Morgunblaðið - 09.10.1982, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1982
Tryggvi Stefánsson
Skrauthólum - Minning
Fæddur 30. október 1898
Dáinn 2. október 1982
Nú er Tryggvi í Skrauthólum
allur. Ég finn mér skylt að minn-
ast hans á útfarardegi, sakir vin-
áttu hans og föður míns og ekki
síður vegna þeirrar vinsemdar,
sem hann ætíð sýndi mér. Ég
minnist nú liðinna daga, þegar
Tryggvi í Skrauthólum kom ríð-
andi í Brautarholt, gjarnan eftir
hádegið eða milli mála að hitta
föður minn. Sátu þeir þá tveir ein-
ir í stofu og þaðan barst vindla- og
snapslykt fram. Ekki brást það, er
leið að mjöltum og þeir gengu
fram, að Tryggvi hefði tíma til að
doka við og ræða við okkur bræð-
ur, þótt ungir værum.
Þessi viðræðugrundvöllur héist
alla tíð. Sem oft áður átti ég erindi
að Skrauthólum fyrir um mánuði.
Ég settist að vanda hjá Tryggva í
stofu, og Sigríður húsfreyja bar
okkur kaffi. Þá sá ég, að Tryggva
var brugðið, en ég fann sem fyrr
ekki til aldursmunar í viðræðum
okkar um hluti, sem við ræddum
fram og aftur að vanda.
Ég sagði honum, að við hefðum
verið að rækta upp Arnarholts-
mýrina, sem hann þekkti vel frá
því að hann var ráðsmaður hjá
Thor Jensen í Arnarholti, og hafði
á orði að þau hjónin ættu að aka
þangað og sjá þessa velheppnuðu
nýrækt. Þessi för var ein af þeim,
sem aldrei var farin.
Tryggvi í Skrauthólum var
húnvetnskrar ættar. Hann hóf
búskap nyrðra við harðbýl kjör,
ásamt fyrri konu sinni, Guðrúnu,
sem var heilsuveil og alblind síð-
ustu 25 æviár sín. Mikla nærgætni
og umönnun sýndi Tryggvi Guð-
rúnu konu sinni. Þeim varð 4
barr.a auðið, sem öll eru uppkomin
og lifa föður sinn.
Hann flutti suður 1929, varð
ráðsmaður í Skrauthólum 1934 og
hóf sjálfur búskap þar 1937, en
keypti jörðina 1944. Hýsti hann
Skrauthóla vel og ræktaði gras-
gefið tún.
Eftir lát Guðrúnar 1953 bjó
hann ásamt börnum sínum, en
kvæntist Sigríði Arnfinnsdóttur
1956. Þar eignaðist hann lífsföru-
naut, sem var honum stoð og
stytta til hinsta dags. Var mikið
jafnræði með þeim hjónum, þrátt
fyrir aldursmun.
Þau hjón eignuðust þrjú börn,
sem öll hafa nýtt sér nútíma að-
stæður til langskólanáms. Tryggvi
hvatti og studdi börn sín til
mennta. A liðnu ári tók Stefán
búfræðikandidat við búi í
Skrauthólum. Til þessa dags ráku
Tryggvi og Sigríður kúabú, þótt í
smærri sniðum væri en áður.
Hafði Tryggvi á orði, að með kýr
kynni hann að fara og héldi sér
því við það.
Tryggvi var hestamaður í orðs-
ins fyllstu merkingu. Hann átti
stóra hesta og sat þá svo eftir var
tekið.
Hann studdi dyggilega samtök
hestamanna, sat lengi í stjórn
Búnaðarfélags Kjalarneshrepps
og um skeið í sveitarstjórn.
Tryggvi var skapmaður, en
kunni vel með að fara. Hann var
raunsær í afgreiðslu mála og mál-
efnalegur, enda greindur vel og
fylgdist vel með til hinstu stundar.
Honum er hér þökkuð traust
samfylgd af sveitungum sínum, og
eiginkonu og börnum sendar sam-
úðarkveðjur.
Jón ÓUfsson, Brautarholti
Það er svo margt fallegt við Esj-
una. A hverjum morgni í 50 ár
gekk móðir mín að eldhúsgluggan-
um sínum á Bárugötunni og virti
fyrir sér breytingar frá kvöldinu.
Hún hafði misst úr. Svo fylgdist
hún með Esjunni allan daginn.
