Morgunblaðið - 01.10.1982, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. OKTÓBER 1982
PlflirjpiímMaftíifo
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf.'Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aóalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Askrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 10 kr. eintakiö.
Sameinuðu
þjóðirnar
------------—-------------------------
Jöfnun orkuverðs:
Gjaldskrár fimm orku-
veitna lækka í dag
ÁKVEÐIN hefur verið lækkun á gjaldskrátn fimm orkuveitna frá og
með 1. október, að því er segir í frétt frá iðnaðarráðuneytinu er Mbl.
barst í gær. Tekur lækkunin til taxta fyrir upphitun íbúðarhúsnæðis með
raforku frá Rafmagnsveitum ríkisins, Orkubúi Vestfjarða, Hitaveitu
Hafnarhrepps, Hitaveitu Seyðisfjarðar og Rafveitu Siglufjarðar.
Lækkun þessi er áfangi að því
marki, að kostnaður við upphitun
með raforku verði svipaður og ger-
ist hjá nýjum og hagkvæmum
hitaveitum, sem teknar hafa verið
í gagnið á undanförnum árum.
Miðað við að húshitunarkostnaður
meðalíbúðar með óniðurgreiddri
olíu á núgildandi verði (5,20 krón-
ur á lítra) sé talinn 100, lækkar
rafhitun hjá Rafmagnsveitum
ríkisins úr nálægt 70% í 58% og
svipað hjá Orkubúi Vestfjarða.
Hjá fjarvarmaveitum á Vestfjörð-
um, Höfn og Seyðisfirði verður
hlutfallið eftir lækkun 53—54% af
olíukyndingarkostnaði. Til sam-
anburðar má geta þess, að taxti
hjá Hitaveitu Akraness og Borg-
arfjarðar er 47% af upphitunar-
kostnaði með olíu og hjá Hitaveitu
Akureyrar 51%. Niðurgreiðsla á
olíu verður áfram við það miðuð,
að kynding með olíu verði 5—10%
hærri en rafhitun, en þeim fækkar
ár frá ári sem þurfa að nota olíu
til upphitunar.
Kostnaður við þennan áfanga í
jöfnun hitunarkostnaðar er talinn
nema 7,5 milljónum króna til ára-
móta og er gert ráð fyrir að veitu-
fyrirtækjunum verði endurgreidd-
ur sá kostnaður við framvísun
orkusölureikninga. Ábyrgist ríkis-
sjóður þær greiðslur næstu 3 mán-
uði. Lækkun þessi nær til um 9500
íbúða á orkuveitusvæðum fram-
angreindra veitufyrirtækja.
Iðnaðarráðherra hefur skipað
nefnd fjögurra manna til að fjalla
um framtíðarfjáröflun í þessu
skyni. í henni eiga sæti Kjartan
Ólafsson, ritstjóri, formaður,
Gunnar R. Pétursson, rafvirki,
Guðmundur Bjarnason, alþingis-
maður og Þorvaldur Garðar
Kristjánsson, alþingismaður.
Atburðirnir í Póllandi og sú hefðbundna niðurstaða á Vest-
urlöndum, að ekki sé unnt að blanda sér í innri málefni
þjóðanna fyrir austan tjald, þær verði sjálfar að glíma við
einræðisherrana í Kreml, leiddu til gagnrýnna umræðna í
Vestur-Evrópu um samninga Franklin Roosevelts, Banda-
ríkjaforseta, og Winston Churchills, forsætisráðherra Bret-
lands, við Jósep Stalín, einræðisherra í Sovétríkjunum, í lok
síðari heimsstyrjaldarinnar. Með vísan til Yalta-samkomu-
lagsins sögðu gagnrýnendurnir, að vestrænu leiðtogarnir og
þá einkum Roosevelt hefðu sýnt bjartsýna einfeldni í sam-
skiptum sínum við Stalín. Það hefði alls ekki átt að semja við
hann á þeim forsendum að Rauða hernum gæfist síðan færi á
að leggja öll löndin í Austur-Evrópu undir sig. Talsmenn
Yalta-samkomulagsins bentu á, að án samninga við Stalín
hefðu örlög Þýskalands verið óráðin, enginn hefði getað séð
fyrir hvað gerast myndi þegar herir Vesturveldanna og Sov-
étríkjanna hittust og grundvellinum hefði verið kippt undan
þeirri alheimsstofnun sem menn sáu fyrir sér að styrjöldinni
lokinni og ætlað var það hlutverk að tryggja frið og öryggi um
heim allan.
