Morgunblaðið - 09.12.1982, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 1982
34
Karvel Ögmundsson 9 ára.
Drengirnir, sem þeir brædur Karvel og Þórarinn misstu. Frá vinstri: Einar Þórarinsson, Sævar Þórarinsson og Eggert
Karvelsson.
Ögmundsson skipstjóri, úr
krabba, þannig að hvert áfallið
rak annað. Þetta voru mér þung-
bær ár og á þessum tíma hætti ég
algjörlega afskiptum af stjórn-
málum. Síðan ég hætti rekstri
fyrirtækisins hef ég sýslað eitt og
annað og vann á tímabili við við-
hald húsa. Ég tók alltaf mikinn
þátt í félagsstörfum og var meðal
annars formaður Útvegsbændafé-
lags Keflavíkur og nágrennis í um
20 ár, formaður Oiíusamlags
Keflavíkur í 30 ár, í stjórn Sam-
vinnutrygginga frá byrjun til
þessa dags, í stjórn Olíufélagsins
frá byrjun og stofnandi Ung-
mennafélags Njarðvíkur. Þá var
ég gæzlumaður barnastúku Ytri-
Njarðvíkur og hefur það verið eitt
ánægjulegasta starf mitt.
Oddviti í Njarð-
vík í 20 ár
- Ég tók einnig virkan þátt í
Gist
í Olafsvíkurenni
Kaflinn „Gist í Ólafsvi'kurcnni1" úr þriðja bindi æviminninga Karvels
Ögmundssonar, sem út kemur á næsta ári. Vegna þessa kafla vildi Karvel
taka það fram, að það væri ósk sfn að forráðamönnum þjóðfélagsins bæri
gæfa til þess, að leggja öruggan veg fyrir Ólafsvfkurenni, þessa aldagömlu
hindrun milli byggðarlaga.
„Eftir að hafa gist umrædda nótt f Ólafsvfkurenni skildi cg bctur en áður
hvilfkt þrekvirki það var af Hervin Péturssyni, sjómanni f Ólafsvfk, að halda
opnu sfmasambandi milli Sands og Ólafsvfkur um áratugaskeið með viðgerð-
um á sfmalfnum yfir Ólafsvfkurenni. f miklum rokum og fsingu brotnuðu
oft staurar þar svo tugum skipti og það hefur þurft mikið þrek og áræði að
koma þvf f samt lag, þegar Ennið var f sfnum versta ham. Þótt Ennið þyki
mikilúðlegt að sumri, er það þá svipur hjá sjón miðað við ógn þess í
ofsaveðrum á skammdegisnóttum," sagði Karvel.
að mun hafa verið í janú-
ar 1929. Strandferðaskip-
ið Esjan kom frá Reykja-
vík með vörur til verslun-
ar Proppébræðranna á Hellis-
sandi. Ég var við uppskipunar-
vinnu á öðrum uppskipunarbátn-
um. Meðal þess er flutt var til
lands voru 50 olíuföt. Þegar leið á
daginn jókst brimið, sem var þó
allmikið um morguninn. Við skip-
uðum vörunum í land í lend-
ingarvörum er voru beint fram-
undan Proppéverslun. Það var
ákaflega erfitt að koma olíuföt-
unum up' á vararvegginn í svo
miklu brimi, því öldurnar hrjdtu
bátnum fram á klappirnar með
aðsoginu, og þegar frá dró rykkti
báturinn í festina, er bundin var
fram af bátnum, við stóran jarð-
fastan klett, svo hann drægi ekki
út. Ekki komust nema tveir að því
að lyfta hverju olíufati upp á
öldustokkinn. Svo var þeim þriðja
ætlað að ýta undir botninn og
reyna að steypa þeim yfir á var-
arvegginn. Ég og Benjamín
Hjartarson tókum höndum sam-
an undir annan enda olíufatanna
og með hinni hendi héldum við
um laggir þess enda, er fjær var,
þannig höfðum við getað komið
flestum olíufötunum upp. En nú
vantaði viðspyrnu með svo þung-
ar byrðar. Við höfðum lyft einu
fati upp á öldustokk, en í því kom
alda og hrinti bátnum fram á
klappirnar. Þegar stefnið nam við
klettinn varð höggið svo mikið að
olíufatið hrökk til baka ofan í
bátinn. Ég hélt með vinstri hendi
til að taka mesta falíið af því, en
varð með þá hendi milli lagga á
tveimur fötum. Við heyrðum
smell, þegar bein í handarbakinu
brotnuðu. Ég varð að fá hníf til
að skera vettlinginn utan af
hendinni. Þegar því var lokið,
kom í ljós að höndin frá úlnlið og
fram á fingurgóma var blásvört
og að lögun var hún eins og
blaðra uppblásin. Ég fór til
Matthildar Þorkelsdóttur ljós-
móður. Hún hafði svo mörgum
hjálpað, því enginn læknir var á
Sandi. Víða voru tægjur af kjöti
út úr skinninu, einkum á hand-
arbaki. Matthildur setti pappa-
spelkur við höndina, annað var
ekki hægt að gera, því hún fann
hvergi fyrir beini vegna bólgu. Þá
var sóttur læknir til Ólafsvíkur.
