Morgunblaðið - 20.06.1982, Síða 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ1982
39
Löður í gær, Mark Twain í dag ...
Bókabann í tísku
í Bandaríkjunum
Tilraunum til að banna sígild rit- i-
verk, þ.á m. eftir Mark Twain og
Ernest Hemingway, í bókasöfnum
og skólum fjölgar nú jafnt og þétt í (
Bandaríkjunum. Skólastjórn í Virg-
iníu vildi banna Stikkilsberja-Finn,
einkum vegna orðsins „nigger“ sem
þar kemur oft fyrir. Skólanefnd I
Arizone felldi nýlega úr gildi lesefn-
islista með bókum eftir Hemingway,
Conrad, Homer, Poe, Twain og
Steinbeck.
Á Long Island hefur fyrrverandi
lögreglumaður frá New York um all-
langt skeið barist fyrir því að skáld-
sagan „The Fixer“ eftir Bernard
Malamud verði fjarlægð úr skóla-
bókasafni. Sagan, sem hlaut Pul-
itzer-verðlaunin á sínum tíma, fjallar
um ofsóknir á hendur gyðingi nokkr-
um í Rússlandi á tímum keisaranna.
Þessi nýja bylgja af bóka-
bönnum er talin eiga rætur sínar
að rekja til starfsemi Moral Maj-
ority-samtakanna og forsprakka
þeirra, séra Jerry Falwell. Hann
hefur m.a. farið fyrir í baráttu
gegn námsbókum um kynlíf og
hefur sú barátta farið fram með
bréfasendingum til almennings.
Samband bókasafna í Banda-
ríkjunum segir að fjöldi bóka, sem
verða fyrir einhvers konar að-
kasti, hafi stóraukist árið 1981.
Ýmsir álíta, að kjör Reagans hafi
haft þessi áhrif á annars aðgerð-
arlítil íhaldsöfl í ýmsum sveitum
og bæjum.
Fyrrnefndur skóli í Virginíu
mælti með því, að áeggjan nefndar
sem var skipuð fólki af ýmsum
kynþáttum, að Stikkilsberja-
Finnur yrði tekinn af lesefnislista,
þar eð í bókinni væri gert gys að
þeldökku fólki. Þessi ákvörðun
orsakaði hávær mótmæli frá
menntamönnum og blöðum.
Washington Post benti til dæmis á
að einhver jákvæðasta persóna
sögunnar væri strokuþrællinn
Jim, sem sigldi með Finni á fleka
niður eftir Mississippi-fljótinu.
Herferðin gegn „The Fixer" í
New York er hin fyrsta sinnar teg-
undar til að fara fyrir hæstarétt,
en brottnám bókarinnar úr skóla-
bókasafninu á Long Island hefur
verið kært sem brot á stjórnar-
skrárákvæðinu um málfrelsi.
Lögreglumaðurinn fyrrverandi,
Mark Twain
sem er frumkvöðull herferðarinn-
ar, mun fyrst og fremst amast við
sögunni, þar sem í henni er lýst
fangavörðum sem hrópa klúryrði.
Þegar bókin var fjarlægð úr
skólabókasafninu árið 1975 til-
kynnti skólanefndin að hún myndi
taka hana ásamt nokkrum öðrum
bókum úr hillum safnsins þar sem
verk þessi væru „and-amerísk,
and-kristin, and-gyðingleg og bara
viðbjóðsleg yfirleitt".
Verkin sem hér um ræðir voru
meðal annarra: Slaughterhouse
Five eftir Kurt Vonnegut, The
Naked Ape eftir Desmond Morris
og Soul on Ice eftir Eldridge
Cleaver.
Andstæðingar herferðarinnar
segja að bannið varði við stjórn-
arskrána og sé af stjórnmála-
legum toga, en einn hæstaréttar-
dómari hefur látið hafa eftir sér
að þrátt fyrir allt sé ekki um að
ræða beint brot á ákvæði stjórn-
arskrárinnar.
Mál þetta fer væntanlega fyrir
rétt í júlí næstkomandi og mun
úrskurður hæstaréttar hafa mikla
þýðingu á hvorn veginn sem dóm-
ur felíur, því með honum verður
skapað lagalegt fordæmi.
(Þýtt og endursagt úr Observer.)
„Það er allt í lagi að það er
engin „hetja" í verkinu, en það
er hins vegar vandamál, að
allar persónurnar eru svo frá-
hrindandi að maður missir
brátt allan verulegan áhuga á
því að vita hvernig þeim farn-
ast. Við vitum að Vita Ander-
sen getur gert umfjöllunarefni
sitt áhrifamikið í ljóði og
lausu máli, en í þessu tilfelli
skapast engin dramatík. Það
er vegna þess að það er engin
saga, persónurnar þróast ekk-
ert á sviðinu. Við erum á til-
finninga-útsölu. Allir eiga svo
andskoti bágt. Allir ásaka alla
fyrir að vera andskotans
sama. Því fer ekki hjá því að
manni verði það líka, sem
áhorfanda."
Palle Schmidt skrifar í B.T.:
„Vita Andersen er ekki mik-
ið leikskáld, en þó vel nothæft.
Á köflum er hið nýja leikrit
prýðilegt, en hún hefur færst
of mikið í fang. ... Hvað sem
öðru líður varð „Kannibal-
erne“ aðeins smáskammtur af
kynslóðabili, smáskammtur af
félagslegum umræðum, smá-
skammtur af hjásofelsi og
smáskammtur af leikhúsi.
Samanlagt aðeins hálf Vita.“
Robert Naur segir í Politiken:
„„Kannibalerne" er um til-
finningalegt mannát. Vita
Andersen getur numið hjart-
slátt sinnar kynslóðar. Hún
getur skrifað það mál sem sú
kynslóð talar og hún hefur nú
búið til nokkrar skissur sem
undir góðri leikstjórn Geir
Sveass hafa orðið mannlegum
verum ... Verkið er dapurleg
lýsing kynslóðar, sem hélt að
ástarsæla væri það sama og
frjálst kynlíf og að hún kost-
aði ekkert og að henni fylgdu
engar skuldbindingar. Og það
var lygi, því allir vilja fá og
enginn vill gefa, allir vilja eta
hina, án þess að gefa nokkuð
af sjálfum sér í hina miklu
mannátsveislu tilfinn-
inganna."
Stórir - litlir - breiðir - mjóir - kantaðir
flatir - rúnnaðir.........
4Ö
HUSASMIÐJAN HF.
Súðavogi 3—5,104 Reykjavík, sími: 84599