Morgunblaðið - 25.10.1980, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. OKTÓBER 1980
39
Minning:
Elín M. Einarsdótt-
ir Breiðabólstað
glatt smælingjans hjarta. Þau
skipta tugum börnin, sem dvöld-
ust um lengri eða skemmri tíma á
heimili þeirra og oftast voru þetta
börn, sem áttu fáa að. öllum
þessum börnum komu þau til
nokkurs þroska og sýndu þeim
sömu umhyggju sem eigin börn
væru.
Áhugamái Hermanns voru
mörg. Hann bar hag landbúnaðar-
ins og bóndans fyrir brjósti og
unni landi sínu mjög. Samspil
gróðurs og jarðar og ræktun lands
voru honum hugfólgin.
En ræktun eigin huga iðkaði
Hermann einnig. Ljóðalestur var
honum mikil ánægja og vitnaði
hann oft í ljóð í tali sínu. Fáa hef
ég heyrt lesa betur upp ljóð en
hann, hrynjandinn og tilfinningin
voru honum eðlislæg. Góðan
skáldskap mat hann mikils og
gerði sér fram um að skilja til
hlítar þann boðskap, sem að baki
lá. Ræðumaður var Hermann af-
burða góður, hann var rökfastur
mjög og flutti mál sitt með
skýrum og háum rómi. Byggði
hann mál sitt oft upp með samlík-
ingum og dæmum úr mannlífinu
áður en að kjarna málsins var
komið. Ein ræða öðrum fremur er
mér minnisstæð, en það er ræðan,
sem hann hélt í brúðkaupi þriggja
dætra sinna árið 1973. Gaf hann
þar okkur brúðhjónunum heil-
ræði, sem hann taldi hollust
ungum hjónum. Efnislega voru
þau þessi: Að sýna hvoru öðru
trúmennsku og öllum einlægni, að
liðsinna þeim, sem minna máttu
sín á alla lund, að trúa á land sitt
og þjóð og vera jákvæður til orðs
og æðis.
Þessi heilræði hans Sýna vel
lífsviðhorf og skoðanir Hermanns.
Það fór ekki fram hjá því að ótal
trúnaðarstörf kæmu í hlut Her-
manns í þágu félagssamtaka,
sveitar sinnar og bændasamtak-
anna. Hann var ekki einhamur til
verka á þeim vettvangi og mála-
fylgjumaður mikill.
Hann átti auðvelt með að ein-
beita sér að verkum líðandi stund-
ar og var hugurinn ávallt bundinn
við þau verk, sem hann vann að á
hverjum tíma.
Það verk, sem heillaði hann
mest að vinna að siðustu árin var
að stjórna uppbyggingu á jörð
sunnlenskra bænda að Stóra-
Ármóti. Auðnaðist honum ekki að
sjá hugsjónir sínar rætast, en það
starf, sem það verður unnið mun
ávallt tengjast minningu hans.
í dag verður þessi mannkosta-
maður borinn til moldar. Ferðin
langa er hafin og með lífsstarfi
sínu er hann vel undir hana búinn.
Við tengdabörn hans þökkum
honum af alhug fyrir allt það, sem
hann gaf okkur í lífi sínu. Það var
gæfa okkar að fá að vera í návist
hans.
Athvarfsleysi og örbirsð
enirum betur treysti.
vanmáttuKum vinur.
vandamálin ieysti.
— FyÍKdist hönd ok hjarta
hjálparfús í raunum.
— döðvild hans ok köíkí
fluðs þökk fá að launum.
Höfuðsmanni horfnum
hjartans þakkir innast.
Guðs á veKum Kekk hann.
— Kott er þess að minnast.
Mannkostanna maður
mestur ris við dauða.
Seint að fuilu fyllist
fremdarsa'tið auða.
(Stefán frá Hvitadal)
Helgi Bjarnason.
Reynslutimi æfin er.
ó. minn Guð. mÍK veikan leiddu.
xeKnum böl. sem mætir mér.
mina leið til heilla Kreiddu.
Veit i trú éK vakað fái.
velt éK sÍKri KÚðum nái.
(H. Hálfdánarson).
