunni og
töldu þau jafngilda miklu
framfaraskrefi í sögu fyrirtækis-
ins. Efasemdir um ágæti slíkra
fjárfestinga frá þingmönnum
Álþýðubandalagsins sýndu ein-
göngu fjandskap þeirra við einka-
reksturinn í landinu. Reynslan af
DC-10-þotunni hefur hins vegar
orðið ömurleg. Kaupin á þessari
flugvél eru stór hluti orsakanna að
óförum Flugleiða. Hún átti einn
stærsta þáttinn í hinum mikla
taprekstri fyrirtækisins og stjórn-
endur þess hafa nú losað vélina úr
rekstri. Hin ranga fjárfestingar-
stefna og ákvarðanir forstjóra
fyrirtækisins í þeim efnum eru
hins vegar bannorð i Morgunblað-
inu nú, þegar leitað er skýringa á
erfiðleikum fyrirtækisins.
Talsmenn Alþýðubandalagsins
hafa einnig sagt, að kaupin á nýju
Boeing-þotunni fælu í sér ranga
fjárfestingarstjórn. Þessi þota
þjónar illa þörfum fyrirtækisins.
Hún getur ekki tengt saman vöru-
flutninga og farþegaflutninga á
Evrópuleiðum líkt og fyrri Boeing-
vélarnar og hún getur aldrei reynst
hagkvæm á Atlantshafsleiðum.
Þar að auki var vélin óeðlilega dýr.
Slíkar skoðanir eru auðvitað taldar
af forstjórum fyrirtækisins og rit-
stjórum Morgunblaðsins bera vott
um árás á einkaframtakið og ill-
vilja í garð fyrirtækisins. Það er
hins vegar nú að koma á daginn að
þessi skoðun hefur reynst rétt.
Þegar eldri Boeing-vélarnar verða
seldar úr landi og búið verður að
leigja DC-8urnar út um heim
verður hin nýja Boeing-vél eina
flugvél Flugleiða til nota á Evrópu-
leiðum og Ameríkuleiðum. For-
svarsmenn fyrirtækisins hafa nú
þegar viðurkennt, að mjög erfitt
geti reynst að hagnýta þessa vél til
slíkra flutninga.
Alþýðubandalagið hélt því fram
á Alþingi, að Flugleiðir seldu
Islendingum farmiða til Evrópu á
uppsprengdu verði til þess að
fjármagna tapið á Atlantshafsleið-
inni. Almenningur á Islandi væri
þannig með ferðum sínum látinn
borga að hluta til brúsann af
áhættusamkeppninni í flutningum
fólks milli Ámeríku og Evrópu.
Þessi skoðun var ætíð fordæmd af
talsmönnum Flugleiða og fékk eng-
an hljómgrunn hjá ritstjórum
Morgunblaðsins. Nú hefur hins
vegar komið í ljós, að einnig í þessu
máli höfðu talsmenn Alþýðubanda-
lagsins rétt fyrir sér.
Árið 1979 græddu Flugleiðir 4
milljónir dollara á Evrópufluginu.
Á sama tíma var tapið á Atlants-
hafsleiðinni margfalt meira. ís-
lenskur almenningur var látinn
borga sem samsvarar tveimur
miiljörðum islenskra króna meira
fyrir að fljúga til Evrópu en þörf
var á samkvæmt kostnaði við
rekstur slíks flugs. Flugleiðir hafa
þannig lagt aukinn skatt á almenn-
ing í landinu, sem nemur þessari
upphæð. Sú inneign almennings
hjá fyrirtækinu er lítt til umræðu á
síðum Morgunblaðsins þessa dag-
ana. Gróðinn af Evrópufluginu er
hið mikla feimnismál Flugleiða.
Alþýðubandalagið hefur hvað
eftir annað talið brýna nauðsyn á
betra samstarfi stjórnenda fyrir-
tækisins við starfsfólkið. Við höf-
um vakið athygli á því að hinar
sífelldu illdeilur forstjóranna við
starfsfólkið og lítt skiljanlegar
stjórnunarathafnir þeirra væri
verulegur þáttur i erfiðleikum
fyrirtækisins. Slík gagnrýni á for-
stjóra einkaframtaksins hefur ver-
ið talin guðlast á síðum Morgun-
blaðsins og enn eitt dæmið um
„aðför Alþýðubandalagsins að
Flugleiðum". Atburðarásin hefur
hins vegar rækilega sannað að
þessi varnaðarorð Alþýðubanda-
lagsins áttu fyllilega rétt á sér. Og
það er vissulega gleðileg nýbreytni
að lesa í Morgunblaðinu, þriðju-
daginn 16. september sl., svipaðan
dóm um stjórnendur Flugleiða og
talsmenn Alþýðubandalagins hafa
sett fram á undanförnum misser-
um.
