Morgunblaðið - 27.02.1983, Blaðsíða 22

22 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1983
Áfengissýki:
Það er númer eitt að fólk
komi sem fyrst í meðferð
Rætt við Þórarin Tyrfingsson lækni hjá SÁÁ
„l>að fer varla á milli mála að við gætum eytt öllum
þjóðartekjunum í heilbrigðismál án þess þó að leysa öll
vandamál á því sviði. Spurningin er hins vegar sú í hvað
menn vilja láta peningana þannig að þeir skili sem
mestum árangri. Varðandi drykkjusýki hefur það sýnt
sig að hægt er að ná mjög miklum árangri fyrir tiltölu-
lega lítinn pening — þar við bætist að 90 prósent þeirra
er eiga við drykkjusýki að stríða er ungt og miðaldra
fólk í fullri atvinnu, þannig að kostnaðurinn af með-
ferðinni er fljótur að skila sér til þjóðfélagsins aftur,“
sagði 1‘órarinn Tyrfingsson læknir SÁÁ í upphafi viðtals
okkar um meðferð áfengissýki og fleira sem henni
tengist. Ég byrja á því að spyrja l>órarin út í áfengissýk-
ina sem sjúkdóm.
Áfengissýki
„Það er ennþá rifist um hvort
áfengissýki falli undir sjúkdóms-
hugtakið að öllu leyti en það er
ekki aðalatriðið," sagði Þórarinn.
„Staðreyndin er að við verðum að
takast á við þennan vanda hvaða
nafni sem við kjósum að kalla
hann. Drykkjusýki er ekki einka-
mál þess sem við hana á að stríða
— hún er óhemju mikið vandamál
inni á heimilunum, á vinnustöðum
og fyrir þjóðfélagið allt. Sá sem
haldinn er drykkjusýki er alls ekki
fær um að stinga við fótum og
hætta að drekka þótt einstakl-
ingar sem svona er komið fyrir
telji sér oft trú um að svo sé.
Drykkjusýkin er þess eðlis að hún
leiðir af sér sérstakt hugarfar —
hugarfar sem byggir á blekking-
um og skekktu raunveruleikamati;
sá sem haldinn er drykkjusýki er
venjulega búinn að koma sér upp
sínum eigin sannleika en sá sann-
leikur þjónar þeim tilgangi einum
að viðhalda þeim vítahring sem
hann er kominn í.
Það er heldur ekki allt fengið
með því einu að stöðva drykkjuna.
Drykkjusýki er sjúkdómur sem
kemur niður á manninum og skil-
ur eftir sig spor: maðurinn fær
ekki notið sín. Það verður að
endurhæfa hann — til sambúðar,
til vinnu og til að hann geti notið
frístunda sinna eins og aðrir. Þú
tekur eftir að ég nefni sambúðina
fyrst og svo vinnuna — margir
líta svo á að það sé fyrsta merkið
um að maður sé haldinn drykkju-
sýki að hann mæti ekki til vinnu.
Staðreyndin er hins vegar sú að
oft er mikið búið að ganga á innan
fjölskyldunnar áður en að því
kemur að hann er. ekki fær um að
mæta til vinnu."
En hvað er að segja um meðferð
áfengissýki — hvað hefur Jæknis-
fræðin uppá að bjóða til hjálpa
fólki að losna við hana?
Meðferð
„Varðandi meðhöndlun
drykkjusýki er það númer eitt að
fá fólk til að koma sem fyrst í
meðferð, meðan það heldur enn
fjölskyldu sinni og starfi og á
meðan það hefur ekki brotið allar
brýr að baki sér. Galdurinn er að
nálgast þessa einstaklinga á rétt-
an hátt og gæta þess að viðkom-
andi einstaklingur haldi virðingu
sinni. Fyrir nokkrum árum var
ekki auðvelt fyrir menn að komast
til afvötnunar, það var aðeins ein
deild á Kleppi sem annaðist þetta
hlutverk og mörgum hraus hugur
við að fara þangað inn. Þó að það
sé nokkurt átak fyrir marga að
fara á Silungapoll er þetta orðið
mun auðveldara en það var fyrir
5—6 árum.