Nokkru fyrir sólarupprás þann
18. október s.l. kvaddi heiðursmað-
urinn Hermann bóndi Guðmunds-
son Blesastöðum hina jarðnesku
vist og fór á fund feðra sinna á
bak við móðuna miklu. Hann lá
stutta en þunga legu á sjúkrahúsi,
en hafði hins vegar kennt sjúk-
dóms um eins árs skeið og vissu-
lega verið mun þjáðari oft á tíðum
en hann lét á bera og gestum og
gangandi var ókunnugt um. Þessi
dagur sem flutti sorg í sinni rann
upp bjartur og fagur, sól skein í
heiði og skartaði sínu fegursta allt
til kvelds að hann sem aðrir dagar
gekk í aldanna skaut, en frábrugð-
inn fjölda annarra að því leyti að
ekki dró ský á loft dag langt. Því
datt mér í hug þessi sólskinsdagur
er ég sest niður til að festa á blað
nokkrar minningar þessa mágs
míns, að í huga mínum finnst mér
honum svipa að því leyti til
mannsins Hermanns Guðmunds-
sonar að líf hans var vammlaust
með öllu og allur hans ferill
heiður og bjartur að baki. Her-
mann Guðmundsson var fæddur
23. ágúst 1913 að Blesastöðum á
Skeiðum í Árnessýslu foreldrar
hans voru hjónin Kristín Jóns-
dóttir og Guðmundur Magnússon
Sigurðssonar Magnússonar bónda
á Votamýri í sömu sveit, móðir
Guðmundur var Guðrún Eiríks-
dóttir frá Reykjum. Faðir Kristín-
ar var Jón Einarsson bóndi í
Vorsabæ kona Jóns og móðir
Kristínar var Helga Eiríksd. og
hennar móðir Ingunn Ófeigsdóttir
frá Fjalli. Þeir sem til þekkja vita
að foreldrar og aðrir forfeður
Hermanns var dugmikið og starf-
samt bændafólk austur þar.
Árið 1907 keypti Guðmundur
Magnússon jörðina Blesastaðir og
hófu þau hjón sinn búskap þar og
má með sanni segja að hún varð
þeirra ættaróðal, þessi staður var
æskuheimili Hermanns og síðan
starfsvettvangur sem bóndi þar og
jörðin honum því kær til hinstu
stundar. Hann óx úr grasi í
foreldrahúsum í stórum systkina-
hópi þriðji elstur af þrettán al-
systkinum sem upp komust, þá
átti hann og hálfsystur er hann
mat mikils. Á uppvaxtarárum
Hermanns þurfti þá sem nú hvert
heimili sína aðdrætti og útrétt-
ingar, en á þeim tíma voru postul-
arnir og þarfasti þjónninn einu
samgöngutækin á landi. Ungur að
árum fékk Hermann þetta hlut-
verk að sinna sendiferðum heimil-
isins og reyndist jafnan farsæll í
þeim og ekki efast ég um að sú
ferð sem hann nú hefur lagt upp í
mun hann leysa sem og önnur
ferðalög án þess að brotlenda og
fylgja honum bestu óskir á hinni
ókunnu strönd. Snemma gekk
hann í ungmennafélag sveitarinn-
ar og gerðist þar virkur félagi og
um fjölda ára skeið formaður
þess. Það má því með sanni segja
að snemma beygist krókur til þess
sem verða vill, því þessir tveir
þættir ferðalög og félagsstörf voru
snar þáttur á hans lífsgöngu og
undi hann sér vel við hvoru
tveggja. Eins og að líkum lætur þá
voru ekki fullar hendur fjár á
þessum tímum hjá heimilunum og
því stakkur skorinn hve mikið var
hægt að veita utan það sem
nauðsyn krafði og af því leiddi að
algengt var að unglingar fóru svo
snemma sem hægt var að afia fjár
utan heimilisins og þar reyndist
Hermann enginn eftirbátur jafn-
aldra sinna í þeim efnum og fór til
sjóróðra og annarra vertíðar-
starfa og þótti liðtækur þar sem
annars staðar er hann lagði hönd
að verki. Hann var námfús og
hafði löngun til lengra náms en
kostur var á. Tvo vetur var hann á
héraðsskólanum á Laugarvatni og
einn á bændaskólanum Hólum í
Hjaltadal og lauk þaðan búfræði-
námi. Hann átti annað og meira
erindi til Hóla en afla sér náms og
frama, því þar varð á vegi hans,
