Morgunblaðið - 12.10.1982, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. OKTÓBER 1982
29
kemiir til þingsetningarfundarins. Með
ri Alþingis, Friðjón Sigurðsson.
reyna að sameina sundurleitar
skoðanir, þannig að minnast megi
okkar í sögunni sem heilsteyptrar
þjóðar, er kunni fótum sínum forráð
á viðsjárverðum tímum, og að orð
heimspekingsins megi sannast um
hvern Islending.
Fyrsti fundur sameinaðs Alþingis:
Aldursforseti minntist dr. Kristjáns Eld-
járn og tveggja fyrrverandi alþingismanna
Dr. Gunnar Thoroddsen aldursforseti
Alþingis stjórnaði fyrsta þingfundi sam-
einaðs þings í gær, og minntist hann þar
þcirra Kristjáns Kldjárn, fyrrum forseta
Islands er lést í sumar, og tveggja fyrr-
verandi alþingismanna, sem látist hafa
frá því þingi var slitið síðastliðið vor,
þeirra Jóns Ivarssonar og Odds Andrés-
sonar. Fara minningarorð Gunnars hér
á eftin
A þessum stað og á þessari stundu
minnumst við Kristjáns Eldjárns
fyrrverandi forseta íslands sem and-
aðist fyrir tæpum mánuði, 14. sept-
ember, 65 ára að aldri.
Kristján Eldjárn var fæddur 6. des-
ember 1916 á Tjörn í Svarfaðardal.
Faðir hans var Þórarinn Kristjánsson
Eldjárn bóndi þar, kennari og hrepp-
stjóri. Móðir Kristjáns var Sigrún
Sigurhjartardóttir húsfreyja á Tjörn.
Hann fór ungur til mennta, braut-
skráðist frá Menntaskólanum á Akur-
eyri vorið 1936 og stundaði síðan nám
í fornleifafræði við Kaupmannahafn-
arháskóla til 1939 er heimsstyrjöldin
rauf þann námsferil. Næstu tvo vetur
starfaði hann við kennslu í Mennta-
skólanum á Akureyri. Á árunum
1941 — 1944 stundaði hann nám í Há-
skóla íslands og lauk þaðan meistara-
prófi í íslenskum fræðum vorið 1944.
Hann var síðan aðstoðarmaður í
Þjóðminjasafni íslands 1945—1947 og
þjóðminjavörður 1947—1968. 1. ágúst
1968 tók hann við embætti forseta Is-
lands og gegndi því í 12 ár, til 1. ágúst
1980. Síðustu tvö æviárin sinnti hann
fræðistörfum.
Kristján Eldjárn varð þjóðkunnur
snemma á starfsferli sínum. Hann fór
víða um land í embættiserindum og
kom oft fram í útvarpi. Honum voru
falin mörg trúnaðarstörf önnur með-
an hann var þjóðminjavörður. Hann
var félagslyndur og gjarnan kosinn til
stjórnarstarfa í félögum. Honum var
sýndur margs konar sómi fyrir emb-
ættis- og fræðistörf, hlaut doktors-
nafnbót í heiðursskyni við nokkra er-
lenda háskóla.
Kristján Eldjárn var gagnmenntað-
ur maður og rækti störf síii með
áhuga og elju. Hann vann að rann-
sókn fornleifa á námsárum sínum og
löngum síðar og annaðist þjóðminjar
rúma tvo áratugi. Jafnframt ritaði
hann margt um þau fræði. Árið 1957
varði hann við Háskóla Islands dokt-
orsrit um kuml og haugfé úr heiðnum
sið á Islandi. Hann var hagorður og
afburðasnjall í ræðu og riti og vand-
virkur fræðimaður. Rúmlega fimm-
tugur að aldri var hann kjörinn til
æðstu metorða, embættis forseta Is-
lands, og naut hylli þjóðarinnar í því
starfi. Sinnti hann því embætti sem
öðrum störfum sínum með árvekni,
háttprýði og málsnilld.
