Morgunblaðið - 20.06.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ1982
„Sinfóníuhljóm-
sveitin stenst hvaða
samanburð sem er“
Rætt við Franz Mixa, einn af frumkvöðhmum
í íslensku tónlistarlífi
„Ég þekkti hann aldrei nema
sem kcnnara, okkur fannst hann
oft strangur, en hann bjó yfir
skemmtiiegum húmor og við kunn-
um betur að meta þá kennslu sem
við fengum eftir því sem árin
liðu,“ sagði einn gamall nemandi
Franz Mixa, en hann var einn af
fyrstu kennurunum við Tónlist-
arskólann í Reykjavík. Mixa, eða
doktor Mixa, eins og flestir nema
nánustu vinir og kunningjar
nefndu hann, kom fyrst hingað til
lands í október 1929, en hann
hafði verið ráðinn til að stjórna
tónlistarflutningi á 1000 ára af-
mælishátíð Alþingis. Aö lokinni há-
tíðinni var Mixa beðinn um að
vera hér áfram. Hann kom síðan
aftur til landsins 1931 og bjó hér
þar til hann fluttist út 1938 ásamt
þáverandi konu sinni, Katrínu
Ólafsdóttur, og gerðist skólastjóri
Tónlistarskólans í Graz í Austur-
ríki.
Franz Mixa var fyrir skömmu
staddur hér á landi í tilefni átt-
ræðisafmælis síns og við hittum
hann og son hans, Ólaf Mixa,
eina dagstund í húsnæði Tónlist-
arfélagsins í Garðarsstræti.
Hann var spurður hvernig það
hefði atvikast að hann hefði ráð-
ið sig hingað til lands og hvort
það hefðu ekki verið viðbrigði að
fara frá Austurríki þar sem allt
tónlistarlíf stóð í miklum blóma,
hingað þar sem allt var á frum-
stigi.
„Ég hafði nýlokið tónlistar-
námi við Háskólann í Vín er ég
frétti það hjá vini mínum að Sig-
fús Einarsson væri þar staddur
og væri að ieita að Austurrík-
ismanni til að taka að sér stjórn
tónlistarflutnings á 1000 ára há-
tíð alþingis Islendinga. I Vínar-
borg var nægilegt framboð af
tónlistarmönnum, í flestum leið-
andi stöðum voru menn ráðnir
lífstíðarráðningu, ég var ungur,
27 ára gamall, og langaði til að
byggja eitthvað upp eða gera
eitthvað spennandi. Ég lagði því
inn umsókn um þetta starf
ásamt fleirum og var ráðinn.
Hér á landi var þá ákveðinn
hópur sem hafði mikinn skilning
á mikilvægi þess að efla tónlist-
arlíf í landinu, hér var jafnvel á
þeim tíma fólk sem hlustaði á
tónverk sem ég þekkti ekki og
átti jafnvel sama verkið í þrem
útgáfum og bar þær saman.
— Er eitthvað þér sérstaklega
minnisstætt frá þessum árum hér á
íslandi?
„Aður en ég kom hingað var
starfandi hér tékkneskur stjórn-
andi, Velden að nafni. Hann
hafði sagt mér að íslendingar
væru með eindæmum óstundvís-
ir. Sem dæmi nefndi hann að ef
hljómsveitaræfingar áttu að
byrja klukkan átta, mætti þakka
fyrir ef allir væru mættir klukk-
an hálfníu. Ég fór strax að bolla-
leggja hvað ég ætti að gera til að
ráða bót á þessu, og boðaði
fyrstu æfinguna klukkan 8
stundvíslega. Sjálfur mætti ég
fimmtán mínútur í átta og
klukkan átta voru 6—7 menn
mættir og ég byrjaði æfinguna.
Flestir voru furðu lostnir, en
fimm mínútum síðar kom sá
fyrsti af þeim sem var of seinn.
Ég stöðvaði þá æfinguna og allir
biðu þegjandi meðan sá sem
hafði komið of seint kom sér
fyrir á sínum stað, tók fram
hljóðfærið sitt og þegar hann
var tilbúinn byrjuðum við aftur.
