Morgunblaðið - 04.10.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. OKTÓBER 1981
JMffgtniliIfifrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 85 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 5 kr. eintakiö.
Við höfum fjárfest mik-
ið í frystihúsum á
undanförnum áratugum,
ekki sízt sl. áratug. Lögð
hefur verið áherzla á að
búa frystihúsin þannig úr
garði, að þau standist kröf-
ur viðskiptavina okkar er-
lendis um hollustuhætti
við framleiðslu matvæla.
Að því leyti til hafa frysti-
húsin verið vel búin bæði
innan dyra og utan.
Frystihúsamenn hafa
líka lagt mikla fjármuni í
vélvæðingu húsanna til
þess að auka afköst þeirra,
auðvelda vinnu starfs-
manna og bæta afkomuna
almennt. Nú er ný alda
tæknivæðingar að hefjast í
frystihúsunum, sem eru að
tölvuvæðast og í kjölfar
þess mun vafalaust verða
lögð vaxandi áherzla á
sjálfvirkni í framleiðslu
þeirra.
Frystihúsamenn hafa
líka lagt sig fram um að
breyta framleiðsluháttum
húsanna á þann veg, að
þau verði fremur rekin
sem háþróuð iðnfyrirtæki
en vinnslustöðvar með
gamla laginu, þar sem litla
vinnu var að fá dögum
saman en mikla í löngum
lotum þess á milli.
Frystiiðnaðurinn er
tvímælalaust ein helzta
undirstaða atvinnulífs
okkar. Um leið og veru-
legir brestir koma í hann
heima fyrir eða á mörkuð-
um okkar erlendis er mikil
hætta á ferðum. Bersýni-
legt er, að stefna núver-
andi ríkisstjórnar er sú að
láta frystiiðnaðinn hanga
á horriminni. Þetta er
stórhættuleg stefna fyrir
atvinnulíf okkar íslend-
inga og um leið heimskuleg
stefna með hliðsjón af
þeirri miklu fjárfestingu,
sem lögð hefur verið í
frystiiðnaðinn á undan-
förnum áratug.
Búi frystihúsin ekki við
viðunandi rekstrarskilyrði
er verulega hætta á, að sú
nýja tæknibylting, sem þar
er að hefjast og mun stuðla
að bættum lífskjörum
fólks, nái ekki fram að
ganga. Allir þeir, sem
komizt hafa í einhverja
snertingu við atvinnulíf
heima og erlendis á undan-
förnum árum vita, að
þróun er sú, að tæknibylt-
ingar hafa orðið á 5—7 ára
fresti, ekki sízt vegna til-
komu tölvunnar og nú upp
á síðkastið með aukinni
sjálfvirkni almennt og
notkun vélmenna í
atvinnulífinu. Þeir sem
ekki fylgjast með þessari
þróun dragast aftur úr og
verða ekki samkeppnisfær-
ir. Ef undirstöðuatvinnu-
vegir okkar íslendinga
fylgjast ekki með þessari
þróun munu þeir dragast
aftur úr og verða ekki
samkeppnishæfir að
nokkrum árum liðnum,
enda sívaxandi samkeppni
á fiskmörkuðum um allan
heim.
Atvinnuvegirnir geta
hins vegar ekki staðið und-
ir svo örri tækni- og tölvu-
væðingu, fái þeir ekki að
hagnast. Ef frystihúsin
verða rekin með tapi miss-
erum og árum saman
vegna þess, að núverandi
ríkisstjórn telur, að hægt
sé að „færa á milli" er það
slík skammsýni, að ríkis-
stjórnin hefur einfaldlega
ekki leyfi til að haga sér á
þann veg. Þá er hún að
leika sér með framtíðar-
hagsmuni þjóðarinnar á
afdrifaríkan hátt.
Þjóðarbúskapur okkar
stendur nú í sömu sporum
og atvinnufyrirtæki, sem
sér fram á það, að afkoma
þess er svo slæm, að það
getur ekki fylgt keppinaut-
unum eftir í framþróun.
Smátt og smátt (’rabbast
fyrirtækið niður, lífskjör
starfsmanna versna og það
dregst meira og meira af-
tur úr. Þessi verða örlög ís-
lenzkra atvinnuvega, á
næstu árum, ef stjórn-
málamennirnir sjá ekki að
sér og taka upp nýja
starfshætti. Frystihús og
togarar verða ekki til
lengdar rekin með þeim
hætti, að ríkisstjórnin út-
vegi lán til þess að bjarga
rekstrinum í nokkra mán-
uði.
