Morgunblaðið - 09.12.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 1982
Hallað réttu máli
Athugasemd við nýja bók Gunnars M. Magnúss
eftir Einar G. Œafsson
Stór þáttur í íslenzkri bókaút-
gáfu eru æfisögur og þættir úr lífi
manna, ýmist ritaðir af þeim
sjálfum eða sagnariturum. Einn
af mikilvirkustu rithöfundum
okkar, Gunnar M. Magnúss, hefir
nú sent frá sér nýja bók um Ingi-
mund fiðlu og fleira fólk.
Sunnudaginn 3. október sl. birt-
ist kafli úr þessari bók, sem þá var
óprentuð, í Lesbók Morgunblað-
sins. Það var af nokkurri forvitni
að undirritaður las þessa grein,
einkum vegna þess að hann er í
tengslum við konu þá, er Ingi-
mundur var kvæntur og þar er
getið. Kom í ljós við lestur grein-
arinnar að hér var stórlega hallað
réttu máli, ekki einungis á kostnað
konunnar og dóttur hennar, held-
ur og á Ingimund sjálfan. Var þar
meðal annars sagt, að hann hafi
verið trúlofaður dóttur konunnar,
sem þá var aðeins 12 ára stúlku-
barn, og einnig að þá hafi hún ver-
ið orðin ekkja. Þessar missagnir
og fleiri, munu að nokkru komnar
úr æfisögu Þorsteins Kjarval,
bróður Ingimundar.
Undirritaður hafði samband við
útgefanda bókarinnar og bauð
fram aðstoð við leiðréttingar. Því
var fremur stirðlega tekið, en þó
hafði höfundur samband við und-
irritaðan og tók niður upplýs-
Einar G. Óiafsson
ingar. Líkiega mun höfundi hafa
þótt „stíll“ sinn missa nokkurs í
við að fara með rétt mál, því sami
tónn er í frásögninni eftir sem
áður, að því undanskildu að nú á
Ingimundur að hafa beðið tjón á
geðheilsu sinni af sambúðinni við
eiginkonuna, en áður var það við
lát „unnustunnar".
Sannleikurinn í málinu er þessi:
Þeir bræður, Þorsteinn og Ingi-
mundur munu hafa gist heimili
hjónanna Guðbjargar Sigurðar-
dóttur og Ólafs Gíslasonar í Götu-
húsum á Eyrarbakka og Ingi-
mundur verið þar til heimilis síð-
ari hluta ársins 1896. Ólafur
Gíslason var bróðir konu Bjarna
Pálssonar, organleikara bróður
kennara Ingimundar í organleik,
og mun það sennilega hafa verið
ástæðan fyrir því að hann dvelst á
heimili þeirra hjóna. Þá er telpan
Kristín aðeins 12 ára. Fædd 23.
september 1884. Það þótt ekki við
hæfi og þykir ekki enn, að full-
orðnir menn, Ingimundur var þá
23 ára, felli hug til 12 ára stúlku-
barna, enda mun hér um hugar-
fóstur höfundarins að ræða.
í umræddri Lesbókargrein, sem
er raunar aðalatriðið, þar sem les-
endur Lesbókar eru margfallt
fleiri en væntanlegir lesendur um-
ræddrar bókar, er því haldið fram
að Ingimundur hafi fengið bréf
austan af Bakka, þangað sem
hann dvaldi í verstöð ásamt bróð-
ur sínum, suður með sjó. Hann
hafi hraðað för sinni austur að
Eyrarbakka til að finna „unnustu"
sína veika, telpuna, en komið of
seint. (Kristín lézt úr taugaveiki
árið 1899 aðeins 15 ára að aldri.)
Hann hafi síðan orðið eftir hjá
ekkjunni sem þá var raunar ekki
orðin ekkja. (Ólafur dó úr blóð-
eitrun 28. júlí 1898.) Þessir at-
burðir eiga hinsvegar að hafa
gerst á útmánuðum 1897.
Síðan segir í bók Gunnars „leið-
réttingunni" að Ingimundur hafi
vistast til Guðbjargar sumarið
1898, eftir að hún var orðin ekkja.
Við athugun kemur í ljós að Ingi-
mundur hefir hvorki heimilisfang
í Götuhúsum, eða annars staðar á
Eyrarbakka, fyrr en árið 1901 að
hann kvæntist Guðbjörgu. (Hús-
vitjunarb. Stokkseyrarsóknar.)
Til að gera hlut þessarar konu
sem minnstan segir Gunnar að
Ingimundur „hafi lent á ekkjunni
og gifst henni". Gæti ekki alveg
eins verið að konan hafi setið uppi
með, eins og stundum er komist að
orði, þennan lánlitla 28 ára gamla
. mann. Almannarómurinn var
óvæginn á þessum tímum. Rétt er
þó að gera ráð fyrir að þetta hafi
gerst með eðlilegum hætti. Trú-
lega hefir þetta hjónaband ekki
fært henni mikla gæfu og honum
kannski ekki heldur. Guðbjörg var
efnuð kona á þeirrar tíðar mæli-
kvarða og því eftirsótt kvonfang.