Lithvörf og leikur ljóss og skugga.
Hrikaleg klettabeltin sveipa yfir
sig skýjaslæðu, eins og amma mín
sjalinu.
Stundum hafði lagt snjóföl, sem
tók af er líða tók á daginn. Alhvít
Esjan var tignarleg sjón. Hana
urðu allir að sjá. Hinir fengu lýs-
ingu símleiðis. Dúnmjúk mjöllin
hafði lagst eins og sæng yfir ris-
ann. Klettabeltin í miðjum hlíðum
rísa hæst vestarlega. Þar liggur
ekki snjór á lóðréttu stálinu.
Sængin nær ekki upp yfir höfuð,
þótt ýtar snúi vestur. Það er svo
margt líkt með manni og náttúru.
Þarna eru eggjar fjallsins,
stormahvæs í stálinu. Þar rís hæst
leiksvið náttúrunnar, stórbrotið
listaverk. Þangað mega allir upp
líta, sem um veginn fara og sjá
vilja. En nú drúpa menn. Höfðingi
þessarar smiðju er horfinn til
feðranna. Við erum afarnir henn-
ar Unnar litlu Óskar.
Skýjaslæðan hylur nú fjallið, en
hún hylur það aðeins okkar sjón-
um. J.B.
Að hausti falla grös og gróður
fölnar. Hvíld vetrarins tekur við
og að baki er sumarið, tími upp-
skerunnar. Lífshlaupi mannsins
svipar um margt til árstíðanna
með tilheyrandi hrynjanda. Vor-
inu má líkja við bernskuna og
uppvaxtarárin og víst er að vorið á
Islandi getur verið æði misjafnt.
Afi minn, Tryggvi Stefánsson,
sem í dag verður jarðsettur í
Brautarholti á Kjalarnesi fékk að
reyna hart vor en uppskerutíminn
var langur og gjöfull hjá honum.
Það haustaði snemma í ár og
haustið hjá afa varð stutt. Hlut-
skipti hans í lífinu var að yrkja
jörðina og laða fram afurðir hjá
búsmala sínum. Nú er fengur hans
kominn í hlöðu og hann fær að
hvílast eftir langan og strangan
dag.
Tryggvi Stefánsson var fæddur
á bænum Ásgeirsárseli í Víðidal,
Vestur-Húnavatnssýslu 30. októ-
ber 1898 og var því tæplega 84 ára
þegar hann lést 2. október sl. For-
eldrar hans voru Stefán Þor-
steinsson og Ásta Margrét Jóns-
dóttir. Stefán var fæddur á Þing-
eyrum en þar var móðir hans Guð-
rún Jónasdóttir frá Auðunarstöð-
um vinnukona og átti hún barnið
með Þorsteini Pálssyni, sem þá
bjó í Steinnesi. Ásta Margrét,
móðir Tryggva var dóttir hjón-
anna Jóns Leví Eggertssonar frá
Kolþernumýri og Margrétar
Jónsdóttur frá Hindisvík, en þau
hjónin bjuggu á Egilsstöðum á
Vatnsnesi. Ásta og Stefán gifta
sig 1886 og búa næstu árin á ýms-
um bæjum í Víðidal og má þar
nefna Litlu-Ásgeirsá, Gafl, Ás-
geirsársel, Dæli og Stórhól. Systk-
ini Tryggva voru níu auk tveggja
hálfsystkina.
Þegar Tryggvi var á áttunda ár-
inu fellur móðir hans frá og heim-
ilið er leyst upp. Börnunum er
komið fyrir á ýmsum bæjum eink-
um í Víðidal en Tryggvi fer í fóst-
ur til móðursystur sinnar Ragn-
heiðar Ingibjargar, og manns
hennar Sigfúsar Guðmundssonar
bónda á Rófu (nú Uppsalir) í Mið-
firði. Fram yfir tvítugt var
Tryggvi heimilisfastur i Rófu eða
hjá uppeldissystkinum sínum, sem
bjuggu á Barkarstöðum og Kollu-
fossi. Veturinn 1920 fer Tryggvi í
Hvítárbakkaskóla.
