Morgunblaðið - 25.10.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. OKTÓBER 1980
Lárus Jónsson, alþingismaður, um frumvarp til f járlaga 1981:
Áfram ómenguð vinstri
stefna í ríkisf jármálum
Skattar 1981 75—80 milljörðum hærri en orðið hefði
með óbreyttri skattastefnu Geirs Hallgrímssonar
Annað fjárlaKafrumvarp ríkis-
stjórnar Gunnars Thoroddsens
hefur verið last fram á Alþinxi. í
því er fyljít þeirri ómenKuðu
vinstri stefnu sem ríkisstjórn
ólafs Jóhannessonar tók upp
haustið 1978 og núverandi rikis-
stjórn hnykkti enn betur á við
afiíreiðslu fjárlaga fyrir yfir-
standandi ár. Skattar verða 75—
80 milljórðum meiri næsta ár en
vcrið hefði með óbreyttri skatta-
stefnu ríkisstjórnar Geirs Hall-
Krimssonar fyrir tveimur árum.
EyðsluútKjóld ríkissjóðs eru þan-
in út, oft á kostnað framkvæmda-
framlaua út um land. „FélaK-s-
málapakkar" eru rauði þráður-
inn i fjárlaKastefnunni. Gert er
t.d. ráð fyrir stórfelldum niður-
skurði á lánsfé til almennra
íhúöahyKKÍnKa en aukin framlöK
til verkamannabústaða.
í fjárlaKafraumvarpinu viöur-
kennir rikisstjórnin að „niður-
talninKar“stefnan hafi Kersam-
leKa bruKÖist á yfirstandandi ári
ok að samt sem áður hafi stjórn-
arflokkarnir ekki neina aðra
efnahaKsstcfnu. Horfur eru þvi á
að verðbólKan maKnist óðfluKa á
na-sta ári i kjölfar væntanleKra
Krunnkaupshækkana.
Skipbrot „niður-
talningar“ viðurkennt
í athuRasemdum við frumvarp
til fjárlaga fyrir árið 1981, sem
lagt var fram á Alþingi í þingbyrj-
un viðurkennir ríkisstjórnin að
stefna hennar í efnahagsmálum
hafi brugðist. Þar segir m.a.:
„launaáætlun fjárlaga 1980 var
miðuð við að laun hækkuðu á
árinu í samræmi við niðurtaln-
ingarstefnu ríkisstjórnarinnar."
Því næst er það viðurkennt að
laun ríkisstarfsmanna vegna vís-
itölubóta hafi hækkað nærri tvö-
falt meira en niðurtalningin gerði
ráð fyrir. í stjórnarsáttmálanum
er gert ráð fyrir því að „niðurtaln-
ing“ verðbólgunnar leiði til 5%
hækkunar á framfærslu- og kaup-
gjaldsvísitölu 1. des. nk. en skv.
athugasemdum fjárlagafrum-
varps ríkisstjórnarinnar er nú
gert ráð fyrir 10,5% hækkun, sem
flestir gera ráð fyrir að sé van-
áætlun. Raunveruleikinn verði
11—12% hækkun verðbótavísitölu
í viðbót við grunnkaupshækkanir.
Á árinu 1980 hafa enn sem komið
er engar grunnkaupshækkanir
orðið. Verðbólga er þó talin munu
verða 52—54% skv. áætlun Þjóð-
hagsstofnunar og gæti orðið 80—
90% á næsta ári í kjölfar grunn-
kaupshækkana og ráðstafana til
að halda atvinnuvegunum gang-
andi með gengissigi eða gengis-
fellingum, að óbreyttri stefnu í
efnahagsmálum.