Varðandi lækningu á áfengis-
sýki duga ekki nein Hollywood-
viðhorf, að það sé bara sjálfsagt
mál að vera úti á ralli alltaf þegar
manni dettur það í hug. Það er t.d.
„tímaskekkja" þegar þrítugt eða
fertugt fólk er úti að skemmta sér
á hverri helgi eins og táningar
þetta er nokkuð sem fólk ætti að
vaxa uppúr sem táningar. Maður
verður víða var við venjur og við-
horf af þessu tagi í samfélaginu,
nokkuð sem í rauninni er ekki
annað en réttlæting á áfengis-
neyzlu og þjónar þeim tilgangi
einum að blinda fólk gagnvart
þeirri vá er því stafar af áfeng-
isneyzlunni sjálfri. Meðferð áfeng-
issjúklinga hlýtur m.a. að beinast
að upprætingu slíkra viðhorfa eða
réttlætinga — bæði þeirra sem
einstaklingurinn hefur lagt sér til
sjálfur og þeirra sem honum hafa
verið innrættar.
Fyrsta meðferð hjá SÁÁ fer í
stuttu máli þannig fram. Þeir sem
eftir því óska geta komizt til með-
ferðar á Silungapolli fyrirvara-
laust og sér að kostnaðarlausu.
Þessi meðferð stendur í 10 daga.
Við byrjum á að veita fólkinu
fræðslu um drykkjusýkina þegar á
fyrsta degi jafnframt því sem af-
vötnunin fer fram með svipuðum
hætti og á öðrum hliðstæðum
stofnunum. Eins og ég sagði áðan
beinist fræðslan fyrst og fremst
að því að létta afneituninni af
fólki og fá það þannig til að horf-
ast í augu við sjúkdóminn.
Að sjálfsögðu fer fram lækn-
isskoðun og reynt er að bæta þá
kvilla og heilsutjón sem áfengið
hefur valdið þeim. I þessu sam-
bandi þarf margt að athuga s.s.
vítamínskort og alhliða vannær-
ingu, sem ekki er ástæða til að
fara nánar útí í þessu sambandi.
Fræðslan fer þannig fram þessa
10 daga: Kl. 10—12 eru fyrirlestr-
ar, kl. 14—15 er hópfundur, aftur
fyrirlestrar kl. 16—17 og svo eru
fundir á kvöldin. Jafnframt þessu
eru svo auðvitað veitt einkaviðtöl.
Kjörorðið er að allir hafi alltaf
nóg að gera.
Fólkið kemur til okkar með
ýmsu hugarfari. Sumir koma af
eigin hvötum, aðrir vegna þess að
fjölskylda eða vinnuveitendur
hafa fengið þá til þess. Suma
dreymir um að geta minnkað
drykkjuna og ná stjórn á henni, að
geta fengið sér nokkur glös og lát-
ið svo staðar numið, en þetta er
mjög voniaus draumur. En flestir
sem til okkar koma óska sér þess
af öllu hjarta að geta náð því
marki að drekka aldrei framar.
Eftir að hafa gengið í gegnum
þessa 10 daga meðferð á Silunga-
polli ákveður mikill meirihluti
þátttakenda að afla sér frekari
þekkingar og eyða meiri tíma til
að komast yfir vandamál sitt.
Þeim stendur til boða að halda
áfram í fjórar til fimm vikur á
Staffelli eða Sogni, eða öðrum
hliðstæðum stofnunum. Við telj-
um það ákaflega æskilegt að fólkið
fari í slíka framhaldsmeðferð,
enda hefur það sýnt sig að þannig
eru mun minni líkur á að fólk
lendi aftur í sama farveginum er
það snýr aftur til daglegs lífs.“
Þórarinn Tyrnngsson
Ljósm. Ól.K.M.
Margþættur sjúkdómur
Nú hafa SÁÁ-menn nokkuð
önnur viðhorf gagnvart áfengis-
sýki en aðrir sem standa að endur-
hæfingu áfengissjúklinga?