Það verður að gera þá
kröfu til núverandi ríkis-
stjórnar, að hún hverfi frá
þeirri fáránlegu stefnu,
sem veldur vaxandi erfið-
leikum í atvinnulífi þjóð-
arinnar en búi þeim í þess
stað þau starfsskilyrði, að
þau geti blómstrað og
dafnað. Verði blaðinu ekki
snúið við nú, en frysti-
iðnaðurinn látinn drabbast
niður í taprekstri mun það
koma niður á afkomu þjóð-
arinnar með miklum
þunga á komandi árum.
Á að láta frystihús-
in drabbast niður?
| Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 3. október
Stjórnunar-
hættir á
íslandi
VerkfræðinKur, sem starfað
hefur að byggingu Hrauneyja-
fossvirkjunar, hafði orð á því við
höfund þessa Reykjavíkurbréfs á
dögunum, þegar framkvæmdir við
virkjunina voru skoðaðar, að Is-
iendingar hefðu nú yfir að ráða
nægilegri tækniþekkingu til þess
að hanna og sjá um framkvæmdir
við byggingu slíkra virkjana, en
sér hefði hins vegar komið á óvart,
að tæplega væri um að ræða nægi-
lega þekkingu eða tækni við
stjórnunarþátt slíkra fram-
kvæmda. Þar værum við enn langt
á eftir öðrum.
Því hefur oft verið haldið fram,
að kunnáttuleysi í stjórnun sé eitt
helzta vandamál í atvinnulífi
okkar. Erlendur ráðgjafi stórs
fyrirtækis sagði við stjórnanda
þess, að margt væri hægt að segja
gott um íslendinga og framtak
þeirra í atvinnulífinu en einn ósið
hefðu landsmenn almennt tamið
sér, sem kæmi alvarlega niður á
rekstri fyrirtækja a.m.k. og sjálf-
sagt öllum rekstri í landinu,
hverju nafni sem nefnist, en það
væri misnotkun á síma og sú venja
fólks að ryðjast inn til stjórnenda
á vinnustað, við hvaða aðstæður
sem er.
Hinn erlendi maður taldi það
athyglisvert, að íslendingar ætl-
uðust til að komast í símasam-
band við þann, sem þeir þyrftu að
ná í þá stu/idina, hvernig sem á
stæði. Stjórnandi fyrirtækis er
niðursokkinn í samræður við góð-
an viðskiptavin. Síminn hringir,
stjórnandinn stekkur upp og svar-
ar í símann og á langt samtal við
þann, sem hringir á meðan við-
skiptamaðurinn bíður. Þetta er
auðvitað ókurteisi við þann, sem
kominn var til viðtals, segir hinn
erlendi maður, þetta er hroðaleg
meðferð á hans tíma og þetta eru
vond vinnubrögð hjá viðkomandi
stjórnanda, sem rýkur með þess-
um hætti úr einu verki í annað og
gefur sér ekki tíma til að ljúka því
erindi, sem hann vár að fjaila um
með eðlilegum hætti.
Þetta er auðvitað alveg rétt hjá
hinum erlenda viðskiptaráðgjafa.
Hver þekkir ekki þann ósið stjórn-
enda að rjúka upp í miðju samtali
og svara í síma, þótt erindi þess
sem í símanum er, megi auðveld-
lega bíða. Finnst okkur síminn
enn svo merkilegt tæki, að þeir
sem noti síma eigi tvímælalaust
forgangsrétt framyfir þá, sem
hafa lagt á sig að koma kannski
langan veg til viðtals?
Að vísu má segja, að hinn er-
lendi maður, sem hér hefur verið
vitnað til, þekki ekki alveg nægi-
lega vel aðstæður hér til þess að
skynja umfang þessa vandamáls.
Hvað gerist, ef stjórnandi íslenzks
fyrirtækis tekur upp á því að
svara ekki í síma, þegar hentar
þeim, sem hringja, heldur þegar
honum passar? „Þú ert stór upp á
þig, aldrei hægt að ná í þig í síma.“
„Hann er aldrei við.“ „Hvað er
maðurinn alltaf að gera?.“ Þetta
eru setningar, sem byrja að fljúga
um bæinn. Svo er líka önnur hlið á
málinu. Sá sem hringir gefst ekki
upp. Honum er sagt, að viðkom-
andi sé upptekinn og muni hringja
síðar. En sá hinn sami segir annað
hvort að samtalið sé óskaplega
„áríðandi" eða hringir aftur og
aftur þangað til sá sem hringt er í
gefst upp og tekur upp símann.