í langri grein um „íslenska
flugævintýrið" í Morgunblaðinu
þennan dag er að finna lokakafla,
þar sem því er lýst yfir að
starfsandinn í fyrirtækinu sé al-
gerlega glataður og gagnrýni á
stjórnina sé mjög útbreidd. Þessir
lokakaflar í hinni miklu yfirlits-
grein Morgunblaðsins um íslenska
flugævintýrið eru nánast í sama
anda og boðskapur Alþýðubanda-
lagsins. Varla er Morgunblaðið
óvart farið að taka þátt í „aðförinni
að Flugleiðum"?
Fulltrúar Alþýðubandalagsins
hafa haldið því fram að þegar
kæmi að örlagauppgjöri í flug-
rekstri Flugleiða myndu birtast
kröfur um að almenningur borgaði
tap fyrirtækisins en stjórnendur
héldu eignum sínum erlendis
óskertum. Þessi spásögn var einnig
talin bera vott um illvilja Alþýðu-
bandalagsins í garð stjórnenda
fyrirtækisins. í þessum efnum höf-
um við einnig reynst hafa á réttu
að standa. Nú birtast dag eftir dag
nýjar kröfur til almennings í land-
inu um að fjármagna hallann á
Flugleiðum. Forstjórar fyrirtækis-
ins og ristjórar Morgunblaðsins
hafa undanfarið myndað samkór
um kröfur, sem fela í sér niðurfell-
um að hann borgi brúsann af tapi
Flugleiða.
Þegar litið er yfir þróun síðustu
tveggja ára, kemur í ljós, að öll
höfuðatriðin i málflutningi Al-
þýðubandalagsins i Flugleiða-
málinu hafa reynst rétt. Vörn
Morgunblaðsins er hins vegar fólg-
in í því að reyna að kenna
Alþýðubandalaginu um ófarir
Flugleiða, þótt öllum sé ljóst, að
flokkurinn hafi þar hvergi nærri
komið og forstjórar fyrirtækisins
hafa algerlega óáreittir fengið að
ákveða fjárfestingar, taka þátt i
alþjóðlegri samkeppni, ákveða að-
gcrðir gagnvart starfsfólki og
annað í stjórn fyrirtækisins alger-
Icga upp á eigin spýtur. Alþýðu-
bandalagið hefur þar hvergi nærri
komið — því miður! Eigi kennis-
etningin um þátt Alþýðubanda-
lagsins í rekstraróförum Flugleiða
að ganga upp, hlýtur að koma að
því að málflytjendur slíkra hugar-
óra fari að halda því fram, að
Sigurður Helgason hafi verið leyni-
legur erindreki Alþýðubandalags-
ins innan fyrirtækisins!!
Flugleiðaskýrslan —
tilboð til Morgun-
blaðsins!
Þegar forstjórar Flugleiða höfðu
gengið á fund ríkisstjórnarinnar og
óskað eftir margvíslegri aðstoð
almannavaldsins í landinu við
fyrirtækið, svöruðu ráðherrar með
því að óska eftir ítarlegri skýrslu
um fjárhag og stöðu fyrirtækisins.
Fyrirtæki, sem færi fram á niður-
fellingu skatta, beina og óbeina
opinbera styrki, margvíslega fyrir-
greiðslu frá stjórnvöldum og stór-
fellda fjárhagsáhættu ríkissjóðs,
yrði að gera almenningi skýra
grein fyrir rekstri sínum og stöðu.
Forstjórar Flugleiða svöruðu þess-
ari beiðni stjórnvalda með því að
afhenda sérstaka skýrslu, sem
fyrst var kynnt á opinberum
blaðamannafundi, áður en hún
barst ráðherrum í hendur. Á þess-
um blaðamannafundi tilkynntu
forstjórarnir að allt væri í stakasta
lagi með reksturinn. í frétt Morg-
unblaðsins af fundinum kemur
fram, að „eignir Flugleiða séu
verulega umfram skuldir og endur-
metið eigið fé fyrirtækisins frá 30.
júní sl. um 13 milljarðar kr.
Reiknað er með að Flugleiðir verði
reknar með hagnaði á næsta
rekstrarári" og er fullyrt að sá
hagnaður verði um 900 millj. kr.
Fyrirtæki í slíkri stöðu ætti nú
ekki að vera í miklum vandræðum.
Er nokkurt annað fyrirtæki á
íslandi, sem telur sig geta grætt
milljarð á næstu 12 mánuðum?