Árið 1923, eða þegar Tryggvi
var 25 ára, giftist hann Guðrúnu
Sigurðardóttur. Guðrún var fædd
á Úlfsstöðum í Skagafirði en
missti ung foreldra sína og var þá
tekin í fóstur hjá frændfólki sínu
á Flugumýri. Guðrún hafði komið
að Barkarstöðum sem vinnukona
en Tryggvi var þá vinnumaður
þar. Fyrstu búskaparár sín búa
Guðrún og Tryggvi á Rófu og
Barkarstöðum. Arið 1927 hefja
þau sjálfstæðan búskap á Bark-
arstöðum en aðeins ári síðar dreg-
ur ský fyrir sólu hjá hjónunum,
sem þá höfðu eignast fjögur börn;
Ástu, Gunnar, Lárettu og Svan-
hvíti. Guðrún missir heilsuna og
verður að fara suður til lækninga.
Tryggvi leysir þá upp heimili sitt
og kemur börnunum í fóstur en
sjálfur fer hann í vinnumennsku á
bæinn Ytri-Velli í Kirkju-
hvammshreppi og hefur með sér
son sinn, Gunnar. Guðrún dvelst
syðra á sjúkrahúsi og árið 1929
áveður Tryggvi að fara einnig suð-
ur en börnin verða eftir fyrir
norðan.
Þegar Tryggvi kemur suður
ræðst hann fyrst í vinnumennsku
hjá Eyjólfi Kolbeins í Bygggarði
og Kolbeinsstöðum á Seltjarnar-
nesi en ræður sig síðan til Thors
Jensen og vinnur við búskap hans
á Lágafelli í Mosfellssveit og Þor-
láksstöðum í Kjós, og á Kjalarnes-
inu sest Tryggvi fyrst að sem fjár-
maður á búi Thors Jensen í Arn-
arholti. Eftir það verður Kjalar-
nesið vettvangur ævistarfs
Tryggva, því haustið 1933 gerist
hann ráðsmaður í Skrauthólum á
Kjalarnesi en þeir voru í eigu
Guðrúnar Matthíasdóttur, sem
rak veitingahúsið Ölduna í
Reykjavík, og manns hennar
Frans Benediktssonar.
Árið 1937 kaupir Tryggvi bú-
stofninn í Skrauthólum og tekur
jörðina á leigu. Víst er að þetta
hefur verið mikið átak fyrir mann,
sem ekki átti svo mikið sm tú-
skildingsvirði utan einn góðan
reiðhest, sem ekki var falur fyrir
peninga svo notuð séu orð hans
sjálfs. Þarna kaupir Tryggvi 14
kýr, sem hefur verið stórt kúabú á
þessum árum og 4 hesta en eitt-
hvað keypti hann af sauðfé um
haustið. Heilsa Guðrúnar, sem
lengst af hafði legið á Vífilsstöð-
um, var nú komin það vel á veg að
þau hjón gátu á ný stofnað heimili
og tekið til sín börnin fjögur. í
veikindum sínum hafði Guðrún
misst sjónina og var hún blind frá
25 ára aldri til æviloka en þrátt
fyrir blinduna vann hún öll heim-
ilisstörf með þeirri prýði að eftir
var tekið. I Skrauthólum eignast
Guðrún og Tryggvi tvö börn; Jón
Leví og Erlu. Tryggvi býr í sjö ár
sem leiguliði í Skrauthólum en
1944 kaupir hann jörðina og þegar
sá áfangi er í höfn hefst hann
handa við að auka og bæta ræktun
og húsakost á jörðinni. Á árinu
1953 deyr Guðrún en þá var
yngsta barn þeirra hjóna átta ára.
Öðru sinni giftir Tryggvi sig
1956 en þá kvænist hann eftirlif-
andi konu sinni Sigríði Arnfinns-
dóttur frá Miðfelli í Borgarfirði.
Eignuðust þau hjónin þrjú börn;
Grétar, Stefán og Ragnheiði.
Margar minningar frá skemmti-
legum stundum með afa í
Skrauthólum koma í hugann, þeg-
ar litið er til baka á kveðjustundu.
Samskiptum við afa fylgdi sérstök
hlýja. I önnum dagsins við bú-
skapinn var alltaf rúm fyrir litlar
hendur, sem vildu fylgja afa í fjós-
ið eða til annarra bústarfa. Af
ákveðni gætti hann þess að unga
kynslóðin færi að með fyllstu gát,
hvort sem það var í samskiptum
við búsmalann eða vélar og tæki
tilheyrandi búskapnum. Það var
gæfa mín að fá strax í bernsku að
fylgjast með búskap afa og þau
kynni náðu að móta borgarbarnið.
