Morgunblaðið - 12.10.1982, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. OKTÓBER 1982
„Eins og að sjá
æskudraumana
sína rætastu
— sagöi maóurinn, sem fann flakið af
Mary Rose, flaggskipi Hinriks VIII, þegar
aldan brotnaði á því á ný eftir 437 ár
l'orLsmoulh, 11. oklóbcr. Al’.
MARY ROSE, Tlaggskip Hinriks VIII Englandskonungs,
reis upp úr sinni votu gröf í dag, mánudag, 437 árum eftir
art þaö sökk með 660 mönnum í sjóorrustu við Frakka.
Það var stórkostlegt að sjá
þegar vatnsflöturinn brotnaði
og sjórinn féll með boðaföllum
af þessu fræga fleyi. Þriggja
ára stansiaust strit hafði borið
árangur. k'allbyssurnar í
Southsea-kastala heilsuðu
Mary Rose og buðu hana vel-
komna inn í 20. öidina, trega-
blandinn tónn barst frá þoku-
lúðrum fjölda skipa og mann-
fjöldinn á ströndinni hrópaði
upp yfir sig af fögnuði.
„Þetta er eins og að sjá æsku-
draum sinn rætast," sagði Alex-
ander McKee, rithöfundurinn
og frístundakafarinn, sem fann
flakið af Mary Rose árið 1970.
„Fólk sagði, að það fyndist aldr-
ei og að ég væri ekki með réttu
ráði.“ Margaret Rule, fornleifa-
fræðingur og formaður sjóðs-
ins, sem hefur kostað björgun-
ina, skálaði í kampavíni við
Karl prins og sagði um leið og
hún strauk fagnaðartárin af
vanga sínum: „Við erum í
sjöunda himni. Við áttum Mary
Rose þegar hún sökk en nú er
hún allra eign.“
Bretar hafa verið sem á nál-
um síðustu þrjá dagana. Alls
kyns erfiðleikar hafa komið upp
l'rá björgun Mary Rose. Myndin var tekin þegar flakinu af herskipinu
var lyft upp úr sjónum undan Portsmouth. símamynd — AP.
á og tafið björgunina og í dag
rigndi eins og hellt væri úr fötu.
Uti við sjóndeildarhring voru
líka komnar blikur á loft enda
spáð stormi á Ermarsundi. Það
óhapp varð í dag þegar verið
var að lyfta Mary Rose, að taug
í málmrammann, sem settur
var um skipið, slitnaði og féll þá
ramminn um metra eða svo. I
fyrstu var óttast að einhverjar
skemmdir hefðu orðið á skipinu
en Margaret Rule sagði, að þær
væru óverulegar.
Mary Rose, sem heitin var
eftir systur Hinriks VIII, Mary
Tudor, var búin 91 fallbyssu.
Hún sökk í júlí 1545 í orrustu á
milli Frakka og Englendinga
þegar þeir fyrrnefndu reyndu
að ná undir sig höfninni í
Portsmouth. Enn er óljóst hvort
Mary Rose varð fyrir fallbyssu-
skoti eða hvolfdi vegna þess, að
allt of margir voru um borð, eða
700 manns. Sagt er, að Hinrik
konungur hafi verið skelfingin
uppmáluð þegar hann horfði á
þetta stolt sitt, flaggskipið
Mary Rose, umlykjast öldunum
og hverfa í djúpið ásamt 660
mönnum.
Mary Rose, flaggskipi Henriks VIII, var glæsilegt skip. Það var smíðað 1509—10 og endurbyggt 1545. Það var
búið 19 fallbyssum og áhöfnin var 200 sjóliðar, 185 hermenn og 30 skotliðar. Þegar það sökk voru um 700
manns um borð. Ef myndin væri í lit mætti sjá að skutfáninn er i engu frábrugðinn íslenska fánanum nú á
dögum.
Stjórnarkreppa í
Finnlandi eftir 6%
lækkun marksins
llelsinki, II. október. Krá fréltariUra Mbl., Harry (iranberg.
FINNSKA stjórnin, sem er samsteypustjórn fjögurra flokka, lækkaði í gær,
sunnudag, gengi finnska marksins um 6% og kvaðst tilneydd vegna 16%
gengislækkunar sænsku krónunnar. Tveir af þremur ráðherrum kommúnista
greiddu atkvæði gegn gengislækkuninni og er nú stjórnarkreppa yfirvofandi
í Finnlandi af þeim sökum.
„Þessi gengislækkun er okkur
mjög óljúf en við áttum ekki ann-
ars kost vegna gengislækkunar
sænsku krónunnar," sagði Kalevi
Sorsa, forsætisráðherra, þegar til-
kynnt hafði verið um lækkun
marksins. Þetta er önnur lækkun
marksins á nokkrum dögum því sl.
miðvikudag var gengi þess lækkað
um 4%.
Sorsa hafði krafist þess, að allir
stjórnarflokkarnir, jafnaðarmenn,
kommúnistar, Miðflokkurinn og
Sænski þjóðarflokkurinn, stæðu
einhuga að baki gengislækkuninni
en á það vildu kommúnistar ekki
fallast. Tveir ráðherra þeirra
lögðust gegn henni en sá þriðji er í
fríi í Búlgaríu. „Þessi ákvörðun
þoldi enga bið,“ sagði Sorsa, „en ég
mun þó ekki draga neinar álykt-
anir af framferði kommúnista
fyrr en ég hef rætt við alla leið-
toga þeirra."
