Morgunblaðið - 13.03.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MARZ 1983
Viðtal við
Lóu Kristjánsdóttur
Hún skal heita Rausn og risna, úr því að þið eigið
hana, sagði Kjarval á sínum tíma við hjónin Lóu Krist-
jánsdóttur og Friðstein Jónsson, þegar hann á fimmtugs-
afmæli hins síðarnefnda færði þeim glænýtt málverk og
enn blautt á striganum. Hann hitti sannarlega naglann á
höfuðið. Þau orð fóru gegn um huga blaðamanns Morgun-
blaðsins fyrir framan þetta málverk í stofunni hennar
Lóu á Reynimelnum, meðan hún var að bera fyrir okkur
kaffið. Þeir eru raunar margir góðu grípirnir þarna á
heimilinu, ef að er gáð, sem Lóu hafa verið færðið í
þakklætisskyni af einstökum listamönnum eða samtök-
um, sem sýnir að hún hefur víða lagt lið af óeigingirni.
Þarna er vatnslitamynd frá Barböru Árnason, málverk
frá Sveini Björnssyni listmálara, myndskreytt fjöl frá
Sólveigu Eggerts, Kodakalmanak helgað Snæfellsnesi frá
höfundum, silfurskál frá orlofskonum á árinu 1965 og
vasar frá öðrum orflofshópum, stytta frá Kvenréttinda-
félaginu, áletraður bakki frá starfsstúlkunum á Lauga-
vegi 28, þegar Lóa hætti veitingarekstri, gjöf frá sam-
starfsfólki við fangahjálp hjá Vernd o.s.frv. „Með inni-
legu þakklæti" er samnefnarinn fyrir alla þessa muni.
Lóa Kristjánsdóttir í stofunni sinni. Á veggnum er málverkið sem Kjarval færði þeim hjónum. Svo og Ijósmyndir af
manni hennar, Friðsteini Jónssyni, og dóttur hennar og sonarsonum. Ljósm. ól.K.Mag.
Listamennirnir höfðu margir
dvalið í góðu yfirlæti á Búðum a
þeim 15 árum, sem Lóa rak þar
sumarhótelið. Það var á árunum
1955—1970. Hún er raunar sjálf
Snæfellingur að uppruna, frá
Dalsmynni í Eyjahreppi, dóttir
Kristjáns Eggertssonar, sem þar
bjó í 24 ár, og Guðnýjar Guðna-
dóttur. Bræður hennar voru
þekktir menn í Reykjavík, Eggert
Kristjánsson stórkaupmaður og
Valgeir Kristjánsson klæðskeri.
Þetta var því hennar sveit, þótt
hún færi að heiman og til Reykja-
víkur 14 ára að aldri. Að sjálf-
sögðu var hún því félagi í Snæfell-
ingafélaginu. Og því var það að
hún tók að sér reksturinn á Hótel
Búðum, þegar nokkrir Snæfell-
ingar tóku sig saman um að reka
þar sumargistihús, þegar erfið-
leikar steðjuðu að.
Fleira kom til en uppruni og átt-
hagaást. Eiginmaður Lóu, Frið-
steinn Jónsson frá Skjaldfönn í
Nauteyrarhreppi, sem nú er lát-
inn, var bryti og höfðu þau hjónin
rekið veitingastarfsemi í Reykja-
vík. Lóa hjálpaði þá manni sínum,
en hann var hennar stoð og stytta
við reksturinn á Búðum. Frið-
steinn hafði fyrst verið á bátum
og skipum, síðast í 10 ár á Skelj-
ungi, áður en hann kom í land. Þá
tók hann að reka veitingastofuna
Central í Hafnarstræti 18 ásamt
Sverri Sigurðssyni og var þar með
matsölu í nokkur ár. 1946 tóku
þeir á leigu húsnæði á Skólavörð-
ustíg 3 og komu upp skemmtilegri
veitingastofu, Vega, sem margir
muna eflaust eftir. Hana ráku þau
til 1957. Beint á móti þeim var
stórt hús, Breiðfirðingabúð, sem
Breiðfirðingafélagið átti, þau tóku
það á leigu og voru þar á annað ár.
Keyptu svo Gildaskálann í Aðal-
stræti, en voru búin að selja hann
hálfu ári áður en húsið brann.
Þegar þessi ár eru rifjuð upp
með Lóu Kristjánsdóttur, kemur í
ljós að hún hefur ekki legið á liði
sínu við veitingareksturinn þótt
hún væri með stórt heimili og
mörg börn.