Það fór heldur ekki framhjá nein-
um, sem einhver kynni hafði af
búskap afa, að með sérstakri natni
náði hann miklum afurðum eftir
hvern grip.
Afi hafði yndi af hestum og
hann var laginn hestamaður. Þó
ég ætti þess ekki kost að fara oft
með honum í útreiðartúra minnist
ég ábendinga hans, þegar komið
var í hlað á Skrauthólum. Þar tal-
aði maður af reynslu og þekkingu.
Afi gerði miklar kröfur til hesta
sinna og þar þurftu að fara saman
fjör og hæfileikar. Hann lét þess
oft getið að eftirminnilegasti hest-
ur, sem hann hafði eignast, hafði
verið jarpur gæðingur, ættaður
frá Hindisvík og mikill fjörhestur
en Jarp eignaðist hann á fyrstu
árum sínum syðra. Afi ræktaði þó
mest af hrossum sínum sjálfur og
voru þau komin út af bleikri
hryssu, ættaðri norðan úr Mið-
firði, Lýsu frá Torfastöðum. Und-
an henni var hryssan Frekja, mik-
ill gæðingur og uppáhaldshross
afa.
Starfsdagurinn hjá afa var
langur, hvort sem talið er í árum
eða stundum á degi hverjum.
Mjaltir og gjafamál voru lengst af
gangverk í klukku hans. Afi rak
búskap í Skrauthólum allt þar til
á fyrra ári að yngsti sonur hans
Stefán tók þar við búi. Draumur
bóndans um að sjá lífsstarfi sínu
viðhaldið af börnum sínum hafði
ræst.
Á þeim tíma sem ég naut sam-
fylgdar með afa var síðari kona
hans Sigríður Arnfinnsdóttir hon-
um stoð og stytta í lífsbaráttunni.
Af dugnaði og myndarskap bjó
hún þeim hjónum heimili, sem
jafnan var gott að sækja heim en
dugnaður hennar var ekki minni
við bústörfin. Lífskraftur Siggu í
Skrauthólum er slíkur að hann
kætir umhverfið og hvetur aðra til
starfa.
Það dró með nokkurri skynd-
ingu að lokum í lífi afa. En þó
máttur líkamans færi dvínandi
síðustu vikurnar, var sem hugur
hans lifnaði þegar talið barst að
veðrinu og ástandi gróðurs. Sem
fyrr var hugur hans bundinn við
búskapinn og ég mun lengi minn-
ast samtala, sem ég átti við hann
eftir að hann lagðist inn á sjúkra-
hús. Umræðuefnin voru haust-
kuldarnir og horfur í landbúnaði.
Eins og jafnan áður var afkoma
bændastéttarinnar honum hug-
leikin og í þeim efnum var hann
maður samvinnu og jöfnuðar milli
manna. Þessi samtöl minntu mig á
þær stundir, sem ég átti með afa í
fjósinu í Skrauthólum. Þá þurfti
ungur drengur að spyrja margs.
Nú gátum við á ný rætt um sam-
eiginleg áhugamál tveir einir.
Þessum samtölum lauk fyrr og af
meiri skyndingu en ég hafði átt
von á. Eftir lifir minningin um
bóndann og kærleiksríkan afa,
Tryggva í Skrauthólum.
Tryggvi Gunnarsson
Sigurður Magnússon
skipstjóri - Minning
Föstudaginn þann 8. október sl.,
var til moldar borinn í Reykjavík,
fermingarbróðir minn, Sigurður
Magnússon, skipstjóri frá Eski-
firði.
Siggi Magg, eins og hann var
oftast nefndur af sveitungum sín-
um, var fæddur að Eyri við Reyð-
arfjörð þann 16. júní 1905, sonur
sæmdarhjónanna Bjargar Þor-
leifsdóttur og Magnúsar Erlends-
sonar, bónda þar.
Þegar Siggi var um fermingar-
aldur, brugðu foreldar hans búi á
Eyri og fluttu inn í Eskifjarðar-
kauptún. Hann átti síðan heimili á
Eskifirði til ársins 1961, en þá
flutti hann búferlum til Reykja-
víkur.