Þetta er einn þáttur í þeim ósið,
sem gestkomandi telur, að ein-
kenni stjórnunarhætti í íslenzku
atvinnulífi og hafi meiri áhrif til
vondrar stjórnunar en margan
grunar. Hér má bæta því við, að til
viðbótar því símaæði sem beinist
að vinnustöðum, hafa menn ekki
stundlegan frið heima hjá sér,
hvorki um kvöld eða helgar út af
erindum sem auðveldlega mega
bíða næsta dags, eða fram yfir
helgi.
Annar þáttur í þessum ósið er
hlutur gangandi vegfarenda, ef
svo má að orði komast, þ.e. þeirra,
sem leggja leið sína á vinnustaði
til þess að reka erindi sín. Sá sem
það gerir, er kannski svo heppinn
að hafa náð tangarhaldi á þeim
stjórnanda, sem hann þurfti að
komast í tæri við. En leikurinn er
ekki unninn með því og ekki held-
ur, þótt stjórnandinn hafi tamið
sér það að svara ekki í síma, með-
an hann afgreiðir annan aðila. Nú
víkur sögunni að næsta manni,
sem líka hefur lagt leið sína á við-
komandi vinnustað. Hann sættir
sig að sjálfsögðu ekki við það að
bíða meðan sá sem varð fyrri til
fær afgreiðslu — eða svo segir
hinn erlendi viðskiptaráðgjafi. Sá
sem nú er kominn á vettvang
bankar kurteislega á dyrnar og
spyr hvort hann megi segja eitt
orð við þann, sem hann þarf að ná
tali af. Hvort er nú meiri ókurteisi
að segja nei við þann, sem biður
um samtal í eina mínútu eða láta
þann bíða, sem viðkomandi er í
samræðum við?
Sumir hafa þann hátt á að læsa
skrifstofum sínum þannig að ekki
sé hægt að reka höfuðið inn og
nefna mínútusamtalið. En þeir
hinir sömu komast að því, að það
dugar ekki. Þeir sem sækja á berja
hurðina að utan með slíkum krafti
að ekki er hægt að komast hjá því
að opna! Hvað skyldi mikill tími
fara til spillis hjá öllum aðilum
með þessu háttalagi?
Erlendur ráðgjafi telur sig að
sjálfsögðu hafa svar við þessu.
Viðkomandi stjórnandi á að koma
málum svo fyrir, að ritari hans
meini mönnum aðgang að skrif-
stofu hans. En hann þekkir ekki
heldur íslenzkar aðstæður að
þessu leyti. Menn verða bæði
móðgaðir og sárir. Upp á hverju
eru menn nú teknir? „Loka sig
inni í fílabeinsturni?" „Tala ekki
við almúgann." „Einangra sig.“
„Ég skal ekkert vera að ónáða þig
góði,“ o.s.frv.
Hér hefur aðeins verið fjallað
um eitt vandamál í stjórnunar-
tækni okkar íslendinga en það er
meira vandamál, en margan grun-
ar og mikill tími mundi vinnast, ef
menn almennt gætu tamið sér
önnur vinnubrögð í þessum efn-
um. Hér á landi eru það aðeins
tveir hópar manna, sem geta hald-
ið uppi viðunandi starfsháttum að
þessu leyti — eða hafa getað, því
að líklega eru þeir á undanhaldi,
en það eru ráðherrar og banka-
stjórar. í útlöndum þekkist þetta
hins vegar ekki. Þar þykir það
sjálfsagt, að menn svari ekki í
síma, þegar þeir eru í önnum eða
samtöíum við annað fólk, heldur
hringi til baka, þegar þeim sam-
tölum er lokið. Þar vaða menn
heldur ekki inn á skrifstofur ann-
ars fólks, hvernig sem á stendur.
Þessar línur eru settar á blað fólki
til umhugsunar. í þessum efnum
eru nefnilega allir fórnarlömb.
Verkþekking
1 hættu
I upphafi var vikið að heimsókn
að Hrauneyjafossi á dögunum, það
hefur verið ævintýri líkast að
fylgjast með því landnámi, sem
orðið hefur í óbyggðum á einum og
hálfum áratug. Það hlýtur að vera
heillandi verkefni að vinna að
byggingu stórvirkjana við þær að-
stæður, sem ríkja á virkjanasvæði
Þjórsár og Tungnaár. Hér verður
þó aðeins vikið að einum þætti
þess máls, sem er sú mikla verk-
þekking, sem íslendingar hafa
smátt og smátt aflað sér með