Engin ný stefna
í sjónmáli
Alvarlegasti boðskapur frum-
varps ríkisstjórnarinnar til fjár-
laga fyrir árið 1981 er að þar er
berum orðum sagt að ríkisstjórnin
hafi enga nýja stefnu fram að
færa í efnahagsmálum, þrátt fyrir
hörmulegar afleiðingar „niður-
talningarinnar". í frv. er varla
minnst á efnahagsmálastefnu er
þó er gert ráð fyrir 12 milljörðum
króna til þess að „mæta aðgerðum
Lárus Jónsson
í efnahagsmálum", en í athuga-
semdum um þessa fjárhæð segir
orðrétt: „Ákvarðanir um ráðstöf-
un fjárins liggja ekki fyrir að svo
stöddu.“ Skýrar er vart hægt að
segja að engin samstaða sé innan
ríkisstjórnarinnar um að hverfa
frá niðurtalningunni að nýrri
stefnu, sem varðað gæti leiðina út
úr þvi öngþveiti og upplausn sem
vinstri öflin i landinu hafa vaidið i
íslenzkum þjóðarbúskap.
Þegar getum er leitt að því
hvernig þessum 12 milljörðum
muni verða varið til „efnahags-
ráðstafana" þá vekur það athygli
að niðurgreiðslur skv. fjárlaga-
frumvarpinu eru stórlega van-
áætlaðar, ef halda á sama niður-
greiðslustigi landbúnaðarvara og
verið hefur í ár. Er hér um
stefnubreytingu að ræða eða fer
stór hluti þessarar fjárhæðar ein-
faldlega til þess að halda i horfinu
með óbreyttar niðurgreiðslur á
árinu 1981?
Rekstrarútgjöld
hækka um 183
milljarða eða 53,4%
Rekstrarútgjöld ríkissjóðs eiga
að hækka frá núgildandi fjárlög-
um um rúmlega 183 milljarða eða
53,4%. Þetta er langt umfram
meðalverðhækkanir milli ára sem
frv. gerir ráð fyrir. Athyglisvert
er hvernig Jjessar hækkanir koma
niður. Laun hækka yfir 60% en
framlög til ýmissa þarfra fram-
kvæmda í byggðum landsins
hækka sum hver aðeins um 25—
30%. Stefnan er því óbreytt.
Eyðsluútgjöld ríkissjóðs eru þanin
út jafnvel á kostnað framlaga til
framfaramála á landsbyggðinni.
Miðstýring og ríkisforsjá er
aukin. I frv. er t.d. gert ráð fyrir
því að skera niður framlög ríkis-
sjóðs til almennra íbúðabygginga
um 2,800 millj. króna, en auka
byggingu verkamannabústaða.
Hér er algerlega snúið við þeirri
grundvallarstefnu í húsnæðismál-
um, sem fylgt hefur verið hér á
landi að einstaklingar fái fyrir-
greiðslu til þess að koma yfir sig
þaki og eigi sitt húsnæði sjálfir, en
að samfélagið komi til móts við þá
sem minnst mega sín. Með þessari
stefnubreytingu er stigið stórt
skref í þá átt að skerða sjálfstæði
húsbyggjenda og koma sem mestu
af húsnæði undir „félagslega
stjórn".
Skattahækkunar-
stefnan er óbreytt
í megindráttum er skatta-
hækkunarstefnu vinstri stjórnar
Ólafs Jóhannessonar og núverandi
ríkisstjórnar i gildandi fjárlögum
fylgt. Skattar verða því í heild
75—80 milljörðum króna hærri á
næsta ári miðað við verðlag það ár
en verið hefði með óbreyttri
skattastefnu ríkisstjórnar Geirs
Hallgrímssonar. Ríkisstjórnin
áformar að viðhalda allri skatta-
súpunni og stefnt er að því að búa
til nýja skattstofna í stað þeirra
sem eiga að falla niður. Svonefnt
aðlögunargjald á t.d. að falla
niður um næstu áramót skv.
samningum við EFTA, en nýtt
gjald á að koma í staðinn, sem
renna á í ríkissjóð en ekki ein
króna til iðnaðarins, eins og gert
er ráð fyrir í núgildandi lögum um
þetta gjald. Hér er því í raun
stefnt enn í hækkun skattbyrðar.
Þeirri stefnu sem tekin var upp af
fyrri vinstri stjórnum verður
haldið áfram að nota markaðar
tekjur til almennra þarfa ríkis-
sjóðs, sem eiga skv. lögum að
renna til ýmissa framfaramála,
t.d. erfðafjárskatti verður ekki
skilað nema að hluta til að
fjármagna framkvæmdir fyrir ör-
yrkja. Hluti hans á að fara í
ríkishítina.