Kristjáns Eldjárns hefur verið
minnst í mörgum sannyrðum eftir
andlát hans. í hugum okkar, sem eftir
stöndum, býr söknuður vegna fráfalls
hans um aldur fram, en jafnframt
þakklæti fyrir að hafa átt hann meðal
okkar. Hann var sómi Islands. Sem
slíkur lifir hann í minningu okkar og
í sögu þjóðar sinnar.
Ég vil biðja þingheim að minnast
hins látna fyrrverandi forseta ís-
lands, doktors Kristjáns Eldjárns,
með því að rísa úr sætum.
Frá lokum síðasta þings hafa and-
ast tveir fyrrverandi alþingismenn
sem hér verður minnst. Jón Ivarsson
fyrrverandi kaupfélagsstjóri og síðar
forstjóri andaðist 3. júní, 91 árs að
aldri. Oddur Andrésson bóndi, sem
átti hér mörgum sinnum sæti sem
varaþingmaður, andaðist 21. júní, á
sjötugasta aldursári.
Jón ívarsson var fæddur 1. janúar
1891 á Snældubeinsstöðum í Reyk-
holtsdal. Foreldrar hans voru hjónin
ívar bóndi þar Sigurðsson og Rósa
húsfreyja Sigurðardóttir. Hann
stundaði nám í Hvítárbakkaskóla
1905—1907, í kennaraskólanum fyrri
hluta vetrar 1914—1915 og í Verslun-
arskólanum 1913—1914 og
1915—1916. Hann var farkennari í
Reykholtsdal veturinn 1908—1909, í
Lundarreykjadal og Skorradal
1909—1913 og í Andakíl síðari hluta
vetrar 1914—1915. Að loknu verslun-
arskólaprófi vann hann við verslun í
Stykkishólmi 1916—1917, í Borgar-
nesi 1917—1921 og var kaupfélags-
stjóri í Höfn í Hornafirði 1922—1943.
A árinu 1943 varð hann skrifstofu-
stjóri Grænmetisverslunar ríkisins og
Áburðarsölu ríkisins, en var síðan
forstjóri þeirra stofnana 1944 — 1956.
A því tímabili átti hann sæti í Fjár-
hagsráði 1948—1953 og var síðan einn
af forstöðumönnum Innflutnings-
skrifstofunnar 1954—1960. Eftir það
vann hann lengi lausráðinn hjá Ríkis-
útgáfu námsbóka. Hann átti sæti í
stjórn Sambands íslenskra samvinnu-
félaga 1936—1944 og í stjórn Áburð-
arverksmiðjunnar 1951 — 1963. Við
aukakosningar í Austur-Skaftafells-
sýslu sumarið 1939 var hann í kjöri
utanflokka og hlaut kosningu. Sat
hann á þingi til vors 1942, á sex þing-
um alls.
Jón ívarsson var ungur á upphafs-
árum ungmennafélagshreyfingarinn-
ar hér á landi. Hann gerðist þar liðs-
maður og forustumaður í sínum
heimahögum. Hann aflaði sér tals-
verðrar skólamenntunar. Að loknu
verslunarnámi starfaði hann lengi á
vegum samvinnuhreyfingarinnar og
síðar við stjórnarstörf á vegum ríkis-
ins. Hann var reglusamur og starf-
samur, sjálfstæður í skoðunum og
fastheldinn á þær dyggðir sem hann
hafði tamið sér á ungum aldri. Hon-
um entist lengi líf og heilsa í rósemi
elliáranna eftir langan starfsaldur.
Oddur Andrésson var fæddur 24.
nóvember 1912 á Bæ í Kjós. Foreldrar
hans voru hjónin Andrés bóndi og
hreppstjóri þar, síðar á Neðra-Hálsi í
Kjós, Olafsson og Ólöf húsfreyja
Gestsdóttir. Frá 10 ára aldri til ævi-
loka átti hann heimili á Hálsi, vann
fyrst á búi foreldra sinna, stóð fyrir
búi móður sinnar að föður sínum látn-
um, en bjó þar félagsbúi frá 1947,
fyrst með bróður sínum, síðar sytii.
