Morgunblaðið - 03.03.1982, Síða 12

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1982
40 ára kaupstaðarréttindi
44
Akraneskaupstaður átti nýlega
40 ára afmæli. Síðan þá hefur
íbúum fjölgað úr um 2000 í 5200,
og hefur vöxtur bæjarins verið
mjög ör síðustu árin, enda er hér
blómlegt atvinnulíf sem dugmiklir
athafnamenn lögðu grundvöll að.
Skólakerfi er fjölbreytt og gott, og
í heilbrigðismálum ber hæst hið
ágæta Sjúkrahús Akraness. A
dvalarheimilinu Höfða er öldruð-
um sýnd umhyggja og í æsku-
lýðsheimilinu Arnardal unir yngri
kynslóðin við holl tómstundastörf.
Menningarstarfsemi er fjöl-
þætt, hér er gott bókasafn í nýlegu
bókhlöðuhúsinu, byggðasafnið
varðveitir minjar liðinna tíma,
möpg félög og klúbbar starfa líf-
lega. Stórt og velbúið íþróttahús
og veglegt íþróttasvæði styrkja al-
menna iðkun íþrótta og afreksfólk
í íþróttum hefur jafnan aukið
hróður Akraness.
Á afmælisdaginn. 26. janúar,
hélt bæjarstjórn Akraness hátíð-
arfund í bókhlöðunni á Akranesi.
Þar flutti Valdimar Indriðason,
forseti bæjarstjórnar, eftirfarandi
ræðu:
Þann 26. janúar 1942, eða fyrir
réttum 40 árum, hélt bæjarstjórn
Akraness sinn fyrsta fund. Lög
um kaupstaðarréttindi fyrir Akra-
nes tóku gildi 1. janúar 1942 og
þröngt túlkað, mætti líta á þann
dag sem fyrsta afmælisdag bæjar-
ins, en öllu eðlilegra er að miða við
þann dag sem fyrsta löglega bæj-
arstjórnin tekur til starfa og um
þetta eru allir að ég best veit sam-
mála.
Ástæðurnar fyrir því að Akra-
nes sækir um bæjarréttindi og þar
um leið að rjúfa gott samband við
sýslunefnd Borarfjarðarsýslu
hafa vafalaust verið margar. Ætla
má að þyngst hafi vegið að hér á
Akranesi voru orðin vaxandi um-
svif á vegum hreppsfélagsins. Hér
var orðinn allstór þéttbýliskjarni
með hátt í 2000 íbúa, og við blasti
að gera þyrfti átök á svið upp-
byggingar til aukinnar þjónustu
við íbúana og atvinnuuppbygg-
ingu. I því sambandi má nefna
dýrar hafnarframkvæmdir, sem
hófust á fjórða áratugnum, undir-
búningur að vatnsveitufram-
kvæmdum. Þátttaka í atvinnuupp-
byggingu eins og t.d. síldarverk-
smiðjunni. Þannig mætti áfram
telja, en allar slíkar framkvæmd-
ir, sem þyrfti lánsfé til, varð að
sækja undir sýslunefnd og fá
hennar samþykktir og jafnvel
ábyrgð fyrir. Stjórnendum
hreppsins hefur áreiðanlega þótt
frekar miður að þurfa að standa í
slíku, þó rétt sé að taka fram að
ekki er annað að sjá, en að sam-
starfið við sýslunefnd hafi verið
gott.
Erindi barst inn í hreppsnefnd
7. febrúar 1941, þar sem skorað er
á hreppsnefnd að beita sér fyrir
þvi að Akranes fá bæjarréttindi.
Hreppsnefndin tók málaleitan
þessari vel og var kosin þriggja
manna nefnd til þess að skoða
málið nánar. Þessi nefnd skilaði
svo áliti á hreppsnefndarfundi 17.
mars 1941 og þar var samþykkt að
le8KÍa það fyrir borgarafund
hvort Akraneskauptún skyldi
sækja um það til Alþingis að fá
hér bæjarréttindi. Almennur
borgarafundur var svo haldinn í
Báruhúsinu (sem var aðalsam-
komuhúsið hér á þessum árum)
hinn 20. mars. Þeir sem töluðu þar
voru fylgjandi því að sótt yrði um
bæjarréttindi. Var svo gerð fund-
arsamþykkt á þessum fundi að
efnt skyldi til almennrar atkvæða-
greiðslu er færi fram „næsta land-
legudag eftir næstu helgi", eins og
segir í fundargerð frá þessum
fundi.
Þessi atkvæðagreiðsla fór svo
fram 30. mars.
