Morgunblaðið - 25.09.1980, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1980
33
Ari T. Guðmundsson:
Varnir íslands án
Atlantshafsbandalagsins
Björn Bjarnason svaraði grein
minni „Staða íslands og stríðs-
hættan" (21.8.) í Mbl. 27.8. Gott er
það. Sjónarmið okkar ættu að vera
ljós. Samt vil ég fjalla um nokkur
atriði í grein hans.
Andvaraleysi
og valkostur
Birni finnst merkilegt að ég
skuli vantreysta NATO-vörnum,
vilji rifta NATO-samningnum og
búa landið íslenskum stríðsvörn-
um. Hann telur líka að stjprnvöld
eða stjórnmálamenn sýni ekki
andvaraleysi nú eins og fyrir aðra
heimsstyrjöldina. Ég get ekki séð
hvað er merkilegt við skoðanir
mínar á varnarmálum. Það er eins
og engir valkostir séu aðrir til en
aðild að NATO eða algjört varn-
arleysi. Reyndar er það eins og
margt annað í fullu samræmi við
þá kreddufestu sem tröllríður ís-
lenskum stjórnmálum.
Skoðanir mínar eru einungis
framhald (eða millileið) af gamalli
stefnu herstöðvaandstæðinga. Sú
stefna er úr sér gengin vegna
breyttra aðstæðna, stóraukinnar
stríðshættu og breyttrar stöðu
Sovétríkjanna á alþjóðavettvangi.
Ég bendi einungis á valkost í
samræmi við aðstæður vegna þess
að mér er í mun að ekki fari eins
fyrir Islendingum og mörgum
þjóðum í síðustu heimsstyrjöld.
Það er skylda andstæðinga jafnt
sem fylgismanna NATO að ve-
fengja varnarmátt NATO ef þeir
taka stríðshættuna alvarlega.
Því miður er andvaraleysið síst
minna en áður ef frá eru taldar
deilur um NATO-aðildina og
vanga-veltur um tilveru kjarna-
vopna í landinu. Stóru stjórnmál-
aflokkarnir fjórir hafa bæði
ófullnægjandi og ranga varnar-
stefnu. Sjálfstæðisflokkur, Fram-
sóknarflokkur og Alþýðuflokkur
draga allt sem þeir hafa að segja
saman í eina setningu: — Felum
NATO skipulag og stjórnun land-
varna. Reyndar þarf samþykki ísl.
stjórnvalda til ýmissa aðgerða en
þau láta yfirmönnum NATO eftir
áætlanagerð en sundurliðuð varn-
arstefna sem tekur til íslenskra
aðgera er ekki til og er ekki á
stefnuskrá fyrrnefndra flokka.
Alþýðubandalagið boðar vopn-
laust hlutleysi og vill engar land-
varnir. Enda hefur það enga
stefnu varðandi viðbúnað við
stríði.
Hvað er allt þetta annað en
andvara- og ábyrgðarleysi?
Víst erum
við vanbúin
Traust flokkanna fjögurra á að
allt fari vel eða á að stríð verði
ekki framar, nálgast barnaskap.
Fullveðja flokkar geta hiklaust
lýst yfir trausti á að hernaðar-
bandalag taki allt ómak af okkur
sjálfum. Ef NATO bregst eða
tapar orrustum, hvað þá? Jafn
fáránlegt er að fullveðja flokkur
skuli geta lýst yfir trú á algjört
viðbúnaðarleysi og verða því nán-
ast að biðja landsmenn um að
leggjast á bæn ef átök verða milli
risaveldanna. Ef ráðist er á land-
ið, þrátt fyrir allt, hvað þá?
Björn telur okkur ekki vanbúna
að mæta árás á landið eða átökum
um það vegna NATO-aðildarinn-
ar. Þá hlýtur hann að hafna allri
áhættu. Hann hlýtur líka að hafna
allri baktryggingu ef óljósar varn-
araðgerir NATO skyldu mistak-
ast. Hann hlýtur ennfremur að
ætla fólki það eitt að fylgjast
aðgerðarlaust með tvísýnum átök-
um og steypa sér út í hrikalega
ringulreið sem yrði við slíkt
ástand. Loks hlýtur hann að vona
að NATO sjái okkur fyrir mat eða
skýlum.