Hann var varaþingmaður Sjálfstæð-
isflokksins í Reykjaneskjördæmi tvö
kjörtímabil, 1963—1971, og tók níu
sinnum sæti á Alþingi á þeim tíma.
Æskuheimili Odds Ólafssonar var
rómað fyrir myndar- og menning-
arbrag. Þar ól hann aldur sinn, stund-
aði bú og stóð í framkvæmdum við
byggingar og ræktun. Hann kom víða
við í félags- og umbótamálum í hér-
aði. Hann starfaði í ungmennafélagi,
iðkaði hljómlist og stjórnaði söngkór-
um. Hann var áhugamaður um skóg-
rækt og var í stjórn Skógræktarfélags
Islands frá 1968, varaformaður þess
1972—1981. Hann átti sæti í stjórn
Mjólkursamsölunnar í Reykjavík frá
1969 og í stjórn Osta- og smjörsölunn-
ar frá 1977. Hann var forustumaður i
skólamálum sveitar sinnar og héraðs
og vann með öðrum að nýrri skipan
heilhrigðismála og læknaskipunar í
héraði. Hvarvetna gat hann sér orð
fyrir samstarfsvilja, ósérhiífni og
drenglyndi.
Ég vil biðja þingheim að minnast
þeirra Jóns Ivarssonar og Odds And-
réssonar með því að rísa úr sætum.
Gengið frá Dómkirkju til Alþingishúss. Fremst fara forseti íslands, Vigdís Finn-
bogadóttir, biskupinn, Pétur Sigurgeirsson, og Ólafur Skúlason, dómprófastur. Á
hæla honum gengur Jón Helgason, forseti Sameinaðs þings, og siðan koma
ráðherrar, en af þeim sjást á myndinni: Gunnar Thoroddsen, forsætisráðherra,
Olafur Jóhannesson, utanrikisráðherra, Steingrimur Hermannsson, sjávarútvegs-
ráðherra, Tómas Árnason, viðskiptaráðherra, Svavar Gestsson, félagsmálaráð-
herra, Ragnar Arnalds, fjármálaráðherra, Hjörleifur Guttormsson, iðnaðarráð-
herra, og Pálmi Jónsson, landbúnaðarráðherra.
Morgunblaðið/ÓI.K.M.
þingmenn undirstriki meir en áður
var, hversu þeim hættir ekki síður til
en öðrum að vera „mannlegir“, ef með
því er átt við það, sem við vildum
heldur að fylgdi þeim einum, sem
minnu valda en þingmenn. Þegar við
fáum ykkur beint inn í stofu hjá
okkur og þá á stundum með agnúa-
fullu karpi og útúrsnúningum eða
vísvitandi misskilningi til að losna
við að svara beittri spurningu, þá er
eins og nálægðin kalli það meira
fram, sem við vildum síður að ein-
kenndi ykkur, jafnvel þótt við finnum
það í eigin fari, þar sem af ykkur er
meira vænzt en gengur og gerist með
fólk. Og þegar karpið gerir þátttak-
endum, sem eru þó í fylkingu æðstu
manna þjóðarinnar, að óvelkomnum
gestum í stofum okkar, þá er eins og
há sæti missi svip sinn og sá sigi
neðar, sem bar sat fyrr háreistur.
Eða hví skyldu svo margir hafa
haft orð á því, hve ríkulega þess var
notið að fá fjóra leiðtoga, sem nú
hafa að mestu dregið sig í hlé frá
stjórnmálum, heim til sín núna um
daginn, þar sem þeir rifjuðu upp at-
burði úr þingsögu sjálfra sín og
stjórnsýslu? Var það af því, að þeir
hafi nú sagt eitthvað það, sem þeim
hafi ekki verið ljóst fyrr eða þeim
hafi þá fyrst opinberazt eftir að þeir
yfirgáfu þingsali? Nei, ég hygg, að
ánægjan með þessa þjóðskörunga í
sjónvarpsviðtalinu hafi verið í réttu
hlutfalli við þá hógværð, sem ein-
kenndi viðbrögð þeirra gagnvart
sessunautum með fullri tillitssemi.