Atkvæði greiddu 262. 228 sögðu
já, en 33 nei. Einn seðill var auður.
Þátttaka í þessum kosningum var
lítil eða 25%, því á kjörskrá voru
1049.
Strax daginn eftir heldur
hreppsnefndin fund vegna þessa
máls og þar er samþykkt að fela
þingmanni Borgarfjarðarsýslu,
Pétri Ottesen, að flytja þetta mál
á Alþingi og leggja á það áherslu
og það nái fram að ganga á þingi
því er þá stóð yfir.
Pétur Ottesen brá skjótt við og
málið er komið inn í Alþingi strax
í apríl og fær þar sína löglegu
meðferð án mikilla umræðna. Lög
um bæjarréttindi fyrir Akranes
eru svo samþykkt á Alþingi 14.
maí 1941. Þau eru síðan staðfest af
ríkisstjóra 27. júní sama ár. Lög
þessi skyldu taka gildi 1. janúar
1942. Sunnudaginn 25. janúar 1942
fara svo fram sveitarstjórnar-
kosningar í landinu. Þá kjósa Ak-
urnesingar sína fyrstu bæjar-
fulltrúa. Kosnir voru 9 aðalmenn,
en 7 höfðu verið í hreppsnefnd-
inni.
Kosningu hlutu:
Guðmundur Guðjónsson, skip-
stjóri, Guðmundur Kr. Ólafsson,
fulltrúi, Hálfdán Sveinsson, kenn-
ari, Haraldur Böðvarsson, útgerð-
armaður, Jón Árnason, verslunar-
stjóri, Jón Sigmundsson, fram-
kvæmdastjóri, Ólafur B. Björns-
son, útgerðarmaður, Sveinbjörn
Oddsson, kaupmaður, Þórhallur
Sæmundsson, bæjarfógeti.
Valdimar Indriðason, forseti bæjar
stjórnar, flytur ávarp sitt.
í dag eru 2 þessara heiðurs-
manna á lífi, þeir Guðmundur
Guðjónsson og Þórhallur Sæ-
mundsson.
Strax daginn eftir, mánudaginn
26. janúar, hélt nýkjörin bæjar-
stjórn sinn fyrsta fund kl. 21.00 í
gamla barnaskólanum. Forseti var
kjörinn Ólafur B. Björnsson. Sam-
þykkt var á þessum fyrsta fundi
að auglýsa eftir bæjarstjóra, en
jafnframt var forseta falið að
gegna bæjarstjórastarfinu þar til
bæjarstjóri yrði ráðinn. Arnljótur
Guðmundsson, lögfræðingur í
Reykjavík, hlaut starfið og sat
hann fyrsta fund bæjarstjórnar 8.
apríl 1942.
Bæjarstjórnarfundir voru 24
fyrsta árið og mörgum merki-
legum málum hreyft. Bæjar-
stjórnarfundir voru haldnir á
ýmsum stöðum fyrstu árin. I
gamla barnaskólanum eins og áð-
ur er sagt, í Báruhúsinu og að
Óðinsgötu 4, sem nú er Kirkju-
braut 4, en þar var allgóður salur
á neðstu hæð, en flestir voru fund-
irnir haldnir að Vesturgötu 61, en
þar voru fyrstu skrifstofur bæjar-
ins en hreppsnefndin hafði haft
neðri hæð þess húsnæðis á leigu í
nokkur ár.
Hinn 16. nóvember 1942 er sam-
þykkt í bæjarstjórn að kaupa nú-
verandi bæjarhús fyrir 80 þús. kr.
Eg hef hér drepið á nokkur at-
riði er varða undirbúning að að-
draganda að stofnun fyrstu bæj-
arstjórnar á Akranesi og fylgst
með henni fyrstu sporin. Freist-
andi væri að taka fyrir ýmsa
málaflokka og vandamál sem
þessir frumherjar höfðu við að
glíma fyrir 40 árum, en það verður
látið ógert nú. En aðeins má
minna á, að á fimmta áratugnum
var mörgum og merkilegum mál-
um hrint í framkvæmd hér í bæn-
um. Bjartsýni hefur ríkt meðal
ráðamanna bæjarfélagsins og
þeirra manna sem að atvinn-
uuppbyggingu stóðu. Á þessum
fyrstu árum var sú stefna mörkuð
sem við búum að í dag og það skal
forvígismönnum nú þakkað.
Við þessi tímamót í sögu bæjar-
ins vil ég fyrir hönd bæjarstjórnar
þakka öllum starfsmönnum bæj-
arins, ungum sem öldnum, vel
unnin störf.