Það var Sæberg, er var læknir
þar. Hann kom og sagði að ekkert
væri að gera fyrr en ef eitthvað
drægi úr bólgunni. Seinna frétti
ég að hann hefði sagt vini mínum,
Benedikt Benediktssyni kaup-
manni, að vel gæti svo farið að ég
missti höndina og þá yrði að
senda mig til Reykjavíkur.
Nú liðu sjö dagar. Meiðslin
höfðust vel við og Sæberg áleit,
að útlit væri vonum framar um
bata. Ég bar alltaf höndina í
fatla. Þremur dögum síðar, það er
tíu dögum eftir að ég meiddist,
veiktist María dóttir okkar úr
lungnabólgu. Hún var á öðru ári.
Sóttin harðnaði og henni var ekki
hugað líf. Allir bátar voru á sjó
og engan fullorðinn hægt að fá til
að sækja meðul, en hið versta
veður var í aðsigi. Ég ákvað þá að
fara til Ólafsvíkur. Viggó Bakk-
mann, sem var vörubílstjóri.
flutti mig að Rauðusteinum, sem
eru rétt fyrir utan Ólafsvíkur-*
enni. Það stytti gönguleiðina
mikið. Þegar ég kom að Forvaði
var skollið á ofsarok, þreifandi
aust-norðan bylur og náttmyrk-
ur. Þessu veðri fylgdi hörkufrost,
og veltubrim. Ég komst með
naumindum fyrir Forvaðann og
hljóp svo hratt sem ég gat til
Ólafsvíkur. Meðulin voru tilbúin,
því ég hafði hringt til læknisins,
áður en ég fór að heiman. Þegar
ég kom til baka út undir Ólafsvík-
urenni var orðið svo aöfallið, að
ég komst með naumindum út á
Forvaða, en það er nokkuð há
klettahæð, er gengur í sjó fram.
En lengra varð ekki komist, því
aldrei lægði brimið, svo að hugs-
anlegt yrði að komast vestur
fyrir. Að snúa til baka var einnig
vonlaust. Hér var ég afkróaður,
því brimið var svo mikið, að ég sá
að innan stundar yrði þar engum
manni stætt. Mér flaug þá í hug
hvort mögulegt yrði að synda
fyrir, en nú var leiðin orðin löng,
og svo taldi ég ólíklegt, að ég
kæmist út úr briminu, auk þess
minntist ég þess, að vinstri hönd-
in var rétt að byrja að gróa. Eina
vonin var, að ég gæti klifrað upp
af Forvaðanum, þegar þar yrði
ekki stætt lengur. En sú leið var
ekki heldur árennileg. Allt ein
svellbunga. Hvað eftir annað lá
við að brimið hrifsaði mig af For-
vaðanum. Nú var ekki hægt að
dveljast þar lengur. Ég byrjaði að
skríða á brattann, en sú ganga
sóttist seint, ég hafði týnt léttan-
um, en sökum þess að vinstri
höndin var veik, þurfti ég að
beita framhandlegg og olnboga
þeim megin. Stundum fannst mér
eins og vindhviðurnar ætluðu að
taka mig á loft og fleygja mér til.
Nú hafði veðrið breyst, vindur
gengið til suðausturs. Kafaldið
var hætt, en í þess stað komin
slydda, sem breyttist von bráðar í
rigningu með ofsa skúrum. Það er
sjaldan, sem veður breytist svo
snögglega úr frosti í regn. En nú
versnaði um allan helming, því
hálkan var næstum óyfirstígan-
leg, en ég var hræddastur við
þessar sterku vindhviður, sem nú
komu meira á hlið. Ég heyrði
hvininn í þeim löngu áður en þær
komu, og ekki sást handaskil
fyrir náttmyrkri. Ekki veit ég hve
lengi ég hef verið búinn að skríða
þetta, þegar allt í einu koma
blossar. Það voru víst þrumuljós.