„Já, við nálgumst sjúkdóminn
öðruvísi, við leggjum áherzlu á að
auðvelda fólki að komast til með-
ferðar og síðast en ekki sízt hefj-
um við huglæga meðferð um leið
og hefðbundna afvötnun.
Sannleikurinn er sá að menn
vita ekki hvað drykkjusýki er, en
menn vita að það skeður eitthvað
allt annað þegar áfengissjúklingur
drekkur en hjá þeim sem ekki eru
haldnir áfengissýki. Þetta virðist
ekki vera tengt skaphöfn —
hleypidómarnir ganga gjarnan
útá að áfengissýki stafi af ístöðu-
leysi, nautnasýki eða einhvers
konar aumingjahætti. En það sýn-
ir sig hins vegar að margir sem
ánetjast áfengi eru hinir vilja-
sterkustu menn hvað annað varð-
ar. Fráhvarfseinkennin eru nátt-
úrulega fyrst og fremst líkamleg,
en þau koma ekki fyrr en á eftir og
eru þar með ekki orsakavaldur.
Við hljótum að líta á áfengis-
sýki sem margþættan sjúkdóm —
sjúkdóm sem stafar af mörgum
þáttum, líkamlegum og huglæg-
um. Það módel af þessum sjúk-
dómi sem við byggjum meðferð
okkar á er nokkuð frábrugðið því
sem lengst af hefur verið látið
gilda. Mönnum hefur nefnilega
verið tamt að líta á drykkjuskap
sem merki um einhvern undir-
liggjandi sjúkdóm, t.d. sjúklegt
þunglyndi eða taugaveiklun. Við
lítum hins vegar á áfengissýki
sem sjúkdóm útaf fyrir sig, sjúk-
dóm sem leiðir af sér þunglyndi og
taugaveiklun. Hvorki læknisfræð-
inni eða öðrum fræðigreinum hef-
ur tekizt að finna skýringu á því
hvers vegna einn verður áfengis-
sjúklingur en annar ekki og þess
vegna settu AA-menn fram þetta
módel, sem upphaflega var ekki
annað en tilgáta. Síðan hafa ýms-
ar rannsóknir varðandi áfengis-
sýki sífellt verið að renna stoðum
Viðtal: Bragi
óskarsson
undir þessa tilgátu, og nú er svo
komið að hægt er að treysta henni
í flestum greinum.
í þessu sambandi er rétt að und-
irstrika að áfengissýki er alltaf
krónískur og síversnandi sjúk-
dómur, og á það jafnt við um hug-
læga sem líkamlega þætti. Það er
furðuleg reynsla að kynnast þeim
hugarheimi sem langt leiddur
áfengissjúklingur hefur komið sér
upp og lifir í. Hann getur verið á
bezta aldri og með góða menntun,
en í hans augum er allt óbærilegt
og leiðinlegt nema vínið sé með í
spilinu. í fyrstu eru afneitanir og
réttlætingar áfengissjúklings
gjarnan tiltölulega trúverðugar en
þegar frammí sækir verða þær
hreint fáránlegar — fyrir alla
aðra en hann sjálfan sem venju-
lega er orðinn einangraður í þess-
ari skel sinni. Þá er venjulega far-
ið að bera á léttvægum ranghug-
myndum og annarri röskun á
heilastarfsemi. Þegar svona er
komið er maðurinn gersamlega
ófær um að komast út úr víta-
hringnum upp á eigin spýtur."
Árangur af meöferð
Nú heyrir maður því stundum
haldið fram að lítill árangur sé af
meðferð áfengissjúklinga — þeir
falli venjulega aftur að meðferð
lokinni.
„Þetta er alls ekki rétt. En það
ber alltaf meira á þeim sem falla
aftur en hinum sem ná sér upp til
frambúðar. Af þeim sem hjá
okkur hafa verið í meðferð hafa
30—40 prósent aldrei smakkað vín
aftur og er það mikill árangur.
