Morgunblaðið - 09.10.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1982
19
Á fyrstu starfsönn Fjölbrauta-
skólans sótti einn vistmaður á
Litla-Hrauni skóla á Selfossi, en
þegar á annarri önn höfðu þrír
vistmenn aðrir náð svo langt í
námi sínu að torvelt var að veita
þeim kennslu innan veggja hælis-
ins, enda höfðu þeir tekið miklum
og góðum framförum í námi og
fangelsisstjóri og skólameistari
töldu rétt að gefa þeim kost á
skólagöngu með öðrum nemendum
Fjölbrautaskólans. Sá háttur var,
á hafður að aðeins einn vistmaður)
fékk að koma í skólann í einu, og
það hafði í för með sér að enginn
þeirra naut fullrar kennslu í nein-
um þeim áfanga sem hann lagði
stund á. Þrátt fyrir þetta varð
árangur betri á prófum en vonir
stóðu til, og hvorki kennarar né
nemendur skólans sáu nokkuð at-
hugavert við þetta fyrirkomulag
— að öðru leyti en því að kennarar
höfðu orð á að mikill kostur væri
ef þessir nemendur fengju að
sækja alla tíma í greinum sínum.
Engar athugasemdir bárust
skólameistara vegna þessarar
skólagöngu, en eitt dagblaðanna
(Tíminn) birti seint um vorið við-
töl við áhyggjufull foreldri. Engin
viðtöl birtust þar við nemendur né
heldur foreldra sem kynnu að hafa
aðrar skoðanir á málinu.
I Ijósi þess árangurs sem um-
ræddir vistmenn höfðu náð í námi
sínu á síðasta skólaári taldi ég
einboðið að halda áfram á sömu
braut, enda ljóst að við höfðum
þreifað okkur áfram í þá átt sem
öðrum þjóðum hafði reynst skyn-
samlegust. En nú var vistmönnun-
um gefinn kostur á fullu námi með
fullri tímasókn. Það hafði vitan-
lega í för með sér að oftast voru
tveir eða þrír samtímis í skólan-
um. Sami háttur var á hafður og
fyrr um flutninga, fangaverðir
fylgdu nemendum á staðinn og
sóttu þá aftur.
Mótmæli
Ekki haföi kennsla í skólanum
staðið nema fáa daga þegar mót-
mæli tóku að berast fangelsis-
stjóra og skólameistara. Var þá
þegar haft samráð við yfirmenn
dómsmála og fljótlega kveðinn
upp sá úrskurður í dómsmálaráðu-
neyti að það treystist ekki til þess
að halda tilrauninni áfram með
sama hætti. Hins vegar var ákveð-
ið að gefa vistmönnunum kost á að
halda áfram námi sínu í öldunga-
deild skólans — að svo miklu leyti
sem unnt væri, þar sem ýmsir þeir
áfangar sem þeir höfðu hafið nám
í voru ekki boðnir i öldungadeild.
Jafnframt þessu lýstu kennarar
sig reiðubúna til að fara eftir
þörfum að Litla-Hrauni og veita
nemendunum aðstoð þar. Við
þetta situr nú. Lausnin er vissu-
lega betri en engin, en þó verður
að hafa þann fyrirvara að óvíst er
hvort undibúningur nemendanna
er nægilegur til þess að þeim nýt-
ist sú hraða yfirferð sem hafa
verður í öldungadeildum, þar sem
kennsla er að jafnaði 50% þess
sem gerist í reglulegu námi.
Þótt raddir þeirra sem skóla-
göngu fanganna mótmæltu væru
talsvert háværar, er mér full-
kunnugt um að fjölmargir foreldr-
ar nemenda í Fjölbrautaskólanum
á Selfossi voru allt annarrar skoð-
unar. Á fjölmennum foreldrafundi
skömmu eftir að fangarnir hættu
skólagöngu í dagskólann kom t.d.
ekki fram ein einasta rödd and-
mælendanna heldur lýstu margir
eindregnum stuðningi við þá til-
raun sem þarna hafði verið hætt
við. Þeir nemendur skólans sem
rætt hafa málið við mig hafa einn-
ig verið á einu máli um að þeir
hafi talið þetta eðlilega og sjálf-
sagða skólagöngu.