En við þetta leiftur sýndist mér
ég sjá skugga nokkuð langt fyrir
ofan mig. Éf það var rétt, þá
hlaut það að vera klettabeltið efst
í Ólafsvíkurenni. Ég keppti að því
takmarki eins og orkan frekast
leyfði.
Loksins komst ég að klettabelt-
inu og þar féll ég fyrir þeirri
freistingu að standa upp, því ég
var orðinn sár á hnjám og oln-
bogum. Ég litaðist um, en ekkert
sást vegna niðamyrkurs. Brim-
hljóðið heyrðist ekki lengur, en
veðurgnýrinn var ógurlegur.
Máski hef ég ekki verið nógu
varkár, því nú skall á mig vind-
hviða, sem virtist koma frá klett-
inum, sem ég stóð við. Ég hrökk
til, missti tak hægri handar og
greip til með vinstri hendi, en þá
lögðust fingurnir aftur. Höndin
var ekki nógu gróin til að þola
það átak. Ég féll við og rann á
bakinu á fleygiferð niður. Ég gat
velt mér á magann en mér var
ómögulegt að stoppa mig hvernig
sem ég reyndi. Nú heyrði ég
brimgnýinn, hann varð hærri og
hærri. Allt í einu finn ég bara loft
fyrir fótunum. Er ég að fara fram
af, hugsaði ég, ofan í brimrótið.
En allt í einu er eins og rifið sé í
skyrtuna rétt við buxnastreng-
inn. Óll fötin að ofanverðu þrýst-
ast upp að höku. Ég kenndi sárs-
auka frá beltisstað upp á brjóst,
eins og væri ég rifinn með skarpri
nögl. Þar með er ég kyrr, ligg með
beran magann og brjóstið á aur
og klaka. En hvað hafði gerst?
Oddhvöss jarðföst steinnibba, er
staðið hafði upp úr klakanum,
greip mig eins og bjargandi fing-
ur, um leið og ég var að hendast
fram af hengifluginu. Ég heyrði
að brimið svarraði fyrir neðan.
Ég gat mig ekki hreyft og þorði
ekki að gera tilraun til þess. En
nú kom kuldinn, þessi nístandi
kuldi, sem virtist ætla að
smeygja sér í gegnum mig. Ég
varð strax gegndrepa á inneftir-
leið og nú tók maginn að dofna og
brjóstið neðanvert. Vatn og aur
rann ofan í buxurnar og ég dofn-
aði meir og meir. Þá varð ég að
taka eina mestu ákvörðun lifs
míns, því ekki myndi ég lifa lengi
í þessum stellingum. Ég varð að
freista þess hvernig sem færi, að
gera tilraun til að lyfta mér af
þessari bjargandi hraunnibbu,
sem ég hékk á. Aðeins andartak
lyfti ég huga mínum til hans, sem
öllu ræður. Ég kreppti mig sam-
an, teygði handlegginn út og
fram, þrýsti vanganum og hök-
unni ofan í aurinn, fékk aðeins
viðnám og lyftist með því að taka
á eins og orkan leyfði, þar til ég
gat beitt hnjánum til framdrátt-
ar. Ég var laus og nú þokaðist ég
fet fyrir fet, þar til ég komst aft-
ur upp að klettunum efst í Enn-
inu. Nú tókst mér að skríða aust-
ur með klettunum þar til ég kom
í gildrag. í miðju gildraginu var
klettur, sem næst mannhæðar
hár, en u.þ.b. tveir metrar um-
máls að neðan. Þar fékk ég góða
fótfestu og gat staðið upp með því
að styðja mig við klettinn. Þá
fannst mér eins og ég væri með
allþunga byrði framan á mér,
sem mér væri óviðkomandi. Það
var maginn og brjóstið, sem var
tilfinningalaust af kulda. Ég sett-
ist undir klettinn er gaf nokkurt
skjól og nuddaði magann, brjóst-
ið og lærin. Þegar ég hafði gert
þetta af kappi nokkurn tíma fór
lífið að færast í þennan hluta lík-
amans, en um leið fékk ég ákaf-
lega mikinn kuldahroll. Rétt á
eftir tók ég eftir því, að kantur-
inn á húfunni minni logaöi af
hrævareldi, eins var með vettl-
ingana og allar steinnibbur í ná-
grenninu. Ég hafði einu sinni áð-
ur verið úti í hrævareldi. Hann er
einna líkastur maurildi, og er
eins og hann hristist um allar
skarpar brúnir. Nú breiddist
hann yfir mjög stórt svæði. Það
birti talsvert. Ég sá langt út á sjó
og það var álíka bjart og þegar
snjór lýsir upp jörð. Ég tók eftir
því að á klettasnös skammt fyrir
innan mig var eitthvað dökkt,
stundum kyrrt og stundum á
hreyfingu, en alltaf á sömu
klettasnösinni. Ég gerði mér
strax grein fyrir hvað þetta var,
því skarfar setjast oft á kletta við
sjó, þá flóð er. Þeir sitja stundum
kyrrir, en þess á milli blaka þeir
vængjunum. Annað gat það ekki
verið. Etir nokkra stund syrtir
aftur yfir, hrævareldurinn horf-
inn og sama svarta myrkrið. Eft-
ir því sem regnið jókst, fóru að
heyrast dynkir langt uppi í Enni.
