Morgunblaðið - 01.11.1981, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1981
Danskar alullarkápur.
Stærðir 36—46.
Margar gerðir og litir.
I___ilvrT1FJ*a
Verzlanahöllinni, Laugavegi 26.
Gabriel
Höggdeyfar
fyrirliggjandi
í miklu úrvali
Verö frá kr.
175
Sendum í póstkröfu
Alltá
sama staö
EGILL VILHJÁLMSSON HF.
LAUGAVEGI 118 - PÓSTHÓLF 5350 - SÍMI 22240 - REYKJAVlK
KOMIÐ VIÐ A KYPIIR
í bílferð að
útjaðri
Famagusta
og á hraðgöngu
um Nikosíu í 36 ° hita
Einn sólskinsdaginn fórum við
konsúllinn í skoðunarferð. Saavas
Johannidis hafði útvegað mér bíl frá
ferðamálaráðinu, ókeypis náttúru-
lega. Þar sem Johannidis hefur
aldrei tekið í bíl á langri aevi sett-
ist ég undir stýri. Það er erfiðara
en mig grunaði að fara að keyra á
vinstri kanti eftir margra ára
hægri umferð. En allt gekk þetta
bærilega, svo fremi ég færi ekki
mikið yfir 40 mílur, þá varð Jo-
hannidis ekki um sel.
Við ókum í áttina til Famag-
ysta, gegnum litrík þorp sem öll
bera sterk grísk einkenni, gróð-
ursælar sléttur og skóglendi. Öðru
hvoru um hálfgert tungllandslag.
Það er afar mikil fjölbreytni nátt-
úrunnar á þessari leið. Við komum
að útjaðri Famagusta, en eins og
margir vita var sú borg, áður en
Tyrkir gerðu innrásina 1974, einn
eftirsóttastur ferðamannastaða á
Kýpur. Nú standa hótelin auð og á
ströndinni er ekki sálu að sjá.
Reyndar veit enginn utanaðkom-
andi hvað er um að vera í þessari
borg. Rétt við grísku varðstöðina
hafa aldurhnigin hjón byggt sér
hús. Þau áttu heimili sitt í borg-
inni og urðu að hrökklast þaðan,
en fóru ekki lengra en þau máttu
til. Þau tóku okkur alúðlega og
buðu upp á límonaði að drekka.
Síðan spurði heimilisfaðirinn,
Jorgo, hvort við vildum ekki fara
upp á þak, þaðan sæist bezt allra
staða inn til borgarinnar.
Ég var í óða önn að munda
myndavélina, þegar Jorgo kom
móður og másandi á eftir okkur. I ■
guðs bænum engar myndir, sagði
hann. Tyrknesku verðirnir fylgj-
ast vel með húsinu hans og það
hefur komið fyrir að skotið hafi
verið á fólk á þakinu, ef það hefur
verið að taka myndir. Sömuleiðis
hefur stundum komið fyrir, að
Tyrkirnir hringja í varðstöð Sam-
einuðu þjóðanna, sem er á milli
þeirra og hinnar grísku, og klaga
og síðan koma fulltrúar frá Sam-
einuðu þjóðunum og gera þessar
bráðhættulegu myndir upptækar.
Ég sagði Jorgo, að það væri engin
aðdráttarlinsa á vélinni, mér væri
hulin ráðgáta hvað gæti verið bog-
ið við að smella einni mynd, aukin
heldur væri ég enginn listaljós-
myndari. Og tók svo eina mynd til
að vita hvað gerðist. Jorgo vildi
ekki hætta á neitt, hann nánast
ýtti okkur á undan sér niður stig-
ana og bað okkur forða okkur hið
skjótasta.
Þetta atvik dró engan dilk á eft-
ir sér, en það sýnir auðvitað þá
ótrúlegu spennu, sem er hvarvetna
í grennd við landamæri þjóðabrot-
anna.
Skipt land — Áður
ríki ástargyðjunnar
... Afródíta hin hláturmilda fór
til Kýpur, til Paphos, þar sem ríki
hennar er ... segir i Hómerskvið-
um og goðsagnir um tilurð ástar-
gyðjunnar er hún reis upp úr öld-
unum út af strönd Ktima eru
margar og ljúfar. í dölum og hæð-
um Paphos bar fundum hinnar
unaðslegu Afródítu og Adónis
saman. Þegar Adónis fórst við
Kona
á Kýpur.
veiðar úti í skóginum, grét Afród-
íta fögrum tárum, sem af spruttu
marglitar anemónur, en rauðar
anemónur uxu upp af blóði Adón-
is. Því er Paphos þakin anemónum
í öllum regnbogans litum á vorin.