Heimildaskortur
Ástæða dómsmálaráðuneytisins
fyrir því að falla frá tilrauninni
með skólagöngu við eðlilegar að-
stæður er einföld og skiljanleg.
Lög og reglugerðir heimila ekki að
svona sé staðið að málum, og þá
gildir sú lagatúlkun að það sem
ekki sé heimilað hljóti að vera
bannað. En þá er líka eðlilegt að
margir spyrji: Hvað þarf að gerast
til þess að unnt verði að taka upp
þráðinn þar sem frá var horfið?
Því miður munu menn sitja í fang-
elsum þótt þessir vistmenn losni
þaðan, og þörfin verður brýn fyrir
einhverjar aðgerðir.
Þessari spurningu verður ekki
svarað hér. Sá var einn tilgangur
minn með þessum greinum að
vekja umræðu sem ég tel mjög
nauðsynlega — og varpa fram
spurningum af þessu tagi. Ein
leiðin hlýtur vitanlega að vera sú
að fá sett ný lög og breyttar reglu-
gerðir. Þegjandi getum við tæpast
setið á tuttugustu öld og horft upp
á þaö að við dæmum menn í svo
algert réttleysi að ekki sé einu
sinni heimilt að stunda þær björg-
unaraðgerðir sem einar sýnast
duga.
Lengra verður ekki ritað um
þessi mál að sinni. Ég hef reynt að
sýna að heilbrigð skynsemi og vit-
urleg mannúðarstefna segi okkur
að við höfum verið á réttri leið
með fangakennsluna á Litla-
Hrauni og Selfossi. Vonandi verða
einhverjir fleiri til að láta skoðun
sina í ljós.
Dieter Roth
Myndlist
Valtýr Pétursson
í Nýlistasafninu við Vatnsstíg
stendur nú yfir viðamikil sýning
á verkum hins þekkta lista-
manns Dieter Roth, en hann bjó
hér á landi um tíma og hafði
mikil áhrif á vissan hóp ung-
menna, er fengust við listir.
Sumir þeirra hafa orðið mjög
þekktir fyrir framlag sitt til ís-
lenskrar myndlistar, og auðvitað
á ég hér fyrst og fremst við svo-
kallaða Súmara, en það fólk stóð
að rekstri Gallerí SÚM, eins og
margir muna. Leið margra úr
þessum hópi lá síðar til Hol-
lands, en það má fullyrða, að sú
hreyfing sem komst á íslenska
myndlist fyrir tilstilli þessa
fólks, hafi fyrst og fremst orsak-
ast af þeim eldmóði, sem ein-
kenndi forsprakkann Dieter
Roth. Hann var primus motor í
þessari hreyfingu, sem enn eimir
eftir af og nú gengur undir nafn-
inu nýlist. Þarna var framúr-
stefna í ýmsum myndum, og
verður ekki nánar farið í þá
sálma hér, nema hvað ekki má
láta ónefnt Gallerí Suðurgata 7,
sem var skemmtilegt fyrirbæri á
sínum tíma og fellur inn í þá
starfsemi, er ég hef verið að
minnast á hér.
Dieter Roth hefur frá upphafi
verið viðriðinn framúrstefnu í
listum. Hann hefur ekki verið
einskorðaður við myndlist, en
hefur fengist við skáldskap,
hljómlist og bókagerð, svo að
eitthvað sé talið. Hann hefur
bæði verið óvenjulegur og frum-
legur í verkum sínum, og það má
benda á „Lyktarorgelið", sem að-
dáandi hans Jón Gunnar Árna-
Eitt þeirra verka, er Ragnar Kjart-
asson gaf.
son hefur gefið til Nýlistasafns-
ins. Það verk er nú komið til ára
sinna og öll lykt farin forgörð-
um. Dieter mun sjálfur eiga for-
lag, sem gefur út hinar sérstæðu
bækur hans, og svona mætti
lengi telja. Á þessari sýningu
eru mörg grafíkblöð og fyrir mig
voru sum þeirra það mérki-
legasta á þessari sýningu.