Þetta gat ekki verið annað en
grjót, sem væri að losna, og leit-
aði til sjávar samkvæmt þyngd-
arlögmálinu. Það var ansi
óhuggulegt að heyra steinana
færast nær og nær og loks heyra
þá fjarlægjast til sjávar. Ég sá
engan fyrst, en fann þyt af þeim.
En nú heyrast nýir dynkir,
langtum meiri en hinir fyrri, þeir
nálgast með feiknahraða, loks er
eins og skörp vindhviða skelli á
mér og um leið kemur bjargið
niður af fluginu rétt fyrir framan
steininn, sem ég sat undir, í svo
sem fjögurra metra fjarlægð. Það
hafði því farið yfir klettinn sem
ég sat undir. Smágrjót þyrlaðist í
allar áttir, en enginn smásteinn
hitti mig. Fjallið skalf undir fót-
um mér. Nokkrir smásteinar
komu sömu leið og stóra bjargið,
mér leist ekki á að dveljast þarna
lengur. Það var erfitt að stíga
fyrstu sporin, ég var nærri dott-
inn í holuna, er myndast hafði
þar sem stóri kletturinn hafði
komið niður á leið sinni til sjávar.
Sami ofsi var í veðrinu, en niður
eftir gildraginu gat ég fótað mig
að mestu. Ég gerði mér von um að
svo væri út fallið, að fært yrði
fyrir Forvaðann. Loks komst ég
niður, þá var fallið undan For-
vaða. Ég byrjaði á því að losa
sand og aur úr buxunum, því áður
var ég svo þungur í hreyfingum.
Þegar því var lokið reyndi ég að
hlaupa. Það ætlaði ekki að ganga
vel að þvinga líkamann til hlýðni,
þó var ég búinn að ná sæmilegum
hita, þegar ég kom að Hólmkelsá,
sem valt fram kolmórauð. Ég
held hún hefði ekki verið talin
fær í björtu. Hér var enginn tími
til ráðagerða, ég held að ég hafi
komið að henni á réttu vaði. Ég
ákvað fyrirfram að synda ská-
hallt undan straumnum ef ég
botnaði ekki. En til þess kom
ekki, mér tókst að komast yfir án
þess. Þegar ég kom heim, mætti
ég leitarmönnum við dyrnar. Þeir
voru að leggja af stað til að leita
að mér með broddstafi og annan
útbúnað. Barninu bráðbatnaði af
meðulunum og lifir við góða
heilsu nú, tæpum fimmtíu árum
síðar.
Eflaust mun einhver segja, að
ég hefði átt að bíða til næsta
dags, frekar en að tefla svo
djarft. En ef þú, lesandi góður,
átt eitt barn sem berst við dauð-
ann, myndir þú þá ekki gera hið
sama og ég gerði? En þessi gist-
ing í Ólafsvíkurenni hefur verið
mér minnisstæð. Daginn eftir var
Sæbjörn læknir sóttur og gerði
hann að handarbrotinu. Var þá
hlaupið úr ánni í Hólmkelsá.
I Hólmkelsá hefur fjöldi manns
farist og faðir minn fórst þar árið
1922, svo sem áður er sagt. Mun
hann vera sá síðasti sem þar hef-
ur látið lífið.