Það leið öllum svo vel að horfa þarna
á þá og hlusta á þá, af því að þeir
voru ekki að níða skóinn hver niður
af öðrum eða að kasta á milli sín
hnýfilyrðum svo sem bein bæru, nög-
uð og kjöti rúin.
Með þetta í huga ætti að vera auð-
veldara að svara spurningunni um
það, hvort sá kærleikur, sem Kristur
hóf í öndvegi, eigi erindi við þing-
menn og málflutning þeirra. Og þó að
ég sé ekki að segja, að uppgjör Einars
Benediktssonar eigi alls kostar heima
hér, þar sem líkingin lifir sjálfstæðu
lífi og ekki er hægt að heimfæra hana
upp á viðfangsefni ykkar, svo háleit
sem þau eru, þá má engu að síður af
læra: „Nú finnst mér það allt svo lítið
og lágt, sem lifað er fyrir og barizt er
móti. Þó kasti þeir grjóti og hati og
hóti, við hverja smásál ég er í sátt.“
Og hvað lauk þessum sannindum
upp fyrir hinu innblásna skáldi? Feg-
urð himins og leikur þeirra ljósa um
hásal, sem minnti hann á skapara
alls, sem gerði „duftsins son“ þess
umkominn að nálgast hinn hæsta og
eiga samfélag við hann. Það samfélag
köllum við trú, tilbeiðslu, lotningu og
hugljómun, en upphafning slíkra
andartaka á að birtast í því, hvernig
sá sem nýtur lætur kærleikann móta
viðbrögð sín í samskiptunum við þá,
sem ganga með honum brautir lífs-
ins. Slíkur maður leitar eftir því að
skilja og setja sig í annars spor, slík-
ur maður lætur orð njóta merkingar
sinnar, en gerir sér ekki leik að því að
færa svo til, að annað komi út en
upphaflega var ætlað, slíkur maður
leitast við að láta annan njóta
sannmælis og meta hvert mál meir út
frá tilgangi en tillögumanni. Og slík-
ur maður reynir síður að særa, sem
hann veit það vel, að betra er heilt en
vel gróið. Slíkur maður veit, að lotn-
ingin fyrir hinum hæsta mótar við-
brögð gagnvart meðbróður: Að elska
Guð og að elska náungann. Einfalt er
það í framsetningu, en hversu torsótt
reynist flestum að fara svo eftir, að
ekki verði úr skrípamynd. Þess vegna
þarf alltaf að vera að byrja að nýju.
Þess vegna þarf alltaf að vera að leið-
rétta stefnuna. Þess vegna þarf að
gera sér grein fyrir því, að hugljómun
andartaksins þarf stöðuga næringu i
þeim hversdagsleika, sem getur orðið
svo grár að fagurlitir hverfi. Þess
vegna þurfum við kirkjuna ekki að-
eins á stórum viðhafnarstundum,
heldur alltaf, til að vera þannig í ná-
lægð við uppsprettuna, sem ein
megnar að hreinsa hinn grugguga
læk, sem líf okkar breytist svo sorg-
lega oft í.
Hún nísti angistin í leiðara eins
dagblaðsins ekki fyrir löngu, þegar
ritstjórinn lét stór orð falla um þá,
sem kallaðir eru kristnir í Austur-
löndum nær en hafa gerzt sekir um
þau voðaverk, sem réttsýna hryllir
við. Ekki dettur mér það í hug og
vona enginn ætli mér slíkt, að ég sé
að réttlæta blóðbaðið ógnarfulla, þó
ég bendi á það, að margur er kallaður
kristinn til aðgreiningar frá öðrum,
þótt frekar sé um að ræða sögulega
skiptingu en trúarlega. Þekkjum við
þetta frá viðhorfum nær okkur, frá
Irlandi, þar sem það eru vitanlega
ekki mótmælendur og kaþólskir sem
borizt hafa á hatursins banaspjótum,
heldur niðjar þeirra forfeðra, sem
seldu börnum sinum þann arf í hend-
ur, að hatur mótar en ekki kærleikur.