systir þess er þetta ritar, Ingi-
björg Jóhannsdóttir og fastnaði
Hermann sér hana til eiginkonu
og gengu þau í hjónaband 13. júní
1941 og hefur sambúð þeirra orðið
farsæl, eru börn þeirra fimm öll
uppkomin og gift, og eru þessi:
Sigurður húsasmíðameistari gift-
ur Báru Oddsteinsdóttur, Kristín
gift Vilmundi Jónssyni bónda i
Skeiðháholti, Guðrún gift Hjalta
Árnasyni bónda í Galtafelli, Sig-
riður gift Helga Bjarnasyni verk-
fræðingi og Hildur gift Kristjáni
Guðmundssyni skipasmið. Gift-
ingarár sitt byrja hin ungu hjón
búskap i félagi við bróður Her-
manns Magnús og föður þeirra
bræðra á föðurleifð sinni og halda
því búskaparformi um árabil eða
þar til þeir bræður kaupa jörðina
að öllu og skipta henni í tvö býli,
bræðurnir voru mjög samrýndir
og bar aldrei skugga á í sambúð
þeirra og nutu bæði styrks og
félagsskapar hvor af öðrum. Her-
mann fann fljótt sinn farveg til
starfa og var köllun sinni trúr og
vann dyggilega að ræktun lands
og lýðs og í orðsins fyllstu
merkingu var hann ræktunarmað-
ur, í andlegum skilningi sáði hann
hinu góða í kringum sig og tróð
ekki illsakir við neinn mann, á
hinu veraldlega sviði hefur hann
ræktað jörð sína í stórum stíl og
rekið umsvifamikinn búskap enda
að jafnaði stóran hóp að fæða og
klæða. Og með sanni má segja að
heimilið hafi verið opinn griða-
staður fjölda fólks sem misst hafa
sína vernd og skjól.
Hermann var glaðsinna og naut
tilverunnar og það hef ég fyrir
satt að hvert hans tímaskeið taldi
hann sitt besta hverju sinni í lífi
sínu, þannig var hann barn sins
tíma gerði sig aldrei að drottnara,
enn var ætíð til reiðu sem þátttak-
andi og leiðbeinandi í leik og
starfi. Þess er getið hér að framan
að Hermann hafi snemma byrjað
að starfa í ungmennafélagi sveit-
arinnar, en það var aðeins vísirinn
að því sem koma skyldi af afskipt-
um hans í félagsmálum. Fá munu
þau félags- og stjórnarstörf vera á
vegum eins sveitarfélags sem,
hann hafði ekki verið kosin til
starfa í og þar sem annarstaðar
brást hann ekki því trausti og
trúnaði sem honum var falinn og
var því traustsins verður. Langt
útfyrir þessar raðir var hann
kosinn til ótal nefndarstarfa og
ráða bæði á vegum ríkisins svo og
lands- og sýslusamtaka bænda-
stéttarinnar. Ég mun ekki fara út
á þá braut að reyna að telja upp
þær nefndir og stofnanir, sem
hann átti hlut að máli í. Enda ekki
ósennilegt að einhver úr hópi
starfsmanna hans í þeim störfum
stingi niður penna og geri störfum
hans betri skil en ég hef tök á.
Fjölþætt félagsstörf krefjast mik-
ils tíma frá bústörfum svo og
vinnuálags því öll þessi störf vann
hann með mikilli trúmennsku og
samviskusemi þvi hann leit ekki á
þau sem eitthvert safn titla eða
stjörnu í barminn. Því aðeins var
honum mögulegt að starfa að svo
víðtækum félagsmálum frá búi
sínu að hann vissi að þar sem kona
hans var mundi ekkert úr skorð-
um fara heima fyrir. Hermann
var einlægur samvinnumaður og
treysti á mátt samtakanna hann
var hreinskiptinn og hreinlundað-
ur og átti gott með að umgangast
fólk. Orðsins list lék honum á
vörum og átti því auðvelt með að
koma hugsun sinni í skipulegt og
gott mál. Hann flutti mál sitt með
festu og var rökvís og fylginn sér,
í Öllum málflutningi, en sann-
gjarn og virti andstæðinga sína og
ef hægt er að tala um heiðarlega
andstæðinga þá var hann það.
Hermann var trúr og traustur
heimilisfaðir og vildi veg fjöl-
skyldunnar sem mestan enda var
hann og metin og virtur af henni.
