Morgunblaðið - 15.04.1983, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. APRÍL 1983
Einar Örn
í Mýnesi -
Sjötíu ára er í dag Einar Örn
Björnsson í Mýnesi. Einar fæddist
að Stóra-Sandfelli í Skriðdal á
Héraði, annað barn foreldra
sinna, Björns Antoníussonar
bónda og konu hans Guðrúnar
Einarsdóttur.
Eins og lesendum Morgunblaðs-
ins er kunnugt hefur blaðið oft
birt greinar Einars, sem flestar
fjalla um tvö áhugamál hans,
stöðu íslands í samstarfi vest-
rænna þjóða og atvinnumálin og
þá fyrst og fremst nýtingu orku-
linda landsins til að tryggja undir-
stöðu velmegunar landsmanna.
Greinar Einars hafa vakið mikla
athygli enda skrifaðar á kjarn-
miklu og fögru máli og bera vitni
mikilli þekkingu og innsæi í ís-
lensk stjórnmál og góðri yfirsýn
yfir alþjóðapólitíkina. Sannfær-
ingarkrafturinn spillir heldur ekki
greinum Einars, enda skrifaðar af
manni talsverðrar lífsreynslu og
skaphita.
Undirritaður hefur því oft hér í
Reykjavík verið spurður hvaða
maður hann væri, þessi Einar í
Mýnesi. Um Ieið og Einari eru
sendar heillaóskir á þessum tíma-
mótum skal ég hér með gera til-
raun til að svara þessari spurn-
ingu í sem stystu máli.
Foreldrar Einars fluttu þegar
hann var átta ára frá Stóra-
Sandfelli að Mýnesi í Eiða-
Þinghá. í Eiðahreppi, sem og ann-
ars staðar á Austurlandi naut
Björn trausts þeirra, sem af hon-
um höfðu kynni og var m.a. kjör-
inn oddviti hreppsnefndar og
sýslunefndarmaður. Björn lést ár-
ið 1930 og stóð þá Guðrún ein eftir
með sex börn, eina stúlku 19 ára
og fimm drengi, en af þeim var
Einar elstur, 17 ára. Björn hafði
Björnsson
- sjötugur
haft Mýnes á leigu og voru horfur
á að fjölskyldan myndi leysast
upp, en með aðstoð góðra manna
tókst að forða því. Keyptu þau
jörðina, fengu lán í bönkum fyrir
öllu kaupverðinu því ekki var mik-
ið um lausafé í Mýnesi fremur en
á flestum öðrum sveitabæjum
landsins á þeim árum.
Árið sem heimilisfaðirinn í
Mýnesi lést var fyrsta ár heims-
kreppunnar miklu og liggur í aug-
um uppi að ekkjan og börn hennar
hafa orðið að leggja sig fram til að
sjá heimilum farþorða næstu árin
á meðan börnin voru að vaxa úr
grasi. Þessi saga fékk þó góðan
endi og börn ekkjunnar í Mýnesi
uxu fljótt og urðu öll duglegt
ágætisfólk. A þessum árum hóf
Einar þátttöku í félagsmálum; var
kjörinn í stjórn Samvirkjafélags
Eiðaþinghár og var formaður þess
um tíma. Snemma var Einar kjör-
inn í hreppsnefnd og átti sæti í
henni í tvo áratugi, einnig gekk
hann í Kommúnistaflokk Islands
um tvítugt, en svo vel tókst til að
flokkur þessi var lagður niður
fyrri hluta árs 1939, og losnaði
Einar þar með við þau einu
flokkspólitísku bönd sem honum
hafa haldið á löngum ferli í félags-
málum og pólitík. Einar fékk góða
þjálfun í því að gera grein fyrir
viðhorfi sínu til hinna ýmsu mála
á fundum þegar hann starfaði í
ungmennafélaginu og í hrepps-
nefnd og fljótt varð hann frægur,
eða réttara sagt alræmdur, um
gervallt Austurland fyrir kynngi-
magnaðar skamma ræður sem
hann flutti á fundum og þá helst
þegar virðulegir ráðherrar og
alþingismenn voru mættir til að
messa yfir fylgismönnum sínum.
Vopn Einars í átökum þessum
voru málef-naþekking, mikill lest-
ur sígildra íslenskra bókmennta
og óvenju næm tilfinning fyrir
málinu og það má bæta því við um
ræðumennsku hans, að ýmsir voru
seinir til að fyrirgefa Einari
dembur þessar yfir pólitísk átrún-
aðargoð þeirra.