Að lokum sakar ekki að geta
þess að fjármálaráðherra viður-
kennir i frumvarpinu að hafa
farið með fleipur um álagningu
tekju- og eignaskatta á árinu 1980.
Hann hefur alltaf sagt að þessir
skattar verði ekki þyngri en fjár-
lög í ár gera ráð fyrir. I frv. kemur
fram að álagning eignarskatts í ár
er um 2000 milljónum meiri en
fjárlög gera ráð fyrir og tekju-
skattur einstaklinga um 1,5 millj-
örðum. Það er lítill vandi að reka
ríkissjóð „á núlli“ eins og sagt er,
ef aðferðin er sú að fara sífellt
dýpra í vasa skattborgaranna til
að standa undir eyðslunni.
Saltendur eystra hafa
fengið tvöfalt fleiri
tunnur en á síðasta ári
Rætt við Gunnar Flóvenz og Einar Benediktsson hjá Síldarútvegsnefnd
NOKKUÐ hefur borið á tunnu-
skorti á Austfjörðum síðustu
daga ok óttast ýmsir síldarsalt-
endur, að þeir verði fljótlega
uppiskroppa með tunnur. Þar
sem svo miklu meira hefur borizt
á land eystra á þessari vertið
heldur en undanfarin ár hefur
verið við ýmsa erfiðleika að etja í
framleiðslunni ok í raun voru
saltendur þar vart i stakk búnir
til að taka við allri þeirri sild,
sem þeir hafa þó unnið. Sem
dæmi um hina miklu sildarsöltun
fyrir austan á yfirstandandi
vertið má nefna, að áður en
vertið hófst og í upphafi hennar
pöntuðu sildarsaltendur þar 46
þúsund tunnur hjá Síldarútvegs-
nefnd. en í Kær höfðu þeir fengið
94 þúsund tunnur. eða rúmlega
tvöfalt það magn. sem þeir reikn-
uðu með að salta í.
Morgunblaðið ræddi í gær við
Gunnar Flóvenz og Einar Bene-
diktsson hjá Síldarútvegsnefnd og
voru þeir fyrst spurðir um fyrir-
komulag á tunnuinnflutningi, sölu
og dreifingu.
„I upphafi er rétt, að það komi
fram, að tunnuinnflutningur er
frjáls og það er enginn neyddur til
að kaupa tunnur af Síldarútvegs-
nefnd. Þegar Tunnuverksmiðjur
ríkisins voru starfandi var nefnd-
inni hins vegar uppálagt að jafna
verð á tunnum vegna þess að
íslenzkar tunnur voru dýrari og
var þetta gert til að vernda
íslenzku framleiðsluna.
Árið 1975, þegar ákveðið var að
síldveiðar skyldu hefjast á ný,
skrifaði nefndin bæjaryfirvöldum
á Siglufirði og verkalýðsfélaginu
þar bréf til að athuga áhuga og
möguleika á að hefja tunnugerð
þar á nýjan leik. Þessi áhugi var
ekki fyrir hendi, en heimamenn
vildu hins vegar láta Húseiningar
hf. hafa húsnæði tunnuverksmiðj-
anna. Síðan gerist það, að 17.
febrúar 1977 var lagt fram á
Alþingi frumvarp til laga um
heimild fyrir ríkisstjórnina um að
selja Húseiningum húsnæði
Tunnuverksmiðja ríkisins. Af því
tilefni samþykkti Síldarútvegs-
nefnd eftirfarandi, en Síldarút-
vegsnefnd var jafnframt stjórn
Tunnuverksmiðja ríkisins:
„Síldarútvegsnefnd hefur um
árabil verið þeirrar skoðunar, sem
er byggð á margra ára reynslu, að
nauðsynlegt sé, að aðstaða til
tunnusmíði sé fyrir hendi í land-
inu svo að landsmenn séu ekki
algjörlega háðir erlendum fram-
leiðendum um tunnukaup fyrir
vaxandi atvinnugrein eins og
vænta má, að síldarsöltun verði á
komandi árum. Tunnuverksmiðj-
an á Siglufirði er sú eina sinnar
tegundar í landinu."