Þorsteinn Kjarval segir í æfi-
sögu sinni: „Það var um töluverða
fjármuni að ræða fyrir Ingimund
bróður. Nokkrar þúsundir voru
töluverðir peningar þá.“ Þessu
sleppir Gunnar. Hinsvegar er full
vissa fyrir því að í sambúðinni við
Ingimund tapaði Guðbjörg öllum
eigum sínum.
Þótt Gunnar M. Magnúss geti
tekið sér „skálaleyfi" er hann yrk-
ir eða semur skáldverk er það ekki
við hæfi í sagnfræðilegu verki.
Hitt er annað mál að það eru fleiri
en Gunnar, sem leita í hugar-
fylgsnum sínum eða jafnvel í
sorptunnum til að búa til söguleg
atvik um persónur sínar. Þegar
Guðbjörg og Ingimundur fluttu til
Reykjavíkur seldi Guðbjörg hús
sitt á Eyrarbakka, en keypt var
hús við Skólavörðustíg.
Og nú „dramatíserar" Gunnar
frásögn sína: „Hann var bundinn
ráðsettri konu, sem gat verið
mamma hans og vildi ráða flestu
um þeirra hag. Hann þurfti að
púla til þess að sjá heimilinu far-
borða. Hann svaf að vísu hjá þess-
ari konu, en hún veitti honum ekki
þann unað, sem hann þráði. Hann
hafði ekki notið ástarinnar með
unnustu sinni, sem hvarf á þeim
björtu vordögum. Og með hverjum
degi sem leið var eitthvað af hug-
sjónum hans að fyrirfarast." Þá
vitum við það.
Síðan segir hann að söguhetja
hans hafi: „ ... orðið allur annar
maður en hann áður var“. Gunnar
segir að Guðbjörg hafi verið ráð-
sett kona, en þrátt fyrir það tapar
hún öllu sínu í sambúðinni við
Ingimund. Hér er alls ekki verið
að halla á Ingimund, heldur verið
að sýna fram á, hve léttúðarfullir
sumir höfundar eru í umgengni
við sannleikann og heimildarlaust
þvaður veður uppi í „verkurn"
þeirra.
Ingimundur fiðla hefir sjálfsagt
alla tíð Iifað í sínum eigin heimi
verulegum og ímynduðum. Hann
hefir verið listamaður og sveim-
hugi í eðli sínu og við það hafa
hvorki hann né aðrir ráðið. Það er
ömurlegt til þess að vita, að rit-
höfundur á borð við Gunnar M.
Magnúss skuli leggja sig niður við
rangfærslur í því skyni einu að
gera sögu sína læsilegri eða sögu-
legri, í þeim eina tilgangi að þókn-
ast útgefanda sem gefur út bókina
í hagnaðarskyni. Menn eiga ekki
að græða peninga á óhróðri um
látið fólk. Því miður er Gunnar og
útgefandi hans ekki einsdæmi um
slíka hluti en engu betra fyrir það.
Stjórn Hússtjórnarkennarafélags íslands, talið frá vinstri: Anna Sigurðar-
dóttir, gjaldkeri, Gerður II. Jóhannsdóttir, formaður, Sigríður Haraldsdóttir,
varaformaður, Asdis Magnúsdóttir, meðstjórnandi, og Elísabet S. Magnús-
dóttir, ritari. A myndina vantar Guðnýju Jóhannsdóttur, deildarstjóra, og
Hönnu Kjeld, meðstjórnanda.
Hússtjórnarkennara-
félag Islands stofnað
FVRIR nokkru var stofnað Hús-
stjórnarkennarafélag íslands en hér
á landi eru á þriðja hundrað hús-
stjórnarkcnnarar. A sameiginlegum
fundi i Félagi hússtjórnarkennara í
grunnskólum og Kennarafélaginu
Hússtjórn var ákveðið að leggja
þessi tvö félög niður, en stofna í
staðinn eitt ödugt fagfélag fyrir allt
landið.
Markmið félagsins eru m.a.:
— að gæta hagsmuna félaga
sinna og stuðla að aukinni
menntun þeirra.
— að efla alla fræðslu sem
snertir heimilishald.
— að taka þátt í norrænni sam-
starfsnefnd um hússtjórnar-
fræðslu.
Þegar hefur fréttabréf félagsins
verið sent út til félagsmanna og
fram hafa farið umræður um
menntun og kjör. Einnig er í und-
irbúningi að stofna deildir í
hverju fræðsluumdæmi landsins.
Fyrirsjáanlegur er mikill kenn-
araskortur í hússtjórnargreinum
á næstu árum. Eftirspurn eftir
kennslu hefur hins vegar aukist
gífurlega, sérstaklega á fram-
haldsskólastigi.
Stjórn félagsins skipa: Gerður
H. Jóhannsdóttir, formaður, Sig-
ríður Haraldsdóttir, varaformað-
ur, Elísabet S. Magnúsdóttir, rit-
ari, Anna Sigurðardóttir, gjald-
keri, Guðný Jóhannsdóttir, deild-
arstjóri, Hanna Kjeld og Ásdís
Magnúsdóttir meðstjórnendur.