Eftir stutta stund kom annar, og
allt fór á sömu leið, þar til hann
var tilbúinn og æfingin gat hald-
ið áfram. Þannig tíndust
hljómsveitarmennirnir inn
smátt og smátt og þar sem það
var óþægilegast fyrir þá sjálfa
að koma ekki á réttum tíma, þá
mætti enginn sem hafði lent í
þessu einu sinni of seint aftur."
— Finnst þér ekki hafa orðið
miklar breytingar hér síðan þú
komst hingað til lands í fyrsta
sinn?
Jú, það hafa orðið miklar
breytingar. Sinfóníuhljómsveit-
in í dag þolir t.d. hvaða saman-
burð sem er. Það hafa líka orðið
talsverðar breytingar á borginni
sjálfri. Fyrstu ár mín hér var
lítið um gróður í borginni, en
mér fannst einkennandi þegar ég
kom hingað núna hvað mikið er
um gróður alls staðar, tré og
túnbreiður eru víða og grænn lit-
ur farinn að setja svip sinn á
borgina. Á fyrstu árum mínum
hérna bjó ég á tímabili við Fjólu-
götuna og í garðinum við húsið
var eitt tré sem flestum fannst
mikið til um. Reykjavík er í dag
í mínum augum gróðursæl
stórborg.
— Þú varst nýlega staddur á
sýningu á Meyjaskemmunni i
Þjóðleikhúsinu, en þú stóðst ein-
mitt að uppsetningu þessa söng-
leiks 1934. Hvað geturðu sagt
okkur frá þeirri uppfærslu?
„Það má segja að þessi upp-
færsla söngleiksins 1934 hafi
verið einn liður í því að miðla
tónlistinni meira til almennings.
Meyjaskemman hafði verið mjög
vinsæl í Austurríki og ætlunin
var að kynna tónlist Schuberts
með því að setja þennan söngleik
upp hérna. Fólk fengi þá ef til
vill áhuga á að kynnast tónlist-
inni betur, færi jafnvel að kaupa
sinfóníur Schuberts. Þetta hlaut
góðar undirtektir og síðar voru
sýndir hér söngleikirnir „Bláa
kápan“ og „Systurnar frá
Prag“.“
— Nú varst þú eini kennarinn
við Tónlistarskólann fyrstu árin.
Eru einhverjir nemendur þér sér-

staklega minnisstæðir frá þessum
tíma?
„Það voru margir ágætis nem-
endur, ég fann núna hér í hús-
næði Tónlistarfélagsins úr-
klippubók frá þessum tíma, við
héldum marga tónleika, eins og
sjá má hér,“ og Mixa flettir
gegnum bókina. Hér hefur Katr-
ín Dalhoff Bjarnadóttir t.d. ver-
ið að spila, hún var mjög góð og
það voru þær reyndar fleiri, svo
sem Margrét Eiríksdóttir sem
nú kennir við Tónlistarskólann,
Guðríður Guðmundsdóttir,
Helga Laxness, Karl Ó. Run-
ólfsson, Árni Björnsson og fleiri.
Árni Kristjánsson tók síðan við
píanókennslunni 1934 en hjá
honum lærðu m.a. Rögnvaldur
Sigurjónsson og Jórunn Viðar
svo einhverjir séu nefndir.
— Síðustu árin hefur þú aðal-
lega fengist við tónsmíöar. Hefur
vera þín hér á landi haft áhrif á
verk þín?
„Erlendir gagnrýnendur hafa
oft nefnt að þeir hafi orðið varir
við íslensk áhrif í verkum mín-
um, og sjálfum finnst mér ég
hafa orðið fyrir talsverðum
áhrifum af þessu landi.“
— Ein af þrem óperum sem þú
hefur samið hefurðu tileinkað ís-
len.sk u þjóðinni, en það er óperan
um Fjalla-Eyvind. Þessi ópera hef-
ur aldrei verið sett upp. Á síðustu
árum hafa orðið miklar breytingar
í tónlistarlífi okkar íslendinga, og
við höfum m.a. eignast okkar eigin
óperu. Heldurðu að það væri
möguleiki á að setja þessa óperu
upp hérna?
„Þetta er fremur erfið ópera í
flutningi og ég veit ekki hvort
aðstæður hérna leyfðu uppsetn-
ingu á þessu verki. En það væri
ánægjulegt ef það reyndist
mögulegt."