Þegar Dieter Roth hélt burt af
landi fyrir nokkrum árum, var
hann orðinn eftirsóttur kennari
og gerðist frægur um lönd á
skömmum tíma.
Hér heima voru listamenn
heldur seinir að taka við sér, og
margir eru það enn í sambandi
við þessi verk. Til dæmis verð ég
að játa, að mikið af verkum
Dieters hefur ekki verulegt gildi
fyrir mig, en þau ættu að vera
jafn merkileg fyrir það. Hver og
einn verður að gera sér grein
fyrir áliti sínu í návist þessara
verka.
Hér er mörgu snúið af alfara-
leið, ef svo mætti segja, en
verkin þurfa ekki að vera verri
fyrir það. Allar hræringar í list-
um eru merkilegar, hvort manni
líkar betur eða verr. En um áhrif
þessara verka á hérlendan ung-
dóm verður ekki deilt, og þess
vegna má ekki láta sem þau séu
ekki til. öll eru þessi verk Dieter
Roths með vissum svip, sem ekki
verður fundinn hjá öðrum lista-
mönnum, og það sér strax á að
hann vinnur verk sín yfirleitt
betur en margur, sem gerst hef-
ur lærisveinn hans.
En hvað um það: Þarna má sjá
ýmislegt, sem vart er að finna á
öðrum sýningum samtíðarinnar.
Hvort þetta er hinn eini rétti
sannleikur eður ei, verður látið
ósagt hér. En ég hafði skemmtun
af þessari sýningu, hvort ég hef
svo litið þessi verk réttum aug-
um, er annað, og verður að vera
einkamál.
Hér á árunum unnu þeir mikið
saman Dieter Roth og Ragnar
Kjartansson. Með þeim tókst
langvarandi vinskapur, og Ragn-
ar byrjaði snemma að safna
verkum eftir Dieter. Nú hefur
hann af mikilli rausn gefið Ný-
listasafni mestan hluta þess, er
honum hafði tekist að safna, og
á hann sérstakar þakkir skildar
fyrir að gera þetta safn sitt að
almenningseign. Það, sem söfn
eiga, verður almenningseign með
því að vera til sýnis. Og þeir, er
standa að safninu ákváðu að
halda sýningu á þessari gjöf.
Þegar listamaðurinn frétti
þetta, vildi hann ekki vera minni
maður og sendi rausnarlega við-
bót til safnsins. Dieter Roth á
einnig miklar þakkir skildar
fyrir þetta tækifæri, og nú eru
þessar gjafir sameinaðar í þá
sýningu, sem stendur að
Vatnsstíg 3.
Nýr prófastur
í Skagafirði
SKAGFIRÐINGAR hafa fengið nýj-
an prófast, séra. Hjálmar Jónsson en
sr. Gunnar Gíslason i Glaumbæ sem
verið hefur prófastur þeirra, lét af
störfum i sumar vegna aldurs.
Prestar prófastsdæmanna kjósa
prófast og skagfirskir prestar kusu
sr. Hjálmar Jónsson á Sauðárkróki
sem prófast sinn.
Séra Hjálmar er 32 ára gamall
og er langyngsti prófastur lands-
ins. Hann vígðist til Bólstaðarhlið-
arprestakalls 1976 en var skipaður
prestur á Sauðárkróki 1980.
Kona hans er Sigrún Bjarnadótt-
ir líffræðingur og eiga þau 3 bðrn.

EINHELL vinnuborð,
sem varið er í
Skrúfstykki
Skeljungsbúóin <
SíÖumúla33
símar 81722 og 38125
$01
JÖFUR hf.
Nýbýlavegi 2 - Kópavogi
- Simi 42600
vantar
þiS góóan bíl?
notaóur - en í algjörum sérf bkki
SKODA 120 L — ÁRQERÐ 1977
Litur: Rauður. Ný yfirfarinn á nýjum vetrardekkjum. Tilvalinn
skólabíll.