Kalcvi Sorsa
Auk gengislækkunarinnar var
sett á verðstöðvun fram í miðjan
desember, álögur á vín og tóbak
auknar frá nk. áramótum að telja
og framlög iðnfyrirtækja til
tryggingakerfisins lækkuð. Ahti
Pekkala, fjármálaráðherra, sagði,
að án gagnráðstafana hefði lækk-
un sænsku krónunnar valdið því,
að tugþúsundir Finna hefðu misst
atvinnuna.
Formaður Kommúnistaflokks-
ins, Jouko Kajanoja, sem er at-
vinnumálaráðherra, sagði, að
kommúnistar hefðu ekki getað
samþykkt gengislækkunina vegna
þess, að ekki var gert ráð fyrir
neinum bótum til hinna lægst
launuðu. Flestum ber saman um,
að þessir tveir ráðherrar komm-
únista, Kajanoja og Jarmo Wahl-
ström, samgöngumálaráðherra,
geti ekki lengur setið í stjórninni
en það mun þó ekki skýrast fyrr
en Kalevi Kivistoe, þriðji ráðherra
þeirra, kemur heim frá Búlgaríu.
ENÍiIN GENGISLÆKK-
UN í DANMÖRKU
Stjórn borgaraflokkanna í
Danmörku vann að því um helgina
að tryggja væntanlegum efna-
hagsaðgerðum nægan stuðning á
þingi en stjórnin hefur aðeins á
bak við sig 66 þingmenn af 179.
Orðrómur hefur verið á kreiki um
gengislækkun dönsku krónunnar í
kjölfar gengislækkunar í Svíþjóð
og Finnlandi en Schluter, forsæt-
isráðherra, aftekur slíkt með öllu.
John R. Vane
Sune K. Bergström
Bengt I. Samuelsson
Nóbelsverðlaun veitt fyrir
rannsóknir á prostaglandin
Verðlaunahafarnir Englendingur og tveir Svíar
Stokkhólmi, 11. október. AP.
TILKYNNT var í Stokkhólmi í dag hverjir hlytu Nóbelsverðlaunin í læknis-
fræði í ár. Komu þau í hlut þriggja manna, Englendingsins John R. Vane og
Svíanna Sune Bergström og Bengt Samuelsson, fyrir uppgötvanir og rann-
sóknir þeirra á hvatanum prostaglandin.
John R. Vane er 55 ára að aldri
og hefur frá 1973 stjórnað læknis-
fræðilegum rannsóknum við
Wellcome-stofnunina í Becken-
ham í Englandi. Sune Bergström
er rektor við Karólínska-háskól-
ann og hann er einnig formaður
nóbelnefndarinnar. Hann er 66
ára að aldri og varð deildarstjóri
læknadeildar háskólans árið 1963.
Hann hlaut bandarísku Albert
Asker-verðlaunin 1977 og hefur
lengi þótt líklegur Nóbelsverð-
launahafi. Bengt Samuelsson er 48
ára gamall og tók við starfi
Bergströms sem deildarstjóri
læknadeildarinnar árið 1978. Frá
1976 hefur hann verið gestapró-
fessor í efnafræði við Harvard-
háskóla í Bandaríkjunum.
Prostaglandin verður til i maga
og kemur í veg fyrir að magasýrur
skemmi vefina og valdi magasári.
Það er einnig notað til að koma af
stað fæðingarhríðum og rjúfa
þungun og auk þess eru vonir
bundnar við, að það geti dregið úr
þeim sáru verkjum, sem stundum
fylgja tíðum kvenna. Prostagland-
in hefur verið reynt gegn öðrum
sjúkdómum, t.d. hefur það reynst
vel á sjúklingum, sem þjást af
æðaþrengslum í fótum, og á þeim,
sem þegar líða af magasári.
Prostaglandin og skyld efni eru
hluti af nýuppgötvuðu lífeðlis-
fræðilegu kerfi, sem er myndað af
ómettuðum fitusýrum úr frumu-
hýðinu. Efnin leysast úr læðingi
þegar starfsemi vefjarins truflast
af einhverjum ástæðum, sjúkdómi
eða streitu, og það er þeirra hlut-
verk að koma á jafnvægi að nýju.
Prostaglandin er best lýst með
því, að það sé staðbundinn hvati,
sem verji frumurnar gegn skyndi-
legum truflunum, að því er segir í
tilkynningu nóbelnefndarinnar.
Bergström varð fyrstur manna
til að einangra prostaglandin og
sýna fram á efnafræðilega upp-
byggingu þess. Hann komst einnig
að því, að það er myndað úr ómett-
uðum fitusýrum. Vane uppgötvaði
prostacyclin, sem er skylt prosta-
glandin, og skýrði verkanir þess.
Hann komst einnig að því, að asp-
irín hindrar myndun prostagland-
ins og tromboxane, en síðarnefnda
efnið víkkar út æðar og kemur
þannig í veg fyrir blóðtappa. Sam-
uelsson hefur verið samstarfs-
maður Bergströms frá því
snemma á sjöunda áratugnum og
lagt mikið af mörkum til aukinnar
þekkingar á þessum efnum.