Skömmu áður en 37. þing þessarar alheimsstofnunar, Sam-
einuðu þjóðanna, hófst nú í september lýsti hinn nýi fram-
kvæmdastjóri þeirra, Javier Perez du Cuellar, því yfir, að á
þeim fáu mánuðum (frá 1. janúar 1982), sem hann hefði veitt
stofnuninni forstöðu hefði hann sannfærst um að hún gerði
næsta lítið gagn til að tryggja frið og öryggi. Þessum orðum
framkvæmdastjórans til staðfestingar má minna á það, að
milli sex og átta þúsund hermenn í gæsluliði Sameinuðu þjóð-
anna voru við landamæri Líbanons og Israels, þegar Israels-
her réðist inn í Líbanon með alkunnum afleiðingum nú í
byrjun júni. Þessar friðargæslusveitir Sameinuðu þjóðanna
störfuðu hins vegar samkvæmt þeim fyrirmælum, að þær
ættu ekkert að aðhafast ef til allsherjarátaka kæmi. Frá því
innrásin var gerð hefur lítið eða ekkert frést af þessum
SÞ-sveitum, hins vegar vildu menn ekki að SÞ sendu friðar-
gæslusveitir inn í Beirút, Bandaríkjamenn, Frakkar og ítalir
eru þar á öðrum forsendum. Og þannig má lengi áfram telja.
Viðhorf Sovétmanna til Sameinuðu þjóðanna hefur verið
það, að þeir hafa litið á þing þess sem áróðursvettvang og
stofnanir þess sem aðsetur fyrir njósnara. í fyrstu sovésku
fastanefndinni hjá SÞ var Andrei Vyshinsky, sem var aðal-
ákærandi Stalíns í hinum hroðalegu Moskvu-réttarhöldum á
fjórða áratugnum. En þrátt fyrir áróðursiðju sína hjá SÞ alla
tíð ná yfirlýsingar Sovétmanna þar alltaf eyrum Vesturlanda-
búa, sem henda þeim á loft og telja til hinna merkustu tíma-
móta — eins og þegar Andrei Gromyko sagðist á afvopnunar-
þingi SÞ í sumar hafa þau boð frá Brezhnev að Sovétmenn
myndu aldrei beita kjarnorkuvopnum að fyrra bragði.
Ólafur Jóhannesson, utanríkisráðherra, flutti ræðu á alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna á þriðjudaginn. Hann sagði
meðal annars: „.. .Er sorglegt að þurfa að viðurkenna að
árangur af sérstaka aukaallsherjarþinginu um afvopnun, sem
hér var haldið á liðnu sumri, var nánast enginn.“ I ræðu
utanríkisráðherra kemur ekkert sérstakt fram. Ræðuflutning-
urinn í upphafi allsherjarþingsins ár hvert er með þeim hætti,
að ekki sýnast þeir sem hann stunda telja orð sín skipta
miklu.
Aðeins einn nýr punktur var í ræðu utanríkisráðherra, þeg-
ar hann tók undir þau sjónarmið sem fram hafa komið hjá
nokkrum framsóknarmönnum á Alþingi, að andstaða almenn-
ings í Evrópu og Ameríku gegn fjölgun kjarnorkuvopna á
landi megi ekki leiða til fjölgunar þeirra í hafinu. Á að skilja
þessi orð sem áminningu til friðarhreýfinganna? Hefur nokk-
ur ríkisstjórn í Evrópu eða Norður-Ameríku ljáð máls á því að
breyta um stefnu? Það skyldi þó ekki vera, að eini nýi punkt-
urinn í ræðu utanríkisráðherra á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna sé byggður á framsóknarmisskilningi?
Fjárveitingin til flugstöðvarinnar:
Eina frestunarbeiðnin sem
þingnefndin samþykkti
í samkomulaginu sem sameigin-
leg nefnd beggja deilda Bandaríkja-
þings náði um framlengingu gildis-
tíma fjárveitingarinnar til nýrrar
flugstöðvarbyggingar á Keflavikur-
flugvelli fólst jafnframt, að beiðnum
um framlengingu á fjárveitingum til
framkvæmda á vegum varnarmála-
ráðuneytisins annars staðar utan
Kandaríkjanna var hafnað. Að sögn
heimildarmanna Morgunblaðsins
sýnir þetta, að þingmennirnir hafi
grandskoðað mikilvægi aðstöðunnar
á Keflavíkurflugvelli.