Þegar Hermann fór af bæ hvort
heldur var til fundarstarfa,
skemmtunar eða annarra erinda,
þá fór hann ekki með bús- eða
heimilisáhyggjur með sér ef þær
voru til staðar, hann var heill og
allur þar sem hann var hverju
sinni og vildi taka fullan þátt í því
sem hann var mættur til, en þetta
er eiginleiki sem ekki er öllum
gefinn. Hermann var dulur um sín
einkamál og flíkaði þeim lítt, hann
var auðsærður og viðkvæmur ef
höafður var uppi ósanngjarn og
óheiðarlegur málflutningur, en þá
gat hann hann brugðið brandi til
sóknar og varnar.
Ég vil ljúka þessum hugleiðing-
um með því að gera hans orð er
hann reit í minningarbók mína frá
skólaárum okkar á Hólum, að
mínum.
Ég óska að við báðir rifjum upp
þær mörgu skemmtilegu stundir
er við höfum átt saman, þegar við
erum komnir langt hvor frá öðr-
um og sjáumst ekki nema í
hyllingum hugans. Ég á margt að
þakka þegar leiðir skiljast."
Konu og börnum er missirinn
sárastur og þeim bið ég Guðs
blessunar. En það er huggun
harmi gegn að eiga ljúfar minn-
ingar frá samverutímanum. Lifðu
í friði mágur og hafði þðkk fyrir
löng og góð kynni.
Guðmundur Jóhannsson.
Fædd 14. desember 1923.
Dáin 18. október 1980.
Siðastliðinn laugardag andaðist
húsfreyjan á Breiðabólstað á Síðu
á gjörgæsludeild Borgarspítalans í
Reykjavík eftir skammvinna bar-
áttu við hættulegan sjúkdóm, og
ier útför hennar fram frá Prest-
bakkakirkju á Síðu í dag.
Elín Magnea Einarsdóttir fædd-
ist í Búlandsseli í Skaftártungu
þann 14. desember 1923. Foreldrar
hennar voru Einar Gísli Sigurðs-
son frá Orrustustöðum, bóndi í
Búlandsseli og kona hans Þuríður
Anesdóttir frá Hruna. Elín var
þriðja barn þeirra hjóna af fimm,
og eina dóttirin. Bræður hennar
voru: Sigurður Anes, sem lést í
bernsku, Sólmundur, smiður og
bílamálari í Kópavogi, Karl, húsa-
smíðameistari í Kópavogi og And-
rés Sigurður, smiður og bóndi á
Hruna.
Þegar Elín var á níunda ári
missti hún föður sinn, en hann
drukknaði í sjóróðri frá Vík í apríl
1932. Stóð þá móðir Elínar uppi
með fjögur börn, 2ja—11 ára og
hlaut að bregða búi í Búlandsseli.
Fluttist hún þá að Hruna og bjó
þar í skjóli bróður síns með
börnunum næstu tólf árin. Æsku
sína lifði Elín þvi á sömu slóðum
og foreldrar hennar höfðu gert,
enda sýndi hún æskustöðvunum
ætíð mikla tryggð.
Þann 13. maí 1944 giftist Elín
Matthíasi Ólafssyni, Bjarnasonar
frá Hörgsdal og hófu þau þá
búskap að Breiðabólstað á Síðu
þar sem þau hafa búið síðan. Þau
komu þar upp fimm börnum, sem
öll hafa erft hina góðu kosti
foreldranna og eru nú stoð og
stytta föður síns við hinn mikla
missir hans. Börn þeirra eru: Erna
Þrúður, fædd, 1945 og Sigríður
Ólöf, báðar búsettar í Kópavogi,
Bjarni Jón og Sigurjóna búsett á
Klaustri og Ragna heimilisföst á
Breiðabólstað en við nám í
Reykjavík. Barnabörn Elínar eru
nú orðin sjö.
Þuríður, móðir Elínar, fluttist
með henni að Breiðabólstað og
dvaldist hjá henni uns hún lést
árið 1970. Aðra fullorðna konu,
Ragnhildi Jónsdóttur, sem fyrrum
hafði verið vinnukona á æsku-
heimili Elínar í Búlandsseli og á
Hruna, tók Elín inn á heimili sitt
og dvaldi hún þar í nær tvo
áratugi, uns hún lést í hárri elli.
Báðum þessum öldruðu konum
sýndi Elín eðlislæga umhyggju og
hjúkraði þeim af nærfærni er þrek
og heilsa dvínaði.
Fjöldi barna og ungmenna varð
þeirra gæfu aðnjótandi að mega
dveljast sumarlangt i sveit á
Breiðabólstað og þiggja þar vegar-
nesti til manndóms og þroska hjá
þeim góðu hjónum Elinu og Matt-
hiasi.
