Morgunblaðið - 13.03.1983, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MARZ 1983
Þegar slys verður í formúlu eitt kappakstri þá er voðinn vís. Enda er íþróttin
oft kölluð leikurinn við dauðann. Þeir eru orðnir margir kappakstursmenn-
irnir sem látið hafa lífið á brautinni. Á myndunum hér má sjá hvernig fer
þegar bifreið ekur utan í á 240 km hraða.
sætið á Long Beach í Kaliforníu,
Argentínu og Bretlandi: Brasilíski
ökumaðurinn Nelson Piquet frá
Brabham kom honum næstur með
26 stig, en síðan kom heimsmeist-
arinn frá árinu áður, Alan Jones
frá Williams, en hann var með 24
stig. Frank Williams, stjóri Willi-
ams Grand Prix-liðsins, var efstur
keppinauta sinna með þá Reute-
mann og Jones í fyrsta og þriðja
sætinu með samtals 67 stig. Árið
1980 vann hann fyrsta sætið með
samtals 120 stig. (Stigafyrirkomu-
lagið í Grand Prix-keppnum hefur
verið eins allar götur frá árinu
1950. Sigurvegari hverrar keppni
fær 9 stig, annað sætið gefur 6
stig, þriðja 4, fjórða 3, fimmta 2 og
sjötta sætið gefur 1 stig.) Hvert
lið, sem gerir oftast nær út tvo
bíla, fær samanlagðan fjölda stiga
ökumanna sinna. Fyrir hvert stig
fær liðið síðan 100 dollara á næsta
keppnistímabili (svonefnt start-
gjald). Árið 1981 fékk Williams
því 12.000 dollara í sinn hlut eða
tæpar 240.000 krónur.
Það fór að færast spenna fyrir
alvöru i heimsmeistarakeppnina
1981 eftir þýsku Grand Prix-
keppnina i Hockenheim, en þá
varð Reutemann fyrir því óhappi
að vélin í bíl hans sprakk og hann
þar með úr keppni. Félagi hans,
Jones, hélt merki Williams á lofti
og stefndi ótrauður á fyrsta sætið,
en vélin gaf sig og Jones hafnaði í
tólfta sæti. Nelson Piquet frá
Brabham hreppti fyrsta sætið og
þar með níu stig, og 35 stig sam-
tals. Jaques Laffite á Talbot Ligi-
er með 12 cylindra Matra-vél fékk
4 stig fyrir þriðja sætið og því
kominn með 24 stig, eða jafn mörg
og Alan Jones. Næsta keppni var
haldin í Zeltweg og færði hún
Laffite níu stig fyrir fyrsta sætið,
og hann því kominn með 34 stig
samtals. Alan Jones náði fjórða
sætinu og því 27 stig, en Reute-
mann leiddi ennþá með 45 stig,
fékk sem sé 2 stig fyrir fimmta
sætið. Nelson Piquet krækti hins
vegar í þriðja sætið og hafði því 39
stig, 6 stigum minna en Reute-
mann.
„Nelson kemur til með að vinna
heimsmeistaratitilinn," sagði
stjóri Brabham-fyrirtækisins,
Ecclestone. „Það eru enn eftir
fjórar keppnir og allt getur gerst."
Vissulega voru fjórar keppnir
eftir, eða í Hollandi, Italíu,
Montreal og Las Vegas, en
mönnum þótti Ecclestone taka
fullmikið upp í sig þegar hann hélt
þessu fram. En allt kom fyrir ekki,
Nelson tókst með harðfylgi að
komast fram fyrir Reutemann og
verða heimsmeistari 1981, og þar
með undirstrika þessa gullnu
setningu: Aðeins sigur veitir þér
aðgang að peningakassa Grand
Prix.
í Grand Prix, eins og svo mörg-
um öðrum keppnum nútímans,
verða þeir efnuðu alltaf efnaðri og
þeir snauðu snauðari — en oft
með meiri og sorglegri hraða en
þeir sýna á brautinni sjálfri. Það
hefur oft komið fyrir að ábyrgð-
armenn og fjársterkir áhangendur
keppninnar hafi hætt stuðningi á
miðju keppnistímabili þegar illa
er komið fyrir liðunum. Það hefur
jafnvel gerst að fyrrum heims-
meistarar hafa sagt skilið við lið
sín þegar tekið hefur að halla und-
an fæti. Þau lið sem hafa orðið
fyrir slíkri blóðtöku eiga sér vart
viðreisnar von nema með tilkomu
fjársterkra stuðningsmanna eða
einhverri álfka himnasendingu.
Það virðist nokkuð sama hver á í
hlut, t.d. á Emerson Fittipaldi,
heimsmeistari 1972 og 1974, afar
erfitt með að halda fyrirtæki sínu,
Fittipaldi Automotive Ltd., gang-
andi. Ástæðan er einkum sú að
erfitt hefur verið að fá fyrirtæki
til að auglýsa á bílum hans, sem
sýnir að bersýnilega er ekki nóg að
hafa frægt nafn á bak við sig.