Kýpurmenn eru hreyknir af því
hve margar goðsagnir tengjast
eynni og hafa einkum á Afródítu
mikið dálæti. Kýpur var löngum
kölluð rómantískasta eyja Mið-
jarðarhafsins. Attu menn þá ugg-
laust við margt í senn, litríka sögu
og goðsagnir, margbreytileika
náttúrunnar, skrautlegt mannlif.
Nú er margt með öðrum brag á
Kýpur, eins og kom fram í fyrstu
grein um eyna. Þar er grunnt á
hatrinu í garð tyrkneska minni-
hlutans, sem hersitur stóran hluta
eyjarinnar; raunar ræðir maður
ekki við neinn í nokkrar minútur
án þess að málið sé fært í tal og
það af slíku offorsi að manni hlýt-
ur að bregða við.
Það er ekkert nýtt í sögunni, að
Kýpurbúar hafi búið við harðræði,
gegnum tíðina hafa ótal forystu-
menn stórvelda séð sér hag í að
leggja eyna undir sig, en Grikkir
munu hafa komið til Kýpur
snemma á annarri öld, svo að það
er kannski ekki að undra þótt þeir
telji að réttur þeirra sé nokkur.
Síðan hefur grísk tunga og trú-
arbrögð verið í öndvegi. Það er
ekki fyrr en á sextándu öld, að
Tyrkir komast til valda á Kýpur
og réðu henni fram til ársins 1878,
að útþenslustefna Rússakeisara
leiddi til að Tyrkir afsöluðu sér
yfirráðum til Breta, sem hétu því
á móti að þeir skyldu veita aðstoð
ef Rússar reyndu að ráðast inn í
Tyrkland.
Bretar voru síðan hæstráðendur
á Kýpur fram til ársins 1960. Þá
höfðu Kýpurbúar, einkum af
grískum stofni, háð frelsisstríð og
fengu sjálfstæði sitt. Sú stjórn-
arskrá sem samin var þá reyndist
lítt gæfuleg. Tyrkneski minnihlut-
inn taldi rétt sinn fyrir borð bor-
inn og í desember 1963 gerði hann
uppreist, sem meðal annars fólst í
því að tyrkneskir ráðamenn hættu
afskiptum af stjórnmálum og
opinberir tyrkneskir starfsmenn
neituðu að gegna störfum sínum.
Upp frá þessu virðist sem Tyrkir
hafi undirbúið ákveðna skiptingu
eyjarinnar. I júlí 1974 var undir-
búið og framkvæmt valdarán á
Kýpur fyrir meðalgöngu grísku
herforingjastjórnarinnar í Aþenu
og Makariosi erkibiskupi komið
frá vöidum. Tyrkir notuðu valda-
ránið sem átyllu til að hefja inn-
rás — „í þágu friðar" eins og inn-
rásir eru venjulega skýrðar.
Stjórnin í Ankara mætti miklu
ámæli fyrir, en hún staðhæfði
fullum fetum, að tyrkneski minni-
hlutinn sætti ofsóknum og mis-
munun og ekki treysti ég mér til
að kveða upp úr með það. Eftir að
stjórnarskráin hafði verið sett í
gildi á ný og Makarios hafði snúið
heim voru tyrkneskir hermenn um
kyrrt og um tvð hundruð þúsund
Kýpur-Grikkir neyddust til að yf-
irgefa heimili sín; þeim var ein-
faldlega ekki vært á yfirráðasvæði
Tyrkja — og þeirra beið um hríð
ekki annað en ömurlegt hlutskipti
flóttamannanna.
Hvað eftir annað hefur verið
reynt að fá tyrknesku stjórnina til
að fallast á að hverfa á braut með
hersveitir sínar og viðræður eru
stöðugt í gangi eins og vikið verð-
ur að í síðari grein. En allt hef-
ur komið fyrir ekki. Hér er um
býsna margþætt mál að ræða,
mikil og þróuð akuryrkja var í
þeim hluta sem ný lýtur Tyrkjum
— og þó er hér ekki síður á ferð-
inni tilfinningamál sem maður
skynjar ekki fyrir alvöru fyrr en
eftir að hafa dvalið í landinu um
hríð.