Eins og fram hefur komið í
fréttum var fulltrúadeild Banda-
ríkjaþings búin að samþykkja
fyrir sitt leyti að framlengja fjár-
veitinguna til flugstöðvarinnar, en
öldungadeildin mótmælti þeirri
samþykkt. Eftir það var málinu,
og öðrum samþykktum fulltrúa-
deildarinnar um framlengingu á
fjárveitingum til verkefna á veg-
um varnarmálaráðuneytisins, vís-
að til sameiginlegrar nefndar
beggja deilda. í samþykkt full-
trúadeildarinnar fólst, að fjárveit-
ingin til flugstöðvarinnar skyldi
framlengd um tvö ár til 1. október
1984. Að loknum umræðum í hinni
sameiginlegu nefnd var ákveðið að
framlengja fjárveitinguna aðeins í
eitt ár til 1. október 1983 og jafn-
framt hafnað svipuðum beiðnum
vegna framkvæmda í öllum öðrum
herstöðvum Bandaríkjanna er-
lendis. Hins vegar samþykkti hin
sameiginlega nefnd að framlengja
gildistíma fjárveitinga til fram-
kvæmda í herstöðvum innan
Bandaríkjanna.
Að sögn heimildarmanna blaðs-
ins er ekki talið að nein fyrirstaða
verði gegn framgangi málsins á
Bandaríkjaþingi. Formaður þeirr-
ar nefndar í öldungadeildinni sem
um þetta mál fjallar er John G.
Tower, þingmaður frá Texas.
Bandaríkjaþingi verður slitið nú
um helgina og verði flugstöðvar-
málið ekki afgreitt í báðum þing-
deildum fyrir þingslit verður það
tekið upp að nýju að loknum kosn-
ingum í nóvember.
Islenska járnblendifélagið:
Elkem og íslenska ríkið
leggja fram 68 millj. kr. til
að bæta eiginfjárstöðuna
HLUTHAFAR íslenska járnblendi-
félagsins hf., íslenska rikið og El-
kem as. í Osló, greiddu í gær inn til
félagsins jafngildi 32,6 milljóna
norskra króna, eða sem svarar 68,4
milljónum íslenskra kr. Er féð greitt
inn sem hluthafalán til að bæta eig-
infjárstöðu félagsins, og var málið
afgreitt á fundi ríkisstjórnarinnar í
gær.
í frétt frá Járnblendifélaginu
um þetta mál segir svo: „Þörfin
fyrir þessa ráðstöfun er til orðin
vegna þess að til viðbótar við yfir-
standandi rekstrarerfiðleika fé-
lagsins vegna sölutregðu og lágs
afurðaverðs hefur orðið stórfelld
breyting á gengi norskrar krónu
gagnvart Bandaríkjadollara frá
því á sl. vori, bæði vegna gengis-
fellingar á norsku krónunni og
styrkingar dollarans undanfarið.
Hefur þessi gengisþróun leitt til
þess, að skuldir félagsins, mældar
í norskum krónum, hafa vaxið að
mun og hlutfall eiginfjár þar með
rýrnað. Var fyrirsjáanlegt, að eig-
infjárhlutfallið færi að óbreyttu í
septemberlok niður fyrir þau
mörk, sem um hafði verið samið
við viðskiptabanka fyrirtækisins
og fleiri lánastofnanir. Við þessu
hefur nú verið brugðist á þann
hátt, sem að framan er lýst.
Allt það fé, sem hér um ræðir og
raunar meira, sem félagið lagði
til, hefur verið notað til að greiða
niður rekstrarlán félagsins og
rétta þannig af efnahag þess og
minnka vaxtagreiðslur. Eru þess-
ar aðgerðir í samræmi við þá
endurskipulagningu á fjármögnun
félagsins, sem ákveðin var á sl.
vori og heimiluð á Alþingi, en
þurftu nú að koma til fram-
kvæmda fyrr en þá var ætlað.
Gert er ráð fyrir, að á næstunni
fari fram frekari viðræður milli
félagsins og eignaraðila um mál-
efni íslenska járnblendifélagsins
hf. og þann fjárhagsvanda, sem
þar verður við að fást næstu mán-
uði og misseri."