Gífurlegar auglýsingatekjur
Sigurvegarar í keppnunum
hljóta ekki aðeins peningafúlgur
frá auglýsendum sínum heldur og
frá framkvæmdastjórum hverrar
keppni — og þá aðeins fyrir það
eitt að taka þátt í keppninni. Fyrir
frönsku Grand Prix-keppnina
1981 þurftu skipuleggjendur henn-
ar t.d. að reiða fram 500.000 doll-
ara (10.000.000) til FOCA sem
skilatryggingu fyrir fullskipaðri
ráslínu. „Áf þessum 10 milljónum
kr. fara um 40% i verðlaun," segir
Frank Williams, „en afgangurinn í
svonefnda startupphæð. Við fáum
vissa upphæð fyrir það að koma,
nokkurs konar ferðapeninga, sem
eru nokkur þúsund dollarar fyrir
hvern bíl. Síðan fáum við mismun-
andi mikið eftir því hvar við höfn-
um í keppninni. Sæti númer 7 og 9
á Dijon-brautinni gefa um það bil
200.000 kr., en á Spáni fær maður
fyrir annað og þriðja sætið um
eina milljón króna. Þessum pen-
ingum er jafnvel úthlutað áður en
keppnin hefst," segir Williams. Ef
ökumaður svo sigrar i keppni get-
ur það gefið honum um eina millj-
ón króna í aðra hönd en annað
sætið 600.000 kr. og síðan koll af
kolli.
Ökumenn, sem skara fram úr
hverju sinni og þykja líklegir til
stórræða, raka að sér miklum auði
með því að birtast í sjónvarpi, eða
öðrum fjölmiðlum, en óneitanlega
hlýtur að bera mest á þeim. Alan
Jones, heimsmeistara 1980, voru
greiddar fimm milljónir kr. fyrir
að bera merki frá japönsku
AKAI-verksmiðjunum á hjálmi
sínum. Þar með er ekki öll sagan
sögð, því Marlboro-sígarettufyr-
irtækið fékk að skella einum miða
framan á hjálminn fyrir litlar
fjórar milljónir kr. Fatahönnuður
að nafni Boss borgar Jones síðan
100.000 kr. fyrir að bera lítið
merki fyrirtækis síns á keppnis-
gallanum, nánar tiltekið á brjóst-
kassanum. Það eru peningar sem
þessir sem átt er við þegar sagt er
að heimsmeistaratitillinn sé met-
inn á um 30 milljónir króna. Það
er því eftir miklu að sækjast, enda
eru margir um hituna.
Frank Williams, sem gerir sér
það fyllilega ljóst að heimsmeist-
aratitilinn er gífurlega erfitt að
vinna, og því nauðsynlegt að halda
auglýsendum við efnið, stjórnar
liði sínu af mikilli röggsemi og
heldur vel utan um þá peninga er
renna í kassann. Þeir eru notaðir
til rannsókna, en þó er alltaf gert
ráð fyrir „mögru árunum" og því
geymt aðeins undir koddanum
góða, ef svo illa færi. Af 84 manna
liði Williams eru um 60 manns
sem „vinna skítverkin" eins og
hann orðar það. Þar á hann við þá
menn er hanna og framleiða hina
ýmsu hluta, sérstaka menn er
hanna bílana og aðra sem prófa þá
m.t.t. loftmótstöðu. Siðast en skki
síst er unnið hörðum höndum að
smíði á nýjum bíl sem á að vera á
sex hjólum. Framleiðslan er algert
leyndarmál innan höfuðstöðva
Williams, þó svo að hugmyndin að
honum sé það ekki. Patrick Head
skýrir þetta nánar: „Mesta loft-
mótstaðan á keppnisbíl eru aftur-
dekkin. Ef hægt er að minnka aft-
urdekkin niður í sömu stærð og
framdekkin, en það er einmitt það
sem við höfum gert, hefur maður
um leið minnkað loftmótstöðuna
hvað dekkin varðar. Fjögur dekk
að aftan gefa bílnum meiri
spyrnu, auk þess sem líkurnar á
því að hann fari að snúast stór-
minnka. Með slíkan bíl i höndun-
um getum við keppt við turbo-
bílana, og enn notað gömlu Ford
Cosworth-vélina.
Á meðan Williams hefur miklar
áhyggjur af hinu nýja afkvæmi
sínu eiga margir af keppinautum
hans nóg með að halda einum bíl
gangandi. Hinir 14 meðlimir
Theodore-liðsins, sem árlega fá
styrk frá fyrirtæki í Hong Kong,
hafa náð að smiða sæmilegan
keppnisbíl, en það er aðeins vegna
vélvirkja að nafni Tony Southgate
sem er talinn einn sá besti i sínu
fagi. Þegar svo bíllinn er tilbúinn
eru litlir peningar eftir handa
ökumanninum, og því undraði það
engan þegar ekillinn Tony Tam-
bay kvaddi Theodore árið 1981.