Daginn eftir að Flugleiðir birtu
alþjóð þennan „fagnaðarboðskap"
um góða eignarstöðu fyrirtækisins
og stórfelldan gróða taldi ég nauð-
synlegt að vara almenning í land-
inu við því að hér væri enn á ný á
ferðinni blekkingaráróður frá
fyrirtækinu. Það væri víðs fjarri að
eignastaða fyrirtækisins væri með
þessum hætti og sú rekstrarspá,
sem gróðayfirlýsingin byggðist á,
væri algerlega röng. Ég kallaði
þessar yfirlýsingar ómerkilega
auglýsingastarfsemi og skýrsluna í
reynd falska. Þessi orð mín, varn-
aðarorð til almennings í landinu að
treysta ekki heldur nú yfirlýsing-
um forsvarsmanna fyrirtækisins,
hafa orðið Morgunblaðinu og sam-
herjum þess á ritstjórnarskrifstof-
um Alþýðublaðsins og Tímans til-
efni til einhvers mesta fjaðrafoks
sem um getur í íslenskri blaða-
mennsku á undanförnum misser-
um. Ég fullyrði hins vegar, að
lýsing mín á þessari skýrslu
Flugleiða mun reynast jafnrétt og
fullyrðingarnar um framtið flug-
rekstursins sem settar voru fram
fyrir tveimur árum og reynslan
hefur nú dæmt. Það munu ekki líða
margir mánuðir, jafnvel aðeins
fáeinar vikur, þangað til alþjóð
verður ljóst að sú spásögn og það
mat, sem fram koma í skýrslu
forstjóra Flugleiða um eignastöðu
og rekstrarhorfur fyrirtækisins, er
alröng.
I deilunum um þessa skýrslu er
ég reiðubúinn að bjóða ritstjórum
Morgunblaðsins upp á ákveðna
tilraun. Vilji þeir leggja til að
stjórnvöld hafi engin afskipti af
málefnum Flugleiða á næstu 12
mánuðum og láta þannig reyna á
það hvort fullyrðingar forstjór-
anna um rekstrarstöðu og eigna-
mat fyrirtækisins reynast réttar,
þá er ég reiðubúinn til þess að
styðja Morgunblaðið i þeirri
kröfu. Ég tel það fyllilega koma til
greina, sé það vilji Morgunblaðsins
og forstjóra fyrirtækisins, að
rekstrarskýrslan fái að gangast
undir próf reynslunnar. í yfirlýs-
ingum mínum krafðist ég á engan
hátt opinberra afskipta af rekstr-
inum á næstu 12 mánuðum eða
afskipta af eignastöðu fyrirtækis-
ins. Ég einfaldlega lýsti því yfir, að
'fyrirtækið hefði á röngu að standa.
Nú vil ég formlega bjóða ritstjór-
um Morgunblaðsins upp á banda-
lag mitt og þeirra um það, að
afstaða rikisstjórnar til Flugieiða
verði einfaldlega á þá leið að
segja: „Jæja, herrar mínir, nú
hafið þið lýst því yfir, að fyrirtækið
standi vel eignalega og eigi von á
tæplega milljarðs gróða á næstu 12
mánuðum. Er þá nokkur þörf á því
að við séum að aðstoða ykkur á
einn eða neinn hátt? Fyrirtæki,
sem svo glæsilega stendur að vígi,
hlýtur að geta séð um sig sjálft.“
Nú bíð ég spenntur eftir að fylgjast
með því hvort ritstjórar Morgun-
blaðsins vilji taka þessu tilboði
um bandalag milli min og þeirra
sem fæli í sér algert afskiptaleysi
stjórnvalda af rekstri Flugleiða
næstu 12 mánuði. Ekki skal standa
á mér að taka undir og styðja heils
hugar slíka kröfu um afnám ríkis-
afskipta.
Hitt er svo annað mál, að slíkt
afskiptaleysistímabil, sem grund-
vallað væri á nýlegri skýrslu fyrir-
tækisins um eignastöðu og rekstr-
arhorfur, gæti reynst almenningi í
landinu og starfsfólkinu harla
dýrt. Spurningin er hins vegar sú,
hvort Morgunblaðið vill nú taka
undir tilboðið um afskiptaleysi
stjórnvalda af rekstri fyrirtækisins
eða hvort Morgunblaðið tekur und-
ir kröfu forstjóranna um ríkisaf-
skipti. Svar óskast sem fyrst.
Stefna Alþýðu-
bandalagsins
Alþýðubandalagið hefurá undan-
förnum árum haft afar skýra
stefnu í flugmálum. Við höfum
talið óeðlilegt að blanda saman
áhættusamkeppni á erlendum
mörkuðum og því grundvallarflugi
milli íslands og annarra landa, sem
er í senn hagsmunamá! almennings
og grundvallarþáttur fyrir sjálf-
stæði þjóðarinnar. Við höfum í
öðru lagi viljað efla áhrif starfs-
fólksins á rekstur fyrirtækisins í
þeirri trú að Islendingum tækist
aldrei að reka sómasamlegt flugfé-
lag nema þar ríkti friður og gott
samstarf með öllu starfsfólki. Við
höfum í þriðja lagi talið nauðsyn-
legt, að stjórnvöld hefðu betri
aðstöðu til þess að fylgjast með og