Slíkt á sér alls ekki einkenni kristn-
innar, hvorki mótmælenda né kaþ-
ólskra. Þarna er aftur á móti sífellt
verið að leika þá atburði upp á nýtt,
sem fortíðin hratt af stað og enn hef-
ur vantað þá leiðtoga, sem þora að
stíga fram og leiðrétta, já, breyta
hatri í kærleika, snúa arfi úr böli í
blessun.
En sú er ástæða þess, að ég hef gert
þennan leiðara að umtalsefni nú, að
sú sannfæring hefur styrkzt með mér
frekar en hitt, að ekki þurfi að leita
svona langt til að finna þá, sem kall-
aðir eru kristnir, en sýna það ekki í
verki. Voðaverk í fjarlægðinni er auð-
velt að fordæma, og geta þar flestir
tekið undir. En hversu oft hljótum
við ekki sjálf í okkar eigin lífi að hafa
sýnt þverrandi áhrif himins? Sá einn
brýtur ekki boð Guðs, sem skilur eftir
sig blóðidrifna slóð, enda þótt auð-
veldast sé að sjá í hverjum friðar-
spilli andhverfu þess, sem ætti að
einkenna bræður Jesú Krists. Hver
og einn, sem lætur hatur, illvilja, öf-
und móta viðbrögð sín og afstöðu er
að brjóta hið stóra boðorð um kær-
leika.
Kirkjan skipar ekki fyrir um lausn
þjóðfélagslegra vandamála. Biblían
varðveitir ekki svör við hverri spurn-
ingu, sem upp kann að koma í þing-
sölum við væntanleg fundahöld. Þar
skyldi aldrei gleymast, að hún á sér
sögulegt samhengi og viðmiðun, sem
yfirfærist með mestu varkárni frá
einum tíma til annars. En sumt er
óbreytt frá þeim dögum, er Biblían
var að verða til í lífi fólksins, en það
er skaparinn að verki og gjöfin í syn-
inum blessaða. Kirkjan höfðar því til
einstaklingsins í umboði herra síns
og vill upplýsa hann án þess að vera
með fyrirskipanir. Kirkjan höfðar til
barna sinna um ábyrgð hvers skírðs
einstaklings og berst fyrir því að
hefja hann ofar ryki skóvarpsins til
þess að áhrif himins komist þar að,
sem hann er að fjalla um mál.
Morð í Líbanon sýnir, að þar fer
ekki kristinn maður. En hatur á ís-
landi sýnir líka mann, sem gengur
ekki í fótsporum Krists.
Alþingi íslendinga skal sett. Þar
ganga til starfa menn, sem þurfa þá
upphafningu, sem kirkjan getur veitt,
þegar hún færir himin niður til fund-
ar við jarðarbúa, af því að enn er það
rétt, að svo elskar Guð, að hann gef-
ur, gefur son sinn, að við megum fyrir
trúna á hann öðlast það líf, sem Guði
er þóknanlegt og byggja betra sam-
félag. Arfleifð er dýrmæt og lokar
aðeins sá, sem fávís er, augum fyrir
því. En hitt má enn síður gleymast,
að við erum ekki aðeins að þiggja frá
forfeðrum okkar og þeim, sem á und-
an okkur hafa gengið, heldur erum
við engu síður að taka að láni frá
börnum okkar og öðrum þeim, sem
okkur fylgja. Mun það þá ekki sann-
ast, að sá gefur stærstu gjöfina, sem
kann að þiggja í trú leiðbeininguna
um að elska Guð og láta þann kær-
leika ná til meðbræðra.
Gefi Guð af náð sinni þessari þjóð
slíka leiðtoga, já, gefi hann heimi öll-
um þá, sem slíkum arfi skila.
í Jesú nafni.
Amen.