„Ég er alls ekki reiður út í hann,“
segir Southgate. „Við borguðum
honum hreiniega ekki krónu." Við
sæti Tambay tók Marc Surer sem
áður hafði misst pláss sitt hjá
Ensign-Iiðinu. „Við borgum aðeins
útgjöld hans og prósentuhlutfall
af verðlaununum," segir fram-
kvæmdastjóri Theodore, Jo Ram-
irez. „Við áttum enga peninga og
hann ekkert starf sem ekill, svo
þetta var góður endir fyrir báða
aðila, þ.e. ef við lítum framhjá því
að hann keyrði bílinn í klessu í
síðasta hring Hockenheim-keppn-
innar 1981 og það kostaði mikla
peninga að gera við bílinn."
Ökumenn léttast um 3
kíló og eiga erfitt með
að stunda ástaleiki
„Það er einn hlutur sem þekkist
ekki á kappakstursbrautinni, en
það er áhugamennska," segir gam-
all keppandi. Þegar betur er að
gáð eru þeir fáir sem öfunda kepp-
endurna meðan á keppninni stend-
ur. Að koma í bíl í gegnum „For-
mula I“-keppni með öllum þeim
djöfulgangi sem til þarf, löður-
sveittir og innilokaðir, er slík þol-
raun fyrir ökumennina, að þeir
léttast um tæp 3 kg, og eiga erfitt
með að njóta lífsins, nema svefns
og næringar. Hjartsláttur öku-
manns Ferrari-verksmiðjanna,
Didier Pironi, var eitt sinn mæld-
ur fyrir og á meðan á keppninni
stóð. Kom í ljós að hjartslátturinn
var frá 190 slögum og allt upp í
210 slög á mínútu. Þegar allt var í
stakasta lagi á meðan á akstrinum
stóð var hjartslátturinn 190 slög,
en hækkaði snarlega upp í 210 slög
þegar árekstrrar virtust í aðsigi.
Með meiri hraða getur ástand
ökumanns orðið enn verra, eins og
t.d. undir lok keppni þegar fáir
ökumenn bítast um fyrsta sætið.
Þá má segja að líkami þessara
manna afmyndist í orðsins fyllstu
merkingu, teygist á hálsinum og
axlarvöðvar standa ekki undir
nafni, svo krepptir eru þeir. Marg-
ir ökumenn segja að þeim sé það
lífsins ómögulegt að stunda ásta-
leiki fyrr en mörgum dögum eftir
keppni, — og þá er það nú orðið
slæmt. Það sem er kannski verra
er að í nútíma kappakstursbílum
hafa ökumenn kvartað yfir eymsl-
um í baki sem virðast varanleg.
Hvað þrek manna til ástaleikja
varðar eftir keppni, myndi líklega
einhver harka af sér ef vel væri
boðið. Hins vegar eru þeir án efa
fáir nú til dags ökumennirnir, sem
mundu leika það eftir argentínska
heimsmeistaranum Juan Manuel
Fagio sem hann gerði eitt sinn ár-
ið 1952. Eftir að hafa tekið þátt í
keppni á írlandi deginum áður
keyrði hann alla nóttina frá París
til Mílanó þar sem hann keppti í
Monza. Fagio hefði betur sleppt
þessu ferðalagi, því örmagna af
þreytu eftir allt þetta erfiði lenti
hann í árekstri á brautinni og lét
nærri lífið. Fagio náði sér þó að
mestu og flytur nú inn Mercedes
Benz-bíla í Argentínu.
Fyrrum heimsmeistari, Phil
Hill, nú 54 ára að aldri, er mun
hreinskilnari en samtíðarmenn
hans og játar það fúslega að ógn
dauðans var meðsköpuð — jafnvel
tælandi — hluti íþróttarinnar.
„Það þótti almennt hættulegt að
tala um öryggi, sérstaklega á með-
al félaga sinna, af hættu við að
þeir færu að tala um Sviss. Hætt-
an er hluti af þessu öllu.“ (Árið
1955 var Mercedes Benz-sportbíl
ekið inn í áhorfendaþvögu á Le
Mans-brautinni með þeim afleið-
ingum að 80 manns létu lífið. Eftir
það var kappakstur bannaður með
öllu í Sviss.)
í raun og veru eru þessi orð Phil
Hill ekkert annað en staðreynd.
Tveimur hættugildrum verður þó
að víkja úr vegi: illa hönnuðum
viðgerðastöðum eins og t.d. hjá
Belgíumönnum í Zolder þar sem
nýlega lést vélvirki er hann var
ekinn niður. Hitt atriðið er síðan
rásmarkið sem sífellt veldur stór-
slysum.
René Dreyfus, 76 ára gamall, er
vann 10 Grand Prix-keppnir á ár-
inu 1930, saknar hinna gömlu
Kappakstursmennirnir fagna sigri jafnan með því að sprauta kampavíni yfir
áhorfendur er verðlaunin eru afhent.