Elín á Breiðabólstað var kona
fríð sýnum, fremur há, grannvax-
in og stælt. Hún var iðin og
afkastamikil og bjó sér og sínum
fallegt heimili, þar sem snyrti-
mennska og reglusemi sátu í
fyrirrúmi. Hún var áhugasöm og
natin við ræktun og prýddi um-
hverfi sitt úti og inni með blóm-
um, runnum og trjágróðri langt
umfram það sem almennt gerist.
Elín var að eðlisfari glaðvær og
félagslynd og tók mjög virkan þátt
í félagsmálastarfi sveitar sinnar,
svo sem í kvenfélagi, kirkjukór og
öðru safnaðarstarfi.
Hún var trúuð kona, hófsöm í
skoðunum en rökföst og lét engar
dægurflugur vilia sér sýn.
Hún var með afbrigðum greið-
vikin og trygglynd og vildi leysa
hvern þann vanda, sem að henni
var beint.
Þessir sterku eðliseiginleikar
Elínar, atorkan, hjálpfýsin,
tryggðin og hógvær glaðværð,
gerðu henni kleyft að inna af
hendi óvenjumikið starf á
skammri ævi. Fráfall hennar er
mikið áfall fyrir vandamenn
hennar og vini og fyrir byggðarlag
hennar allt. Við slíkan atburð er
okkur sorgin efst í huga, en í
samræmi við lífsstíl Éllu ber
okkur að láta þakklæti fyrir líf
hennar og starf verða sorginni
yfirsterkara.
Sérstakar þakkir vil ég bera
fram fyrir hönd þeirra ungmenna,
sem notið hafa umhyggju hennar
og leiðsagnar sumarlangt undan-
farna áratugi, og fyrir þá einstöku
vináttu og tryggð, sem ég og
fjölskylda mín höfum orðið að-
njótandi frá upphafi okkar kynna.
Matthíasi bróður mínum, börn-
um þeirra Elínar og barnabörn-
um, svo og bræðrum hennar flyt
ég einlægar samúðarkveðjur.
Megi minningin um Éllu sefa
sorg þeirra.
Björn Ólafsson.
Örfá fátækleg orð, er vinkona
mín Elín er kvödd héðan, svo fljótt
frá sínu farsæla fjölskyldu- og
heimilislífi. Vantar okkur ekki öll,
sem eftir lifum, orð, er svo snögg
verða skil milli lífs og dauða,
alltaf jafn vanbúin, þó vitað sé að
þessi sé leið okkar allra.
Hér verður ekki rakin ævisaga.
Ég minnist Elínar fyrst, er unga
fólkið í minni sveit og nágrenni
hittist inni eða úti eftir árstið.
Hana vantaði aldrei vilja né vit til
að styðja góðan félagsskap og
vann mikið að félagsmálum alla
tíð. Nágrannar urðum við er hún
giftist eftirlifandi eiginmanni sín-
um Matthiasi Ólafssyni og þau
hófu búskap á Breiðabólstað á
Síðu. Voru þau bæði áður mér að
góðu kunn og tel ég ekki ofmælt er
ég segi, að hver fundur við þessa
nágranna hafi miðlað mér og
heimili minu ævinlega því besta í
orði og á borði. Svo hefur ætíð
verið þó lengra yrði á milli okkar.
Oft dvaldi ég á Breiðabólstað,
lengur eða skemur eftir atvikum.
Kom ein, með fjölskyldu þeirra
hjóna, félögum mínum og vinum
að skoða sveitina okkar, alltaf var
allt til reiðu.
Fyrir þetta allt langar mig að
þakka nú. Ég minnist þeirra elstu
sem áttu hjá þeim skjól, barna
þeirra og síðar tengda- og barna-
barna. Ungmennanna allra ser
áttu þar sumardvöl, allt heim;'
tók opnum örmum á móti m:
Hópurinn var oft stór sem hiti
þar, húsfreyja hafði í mörg
snúast og hennar trausti og
maður stóð við hlið hen
Gjarnan áttu þau þó tíma, jafnvei
þó áliðið væri kvölds að koma út á
hestbak eða í bílferð og héldu þó
vöku sinni að morgni yfir búi og
þeim sem bæinn gistu. Heimilis-
bragur allur lýsti góðum hug og
höndum sem unnu öllu fögru og
góðu.
Ég bið góðan guð að geyma
horfinn vin, styrkja og blessa þá
sem eftir lifa.
Rósa.