— Er eitthvað sem þig langaði
að taka fram að lokum?
„Ekki nema það að þó borgin
hafi breytt um svip og tónlistar-
lífið aukist til mikilla muna, þá
eru vinirnir enn hinir sömu og
það skiptir mestu máli. Það hafa
verið töluverð tengsl milli Aust-
urríkis og íslands, það eru t.d.
margir nemendur mínir úr Tón-
listarskólanum í Graz sem hafa
flust hingað, svo sem þeir Páll P.
Pálsson, Herbert Hriberscheck,
Hans Ploder og fleiri!
Og við þökkum þessum snagg-
aralega Austurríkismanni, ein-
um af frumkvöðlum í íslensku
tónlistarlífi, spjallið.
— VJ
Bretland:
Vinstrisinnar óánægðir
með upphefð Gormleys
London, 14. júní. Al*.
JOE Gormley, fyrrverandi forystu-
maður breskra námamanna, sem
áttu mestan þátt í því árið 1974 að
velta úr sessi með verkföllum ríkis-
stjórn fhaldsflokksins, var aðlaður
sl. laugardag og ber nú lávarðstign.
Vinstrisinnar i Bretlandi brugðust
margir ókvæða við þegar þeir fréttu
af þessari vegtyllu Gormleys og hafa
krafist þess, að nafnbótakerfinu
breska verði umsvifalaust kastað
fyrir róða.
„Hvernig getur nokkur leiðtogi
námamanna tekið við vegtyllum
frá ríkisstjórn íhaldsmanna,"
sagði Ken Gili, vinstrisinnaður
verkalýðsleiðtogi, og annar for-
dæmdi það, sem hann kallaði
„ölmusu" úr hendi íhaldsins.
Gormley, sem þykir hófsamur
af verkalýðsleiðtogum að vera,
hafði forystu fyrir verkfalli náma-
manna veturinn 1973—’74 en það
átti mikinn þátt í að steypa af
stóli Edward Heath, þáverandi
forsætisráðherra, og ríkisstjórn
hans. I janúar sl. vann hann sér
það hins vegar til óhelgis hjá
Arthur Scargill, núverandi leið-
toga námamanna, og öðrum mjög
vinstrisinnuðum verkalýðsleiðtog-
um að fá námamenn til að sam-
þykkja 9,5% kauphækkun í stað
þess að fara út í verkföll eins og
vinstrisinnarnir vildu.
Talið er, að sú ákvörðun Gorml-
eys að taka við lávarðartitlinum
hafi komið Michael Foot, leiðtoga
Verkamannaflokksins, mjög í
opna skjöldu enda er það opinber
stefna flokksins að afnema
lávarðadeildina bresku.
Myndlist afskipt
á Listahátíðinni
— segir í frétt frá Hagsmunafélagi myndlistarmanna
NÝVERIÐ var haldinn aðalfundur í
Hagsmunafélagi myndlistarmanna.
Stjórn sú sem kosin var á framhalds-
aðalfundi félagsins í febrúar var
endurkjörin, í henni sitja:
Þór Elís Pálsson, formaður, Gylfi
Gíslason, ritari, G. Erla Geirsdóttir,
gjaldkeri, Steinunn Þórarinsdóttir,
meðstjórn, Richard Valtingojer,
meðstjórn.
Á fundi þessum var tekin ákvörö-
un um sýningu á vegum félagsins og
er hún fyrirhuguð snemma næsta
vor. Er tilgangur þeirrar sýningar að
kynna myndlist þá sem félagsmenn
vinna að. Fundurinn lýsti yfir
ánægju sinni á þeim áfanga sem nú
virðist vera á næsta leiti, að stofnað
verði samband myndlistarmanna,
sem öll félög myndlistar eiga aðild
að.
Einnig lýsti fundurinn furðu sinni
á því sinnuleysi sem myndlist er
sýnt á yfirstandandi Listahátíð.
Kemur það gleggst fram í fjárhags-
áætlun hátíðarinnar, en samkvæmt
skjali því er hlutur myndlistar 1% af
heildarkostnaði.
(FrétUlilkynniiii;)