Þessu var ekki svarað af stjórn-
völdum og þá var óskað eftir því,
að andvirði eigna tunnuverksmið-
junnar yrði notað til að koma upp
tunnuverksmiðju á núverandi
söltunarsvæði, en því var ekki
anzað. Húsnæðið var selt, en
fjármunir þeir, sem fengizt hafa
fyrir verksmiðjuna, hafa ekki
farið í byggingu nýrrar tunnu-
verksmiðju".
Áhætta og óvissa
Gunnar Flóvenz, framkvæmda-
stjóri Síldarútvegsnefndar, mun
ítrekað hafa lagt til í nefndinni og
á fundum með saltendum, að
Síldarútvegsnefnd hætti öllum af-
skiptum af tunnuverzluninni
vegna þess hve áhættusamt fyrir-
tæki það sé. Semja verður um
tunnukaup á komandi vertíð
mörgum mánuðum áður en hún
hefst og án þess að vitað sé um
hvort nokkra söltun verður að
ræða eða hvort sölur takast.
Saltendur og stjórn Síldarútvegs-
nefndar hafa hins vegar lagzt
eindregið gegn þessari tillögu og í
maí í vor var gerð skoðanakönnun
meðal saltenda um þetta atriði.
Þeir aðilar, sem saltað höfðu síld
haustið og veturinn 1979 svöruðu
þessu á þann veg, að þeir vildu
allir óbreytt fyrirkomulag.
Sildin pækluð hjá Pólarsfld á Fáskrúðsfirði, en hjá þeirri
söltunarstöð hefur mest verið saltað á vertiðinni. (I.jósm. óskar
SæmundHHon).
Morgunblaðið spurði þá Gunn-
ar og Einar hvernig „tunnuverzl-
unin“ hefði gengið á þessari
vertíð. „í lok september gerði
sjávarútvegsráðuneytið Síldar-
útvegsnefnd grein fyrir því, að
ráðgert væri að af 50 þúsund
tonna kvóta á vertíðinni, að færu
20 þúsund tonn til frystingar og
niðurlagningar. Það óvænta hefur
síðan gerzt, að ekkert teljandi
magn hefur enn farið til fryst-
ingar, en allt farið til söltunar. Þá
er aðalsöltunin langtum fyrr á
ferðinni en venja hefur verið, en
það stafar af mokveiði inni á
fjörðum austanlands. Virðist það
hafa komið öllum á óvart, ekki
sízt fiskifræðingum. Meðan síldin
veiddist á opnu hafi féllu margir
dagar úr vegna veðurs, en inni á
fjörðum er hægt að veiða í nánast
hvaða veðri sem er.
Af þessum sökum hefur verið á
mörkunum að nægar tunnur hafi
verið á Austfjörðum síðustu daga,
jafnvel þótt saltendur hafi fengið
rúmlega tvöfalt það magn, sem
þeir óskuðu eftir að kaupa í
vertíðarbyrjun og fyrst eftir að
vertíð hófst. Til að leysa þennan
vanda hefur Síldarútvegsnefnd
síðustu 2—3 vikur tekið á leigu
þau skip, sem fáanleg hafa verið
og flutt til landsins allar þær
tunnur, sem tilbúnar hafa verið
hverju sinni hjá framleiðendum í
Noregi. Tunnur eru keyptar frá
öllum norskum framleiðendum og
framleiðsla þeirra hefur reyndar
undanfarið verið keypt jafnóðum
og tunnurnar hafa verið tilbúnar,
en trétunnur eru ekki framleiddar
annars staðar en í Noregi.
Sem dæmi um óvissuna og þá
áhættu, sem nefndin verður að
taka, má nefna, að einn framleið-
andi á Austfjörðum taldi of
áhættusamt fyrir sig að taka á
móti fleiri tunnum er tunnuskip
var fyrir austan fyrir nokkru.
Hálfum öðrum sólarhring síðar
hringdi þessi sami saltandi hins
vegar og bað um 3 þúsund tunnur,
en þá var búið að ráðstafa tunn-
unum annað,“ sögðu þeir Gunnar
Flóvenz og Einar Benediktsson,
aðstoðarframkvæmdastjóri að
lokum.