Björn Bjarnason veit vel að
íslensk stórnvöld hafa engar áætl-
anir uppi (fremur en flokkarnir
fjórir) um hvernig gæta skuli Iima
landsmanna, um atvinnu a stríðs-
tímum, um öflun matvæla, um
orkubirgðir, um sprengivarnir, um
fólksflutninga og um viðbrögð við
hinu versta — hernámi. Svona var
þetta 1938 og 1939. Þá komst
Alþingi svo langt, u.þ.b. mánuði
fyrir stríðsbyrjun, að það setti
nefnd í málið.
Nú tel ég stríð alls ekki skammt
undan, en hættan vex dag frá degi.
Og ég tel stjórnvöld svo fjarhuga
henni að þau myndu standa jafn
bjálfalega frammi fyrir brýnum
verkefnum eins og stjórn Her-
manns Jónassonar hefði gert ef
Þjóðverjar hefðu orðið á undan
Bretum til landsins.
Gott dæmi um á hvaða stigi
varnarmálin eru sést af deilunum
um það hvort ráða skuli einn
Islending með hernaðarþekkingu
til varnarmáladeildar utranríkis-
ráðuneytisins eða ekki!
Enn um öryggið
af NATO
Ég sýndi í stuttu máli fram á
ýmsar veilur í varnaráætlun
NATO í Evrópu sem ættu að vekja
vantraust eða efa. Björn kallar
þau rök haldlaus, en hrekur þau
ekki. T.d. benti ég á rangar
varnaráætlanir í Noregi. Mér sýn-
ist ekki betur en NATO hafi sjálft
staðfest vanbúnað sinn gegn inn-
rás í N- og S-Noreg með því að
sækja um leyfi til að geyma þar
þungavopn (sem ég er á móti). Og
Brown, varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, sendi Dönum þá
orðsendingu að NATO gæti ekki
komið til hjálpar nema ef Danir
efldu varnir sínar. Svo hef ég oft
séð rök fyrir því að NATO geti
hvergi hindrað leiftursókn
Varsjárbandalagsins í Evrópu um
tíma vegna þess að eigin (sjálf-
stæðar) varnir hvers lands eru
ýmist of veikar eða skipulagðar á
sérhæfðan hátt í þágu NATO-
heildarinnar. Ég benti á að í
Noregi hefur allt kapp verið lagt á
að verja fáeina flugvelli en ekki
strendur og samgönguleiðir, sem
eru þungamiðja í stórfelldri inn-
rás.
Að endingu hlýtur að liggja í
augum uppi að nútímahertækni
heimilar alls ekki langar ferðir
hægfara flugvéla og skipa yfir
heimshöfin. Samt er einn helsti
burðarás NATO-varna í Evrópu
langferðir hjálparsveita og
birgðaflutningar. Hvernig getur
Björn treyst því að bandarískar
sveitir eða flugvélar komi nógu
snemma til íslands? Hvernig get-
ur hann gengið út frá því vísu að
NATO „fórni" ekki íslandi í takt-
ískum tilgangi?
Mér finnst satt að segja lítill
munur á vonum Björns um hjálp
og vonum Olafs Ragnars um að
Island verði látið í friði bara ef
herinn fari.
Björn dregur í efa þekkingu
mína á NATO. Hann hittir í mark
þar. Þá vona ég að hann geti frætt
mig á því hvernig Bandaríkin
treysta sér til að flytja rúma
milljón manna og 12 milljónir
tonna af birgðum yfir hafið til
Evrópu í upphafi styrjaldar. Hon-
um verður að takast það því
annars dettur botninn úr varnar-
áætlun NATO í Evrópu. Okean-
æfingar Sovetríkjanna og Var-
sjárbandlagsins, sem beinast gegn
slíkri skrúðgöngu, eru ekki kenn-
ingar mínar eins og Björn segir,
heldur staðreyndir. Ef hann kann-
ast ekki við þær, þá hljóta þeir að
gera það í Brussel.
Hver er
valkosturinn?
Til þess að fyrirbyggja mis-
skilning þá er ég ekki að mælast
til þess að íslands hervæðist í þess
orðs fyllstu merkingu. Ég tel ríkið
ekki hafa efni á að mynda nothæf-
an her, né heldur er það rétt.
Meirihlutavilji fólks er auk þess
ekki til fyrir slíkur. í staðinn tel
ég rétt að búið verði til heilllegt
varnarskipulag sem yrði innrás-
arliði skeinuhættara en brothætt-
ar NATO-varnir og óviðbúnir
landar — samfara úrsögn úr
NATO.
Nokkur efnisatriði varnarskipu-
lagsins eru þessi:
— Eyðilegging mannvirkja
— skemmdarstarfsemi heima-
varnarhópa
— stjórnsýsla, framleiðsla og
verslun á stríðstímum
— birgðasöfnun og orkufram-
leiðsla, loft- og geislavarnir
— búferlaflutningur landsmanna
og dreifing um landið.