„Ég vann mikið, það er rétt,“
segir hún. „Sérstaklega meðan við
vorum með Vega. Hljóp í skarðið
og leysti fólkið af í fríum. Börnin
voru að vísu fimm, en langt á milli
þeirra, það síðasta fætt 1951.“
„Á Vega var skemmtilegt hús-
rými,“ segir Lóa. „Þar kom mikið
sama fólkið. Við höfðum heitan
mat í hádeginu, en buðum upp á
Rausn
kalda rétti á kvöldin. En í Breið-
firðingabúð var reksturinn allt
annar og reyndist erfitt að sam-
ræma þessa tvenns konar starf-
semi. Við höfðum matsölu í hádeg-
inu, en á kvöldin voru böll á staðn-
um og þurfti þá að hafa matinn í
veitingasalnum uppi. Út af fyrir
sig voru böllinn skemmtileg og
margir góðir skemmtikraftar hjá
okkur, Ellý Vilhjálms söng,
Orionkvartettinn var þar o.s.frv.
En okkur fannst þetta ekki vera
okkar fag. Svo við keyptum Gilda-
skálann hf. af Ragnari Þórðarsyni
og félögum hans. Þar hafði verið
komið upp skemmtilegri innrétt-
ingu og var þetta mjög vinsæll
veitingastaður í Aðalstræði."
— Friðsteinn var líka mikið í
félagsmálum fyrir sína stétt á
þessum árum, var það ekki?
„Jú, jú, hann var í stjórn Mat-
sveina- og veitingaþjónafélagsins
og í Sambandi veitinga- og gisti-
húsaeigenda. Veitingasambandið
var stofnað 1945 og hann var þar
fyrsti formaður. Hann hafði alltaf
mikinn áhuga á félagsmálum veit-
ingamanna og starfaði þar mikið."
— Svo þú varst orðin æði kunn-
ug veitingahúsarekstrinum, þegar
þú tókst að þér Hótel Búðir, Lóa?
Hver voru tildrög þess?
„Það varð að samkomulagi milli
nokkurra snæfellskra athafna-
manna, að mynda hlutafélag til að
geta haldið hótelinurekstrinum
áfram, en þeir settu þau skilyrði
að við tækjum að okkur rekstur-
inn. Þá hafði Félag Snæfellinga og
Hnappdæla reynt að halda þar
uppi gistihúsarekstri, en gekk ekki
nógu vel. Ég fór því vestur sumar-
ið 1955, og datt ekki í hug að ég
þyrfti að vera þar svona mikið
sjálf. En það varð þó svo, að ég var
risna
Lóa rak hótelið á Búðum frá 1955 til 1971. Hér tekur hún á móti gestum í
hóteldyrunum, einsog hún var vön að gera.
á Búðum öll sumur til 1970. Þá var
bóndi minn orðinn svo veikur að
ég komst ekki vestur, enda dó
hann árið eftir. Þá seldi ég.“
Yndislegir dagar
a Búðum
Talið berst að dvölinni og hótel-
inu á Búðum. „Hótelið var jafnan
opnað á vorin og fyrstu gestir þá
gjarnan hópar náttúruvísinda-
manna, því á Snæfellsnesi má
finna dæmi um allt það sem ís-
lenzk náttúra hefur upp á að
bjóða, og síðan var hótelið rekið
fram í september. Brátt tók sama
fólkið að koma ár eftir ár,“ segir
Lóa. „Orlofskonur af Snæfellsnesi
voru hjá okkur á hverju hausti frá
1964. Og ýmsir hópar komu og
þinguðu þarna, bæði vísindamenn
og aðrir. Sumarið 1970 sendi Kod-
ak heilt lið á Snæfellsnes með rit-
urum, ljósmyndurum og alls kon-
ar fagfólki, sem bjó hjá okkur.
Þeir voru að undirbúa eitt af þess-
um frægu listrænu almanökum
sínum og bjuggu til æfintýri um
afann og drenginn hans, sem þeir
mynduðu á Snæfellsnesi. Komu
meira að segja árið áður til að
undirbúa myndatökuna. Gunnar
Hannesson ljósmyndari kom líka
oft til okkar og tók mikið af mynd-
um á Snæfellsnesi, sem víða hafa
birst sem kunnugt er.“
— Og hvað um listamennina
Kjarval, Júlíönu og Halldór Lax-
ness?
„Kjarval var lengi í tjaldi vestur
á Stapa og borðaði hjá okkur.
Einnig borðaði hann hjá okkur á
Vega og var góður kunningi okkar.
Hann færði okkur málverkið
þarna á veggnum. Hann kom á
fimmtugsafmæli Friðsteins með