En að lokum vil ég leyfa mér að
gera orð Ólafs heitins Björnsson-
ar, fyrsta forseta bæjarstjórnar
Akraness, að mínum, en í ávarpi
er hann flutti á fyrsta fundi bæj-
arstjórnar sagði hann m.a.:
„Enda þótt margt hafi veríð
gert hér á síðustu árum, er oss
öllum Ijóst að margt er ógert og
mikil verkefni bíða vor. Eg vona
. ad vér tökum á verkefnum með
karlmannlegri festu og einbeitni,
en þó fyrst og fremst með skiln-
ingi og velvilja. “
Þessi orð voru sögð fyrir 40 ár-
um. í dag halda þau fullu gildi og
er okkur hollt að minnast þeirra.
„Þorskastríð“ Ármanns Kr.
hlýtur góða dóma í Danmörku
NÝLEGA hafa borist danskar um-
sagnir um bók Ármanns Kr. Einars-
sonar, Þorskastríðið, en hún kom út
hjá BHB's Icelandic World Litera-
ture, í nóvember síðastliðnum.
Sigvald Hansen í Fredriksborg
Amts Avis segir m.a. 10. nóv. sl.:
Humlebæk-forlagið BHB’s Ice-
landic World Literature, sendir
frá sér í dag barnabókina Þorska-
stríðið eftir íslenska rithöfundinn
Ármann Kr. Einarsson í ágætri
þýðingu rithöfundarins og bókaút-
gefandans, Þorsteins Stefánsson-
ar.
Hið svonefnda Þorskastríð, bar-
átta Islendinga um landhelgina
við stórveldið England, var að
sjálfsögðu mjög alvarlegt mál, þar
sem aðalatvinnuvegur þjóðarinn-
ar er fiskveiðar. Það var prýðileg
hugmynd hjá höfundi að rekja í
góðri barnabók gang þessa máls,
sem vakti athygli margra á öllum
Norðurlöndunum. Og honum tekst
það svo vel, að allir sem vilja, geta
skilið það. Mál þetta var nefnilega
ekki tengt íslandi einu, það varð
samnorrænt mál.
Humlebæk-forlagið á skilið sér-
staka viðurkenningu fyrir það að
hafa gefið út þessa áhugaverðu
bók. Við fáum nána innsýn í at-
burðina, og persónurnar eru
einkar lifandi. Það gefur sögunni
vissulega mikið gildi.
í Lektörudtalelse fra Indbind-
ingscentralen segir lektor Johs.
Herskind m.a.:
„Ármann Kr. Einarsson:
Torskekrigen. Bókin er gefin út
með styrk frá Norræna þýðingar-
sjóðnum og segir frá lífinu á ís-
lenska varðskipinu Tý, sem tók
þátt í þorskastríðinu milli íslands
og Englands vorið 1976. Við fylgj-
umst með Magna, sem er 16 ára
messadrengur á Tý og er því þátt-
takandi í átökum skipsins við
breska togara og herskip. í einum
þessara árekstra fellur ungur,
enskur háseti fyrir borð, en
Magna tekst með snarræði að
bjarga honum frá drukknun. Þetta
afrek leiðir til þess, að drengirnir
kynnast, og þeim kemur saman
um að reyna að vinna eindregið að
því, að þessi hættulega deila leys-
ist með samningum. Og þessi
draumur drengjanna rættist
nokkru síðar.
Bókin er skemmtileg og spenn-
andi með ágætum myndum sem
gefa góða innsýn í þá áhrifamiklu
og átakanlegu atburði, sem urðu
við íslandsstrendur þetta vor. Ég
mæli með henni sem lestrar- og
samræðuefni í 7.—10. bekk.“
í Lektörudtalelse fra Indbind-
ingscentralen segir lektor Margot
Andreasen m.a.:
„Magni (aðalpersóna sögunnar)
er í fyrstu sjóferð sinni með
varðskipinu Tý í þorskastríðinu
milli íslands og Englands.
Lýsingarnar í sögunni eru
áhrifaríkar, einkum þegar her-
skipin, sem gæta enska fiskveiði-
flotans gerast virk í átökunum,
t.d. er bresk freigáta siglir á Tý og
skemmir hann stórlega.
Ármann Kr. Einarsson hefur
hlotið verðlaun fyrir barnabækur
sínar. Margar af bókum hans hafa
verið þýddar á dönsku."
EF ÞAÐ ER
FRÉTTNÆMT
ÞÁ ER ÞAÐ 1
MORGUNBLAÐINU