Ég útiloka ekki samvinnu við
nágrannaþjóðir um landvarnir.
Fróðlegt væri að heyra í öðrum en
okkur Birni um þessi mál.
Fjallaskálar í Austur-Noregi
ókeypis. Það velur ódýrustu
gistimöguleikana, og er oft til
í að fá sér vinnu, til skamms
tíma, vegna takmarkaðra
fjárráða. Með þessum hópi má
ennfremur telja fólk, sem
ferðast á reiðhjólum og mót-
orhjólum.
Tilgangur fararinnar til
landsins er misjafn. Hann getur
verið:
1. Að sjá miðnætursól í N-Nor-
egi, og þá um leið að koma til
Nord Kap, nyrsta skaga
landsins.
2. Njóta náttúrufegurðar. Skoða
há fjöll, þrönga firði og mikla
skóga.
3. Ævintýraþrá. Löngun til að
hitta ljóshært og bláeygt fólk.
4. Skoða merka staði.
5. Stunda veiðiskap. Silungs- og
laxveiði, eða dýraveiðar.
6. Stunda skíðaíþróttina, eða
aðrar íþróttir.
7. Slappa af frá striti og annríki.
8. Hitta kunningja og vini.
9. Verzlunarerindi, eða annar
erindisrekstur.
10. Nám, eða starf um skemmri
tíma.
Hvað bíður Noregur svo uppá
sem ferðamannaland?
í fyrsta lagi mikla náttúru-
fegurð og góða möguleika til
gönguferða um hálendi landsins.
Þar er víða að finna skála, sem
tilheyra Norska ferðafélaginu og
hægt að kaupa þar vistir og
gistingu. Gönguslóðar milli skál-
anna eru yfirleitt merktir.
I öðru lagi fornar stafkirkjur,
og fjölbreytt söfn með athyglis-
verðum fornminjum, sem vert er
fyrir Islendinga að kynnast.
I þriðja lagi fjölbreytta
skemmtistaði og góð hótel. í
Bergen má mæla með skemmti-
staðnum Show Boat (Exellent),
en það er dansstaður, þar sem
ungt fólk skemmtir sér yfirleitt
vel. í Ósló er Rosekjellaren
sagður þokkalegur staður og hið
sama er að segja um fleiri staði
umhverfis Rádhusplassen. í
Stavangri er Strandhotellet,
staðurinn er „full med fine og
frisinnete kvinner".
Yfir vetrarmánuðina eru
skíðahótelin yfirfull, einkum um
páska. Þorpið Geilo, sem liggur
við járnbrautarlínuna milli
Bergen og Ósló, er vinsæll vetr-
aríþróttastaður. Þarna eru um
10 hótel, en rétt er sérstaklega
að mæla með Hightland Hotel.
Þar er m.a. næturklúbbur og
fjörugt skemmtanalíf. í Geilo,
eru í gangi um 10 skíðalyftur og
hægt er að fá þarna leigð skíði
og skíðaskó. Af erlendum ferða-
mönnum eru Svíar oft fjölmenn-
ir í Geilo. Láta þeir, svo sem
fleiri til sín taka á skíðabrautun-
um að degi til, en nota síðkvöldin
til að sitja að sumbli, og til að
stíga dans eftir því sem kraftar
leyfa.
SKIPTILYKLAR
RÖRTENGUR
®
VÍR- OG
BOLT AKLIPPUR
Sq
ÞJALIR - RASPAR

HALLAMÁL
RÉTTSKEIÐAR
MÁLBÖND

JARNSAGARBOGAR
UTSÖGUNARSAGIR
MEITLAR
STJÖRNULYKLAR
TOPPLYKLAR
LYKLA-SETT
TENGUR
fjölbreytt úrval.
RÖRSNITTITÆKI
RÖRTENGUR
RÖRHALDARAR
RÖRSKERAR
RÍMARAR
ÖFUGUGGAR
RÖRÞÉTTIBÖND
RÖRKÍTTI
SNITTOLÍA
AXIR — MUR-
HAMRAR
RYÐHAMRAR
KÚLUHAMRAR
PENNAHAMRAR
SMÍÐAHAMRAR
BRUNAAXIR
RAFMAGNS:
SMERGELVÉLAR
BORVÉLAR
SAGIR
SLÍPIROKKAR
HVERFISTEINAR
Ananaustum
Sími 28855
ÁNANAUSTUM
SÍMI28855