Svo er á það að líta að stór hluti
manna er í stöðugri framför vegna
endurtekinnar meðferðar og fyrir-
sjáanlegt að mikill hluti þeirra
mun ná fullum bata með tíman-
um. Endurtekin meðferð heldur
sjúkdómnum í skefjum og kemur í
veg fyrir að hann versni — og það
er líka árangur.
Ný sjúkrastöð SÁÁ
Sá þáttur sem helzt hefur orðið
útundan hjá okkur er bráðaþjón-
usta vegna ýmissa sjúkdóma hjá
áfengissjúklingum. Það húsnæði
sem við höfum á Silungapolli er
löngu orðið of þröngt fyrir þessa
starfsemi og hefur alltaf verið
óhentugt á margan hátt. Þess
vegna höfum við ráðizt í að byggja
þessa sjúkrastöð í Stórhöfða en
þar verða 60 rúm fyrir sjúklinga.
Það er von okkar að þessi sjúkr-
astöð verði tilbúin á næsta ári —
hvort það tekst ræðst af undir-
tektum almennings til fjársöfnun-
ar SÁÁ sem stendur nú yfir.
Grundvöllur SÁÁ hefur frá upp-
hafi verið samúð og skilningur al-
mennings og höfum við gert þess-
ar áætlanir í trausti þess að hann
bregðist ekki nú fremur en endra-
nær.“
Dávaldurinn
Frizenette
snýr aftur
DÁVALDURINN Frizenette, sem sýndi listir sínar hér á landi við góðar
undirtektir á síðasta ári, er væntanlegur til landsins á ný og mun hann
halda nokkrar skemmtanir í Háskólabíói. Að sögn Jörundar Guð-
mundssonar, sem aðstoðar Frizenette á skemmtununum, hafði dávald-
urinn fengið fjölda áskorana um að koma aftur og skemmta, en hann
hafði tekið þá ákvörðun að hætta að koma fram eftir að dvöl hans hér
lauk sl. haust.
Fyrsta sýning Frizenette verður
á þriðjudagskvöldið 1. mars í Há-
skólabíói, en hann mun aðeins
koma fram á örfáum skemmtun-
um. Ýmislegt fleira verður til
skemmtunar og má segja að
skemmtanirnar verði í kabarett-
formi þar sem fram koma Jörund-
ur, Laddi, Þórður húsvörður og
Eiríkur Fjalar, svo nokkrir séu
nefndir og meðal annars mun Jör-
undur dáleiða Þórð húsvörð. Þá
mun Frizenette verða með ný atr-
iði sem ekki hafa sést hér áður.
Frizenette heldur eina auka-
skemmtun þar sem allur ágóðinn
mun renna til styrktar börnum.
Forsala aðgöngumiða verður á
Rakarastofu Jörundar við
Hlemmtorg og frá og með mánu-
deginum í Háskólabíói.
Frá einni af skemmtunum Frizenette í Háskólabíói í fyrra. Jörundur hoppar
á maga eins „fórnarlamba“ dávaldsins.
Lokað fyrir
kapalsjónvarp
á Olafsfirði
„ÞAÐ VAR allt vitlaust hér í gær-
kvöldi þegar tilkynnt var að ekki
yrði sent út í Vídeó-skann meðan
mál Vídeósón stæði yfir. Fólk sakn-
ar þessara sýninga," sagði Ágúst
Nigurlaugsson á Ólafsfirði í samtali
við Morgunblaðið í gær.
Ágúst sagði að Vídeó-skann fengi
svo til allt sitt efni frá Vídeósón og
hefði Skúli Pálsson ákveðið að loka
sínu kerfi meðan mál Vídeósón
stæði yfir, m.a. til að eiga ekki á
hættu málshöfðun.
Kapalkerfið á Ólafsfirði er komið
í um 90 hús, og nær því til tæpra 400
íbúa af innan við 1200. Sagði Ágúst
að notendur greiddu fyrir 10 tíma
sýningar á viku sem svaraði einni
mánaðaráskrift að dagblaði. Auk
efnis frá Vídeósón hefði Vídeó-
skann sýnt „heimatilbúið" efni,
fréttir og fræðsluefni, úr byggðar-
laginu á fimmtudögum, og hefði það
mælst vel fyrir.