Snemma beygist krókurinn til
þess sem verða vill, eins og mál-
tækið segir, og sannaðist það
rækilega á Sigga Magg. Ungur að
árum hóf hann sjómennsku og
komu fljótlega í Ijós hinir miklu
hæfileikar hans til þeirra starfa.
Snemma varð hann fullgildur há-
seti, síðan vélstjóri og þá formað-
ur og skipstjóri á hinum ýsmu
skipum. Árið 1936 kaupir hann svo
Víði SU og gerist sjálfur útgerðar-
maður og jafnframt skipstjóri á
eigin skipi. Árið 1947 eignast Siggi
svo nýtt 100 smálesta skip, Víði
SU-175 og er þar sjálfur skipstjóri
til 1964.
Það muna allir eldri Eskfirð-
ingar og fjölmargir íslenskir sjó-
menn og útgerðarmenn eftir
„Sigga á Víði“. Um tíma mun mik-
ill meirihluti þjóðarinnar hafa
kannast við hann a.m.k. af af-
spurn, þar eð hann var áberandi
skipstjóri í íslenska fiskiflotanum,
enda farsæll skipstjórnarmaður
og aflakló mikil. Einu gilti hvar
Siggi stundaði sjóinn, hvort held-
ur var fyrir austan, sunnan eða
norðan og hvort heldur var um
það ræða þorskveiðar eða síldveið-
öi
/
ar, ávallt var velgengni hans áber-
andi. Ég efa, að aðrir íslenskir sjó-
menn hafi dregið meiri björg í
þjóðarbúið en Siggi Magg gerði, á
þeim tíma sem hann var skip-
stjóri, ef miðað er við þá farkosti,
sem hann stýrði. — Siggi var mik-
ið snyrtimenni, æfinlega hreinn og
vel til fara, hvort heldur var á sjó
eða í landi. Það þurfti því engan
að undra, sem til þekkti, þó skip
hans bæri af öðrum í flotanum.
Hvar sem Siggi kom í höfn á skipi
sínu, undruðust menn, hvað fiski-
skip gat verið hreint og vel málað,
þó svo að það fiskaði skipa best.
Hirðusemi Sigga Magg um skip og
veiðarfæri, var með eindæmum,
og mun hafa haft veruleg áhrif í
þá átt, að menn fóru almennt að
gera sér grein fyrir því, að skip
þurfa ekki að vera skítug og illa
hirt, og að slæm meðferð verð-
mæta borgar sig aldrei.
Siggá varð vel til manna, enda
skiprúm hjá miklum aflamanni
eftirsótt. Sömu mennirnir voru
því á skipi hans árum saman.
Velgengni Sigga við veiðar og
skipstjórn var ekki bara heppni,
eins og menn segja svo oft. Hann
gekk sjálfur úr skugga um það, að
línan væri vel með farin og að
beiting væri vel af hendi leyst.
Sama gilti einnig um meðferð
annarra veiðarfæra, svo sem
þorskneta og síldarnóta. Hann
kunni sem sé að búa í hendurnar á
sjálfum sér og vissi, að því aðeins
fiskaðist vel, að veiðarfærin væru
vel unnin og af réttri gerð.
Fyrir störf Sigga Magg í þágu
þjóðarbúsins, sæmdi forseti Is-
lands hann Riddarakrossi Fálka-
orðunnar, árið 1959.
Eskfirðingar heiðruðu hann á
sjómannadaginn, árið 1974.
Siggi var í sjálfu sér alvörumað-
ur, en gat þó verið gamansamur,
ef því var að skipta, og sagði þá
gjarnan svo skemmtilegar gam-
ansögur, að landfleygar urðu.
Þótt Siggi Magg ætti marga
gæfudaga um æfina, mun þó einn
bera af þeim öllum. Það var hinn
4. október, 1941. er hann gekk að
eiga eftirlifandi konu sina, Hall-
dóru Rannveigu Guðmundsdóttur,
fyrirmyndar eiginkonu og hús-
móður. Heimili þeirra stóð að
Víðivöllum á Eskifirði, rómað
fyrir gestrisni og reisn. Þar fædd-
ust þeim tvö mannvænleg börn,
sem eru þau Vilmundur Víðir,
stýrimaður og kennari, og Björg,
sem búsett er á Seyðisfirði.
Við hjónin sendum þér, Dóra
mín, börnum þínum og öðrum ætt-
ingjum okkar alúðarfyllstu sam-
úðarkveðjur. . . , .
Arnþor Jensen