Árið 1940 gekk Einar að eiga
Laufeyju Guðjónsdóttur, gáfaða
og vel menntaða stúlku, sem starf-
aði þá sem kennari i Vestmanna-
eyjum, en var fædd og uppalin í
Eiðaþinghá. Þau eignuðust sjö
börn, eina stúlku og sex drengi.
Fyrir tveimur árum urðu þau fyrir
þeirri þungbæru sorg að missa son
sinn, Hjörleif, i flugslysi. Hjörleif-
ur var yngsta barnið og auga-
steinn þeirra hjóna. Hjörleifur
var góðum gáfum gæddur og mik-
ið mannsefni og voru því miklar
vonir við hann bundnar.
Áður en félagsmálavafstri Ein-
ars lauk hafði hann m.a. unnið það
afrek að hafa forustu um að
bændur í Eiðaþinghá hófu mjólk-
ursölu til Seyðisfjarðar. Andstaða
gegn uppátæki þessu var sterk, en
Einar, ódeigur að vanda, hélt sínu
striki og styrkti þar með undir-
stöðu landbúnaðarins á Héraði.
Þegar synir Mýneshjónanna
uxu úr grasi tóku þeir við bú-
3 milljónir lesta
af loðnu við landið
— segir Gfsli Jóhannesson, skipstjóri á Jóni Finnssyni RE
„ÉG FULLYRÐI það og það ber
flestum saman um, sem eru vanir
vertíðarmenn, að það eru að minnsta
kosti 3 milljónir lesta af loðnu á mið-
unum frá Hvalbak og norður á
Breiðafjörð. Flestir, sem til þekkja
eru sammála þessu. Fiskifræðingar
telja hrygningarstofninn aðeins
200.000 til 300.000 lestir og líklega
trúa þeir ekki öðru fyrr en þeir fá
loðnuna í bólið til sfn,“ sagði Gfsli
Jóhannesson, skipstjóri á Jóni
Finnssyni RE 506, er Morgunblaðið
arvertíðinni.
„Okkur finnst full ástæða til
þess að fiskifræðingar fylgist
einnig með hrygningu loðnunnar.
Það er ekki nóg að vera fimm vik-
ur á sjó í upphafi vertíðar, en ná
aðeins 6 til 7 góðum leitardögum
vegna veðurs. Það hlýtur að koma
lítið út úr svoleiðis leit. Þá sögðu
þeir einnig, að engin von væri á
loðnugöngum að vestan, en kunn-
ugir menn hafa sagt mér, að tvær
sterkar göngur hafi komið inn á
Víkurálinn og styður það meðal
annars fullyrðingar okkar um
þetta mikla magn af loðnu. Þá er
það ljóst, að loðnan hrygnir
nokkru utar en áður og þar þéttist
hún við botninn. Þegar togararnir
koma svo á svæðið, hræra þeir upp
í klakinu og hlýtur það að hafa
mikil áhrif á gang þess. Þá er
okkur einnig kunnugt um það að
netabátar fyrir vestan hafa fengið
klak upp með drekanum eftir sól-
arhrings lögn. Með því að halda
svona áfram í þessum málum sé
ég ekki betur en við fljótum að
feigðarósi.
Þá er það eitt málið enn. Þorsk-
urinn virðist vera að hverfa og er
líklegasta skýringin á því, að hann
hafi horfið út um lensportið á tog-
urunum. Verði haldið áfram á
þessari braut þurfum við varla að
vænta þess að sjá þorsk í aflanum
eftir 5 til 6 ár. Ég legg eindregið
til að menn minnki ekki möskvann
í 6 tommur eins og var leyft um
mánaðamótin. Ég vil minna á það
að maður fékk upp í 180 fiska í
tonni, þegar möskvinn var 7,5
tommur, en nú eru menn að fá 350
til 400 fiska í tonni í 6 tommu
möskva. Það verður til þess að
fiskur, sem er að koma í fyrsta
sinn til hrygningar, ánetjast mun
frekar en ella. Þetta kalla þeir
fiskvernd!
Ég man ekki eftir eins lélegri
vertíð í þau 30 ár, síðan ég byrjaði
á þessu og eins og horfir nú fer
þetta ekki nema á einn veg, það
verður búið eftir 5 til 6 ár. Hvað
varðar loðnustofninn skora ég á
yfirvöld að eftirlit með loðnugöng-
um verði tekið fastari tökum en
verið hefur og tekið verði meira
tillit til vanda sjómanna en nú er
gert,“ sagði Gísli.
innti hann eftir gangi mála á vetr-
Kirkjur á landsbyggðinni
Messur á sunnudag
BÍLDUDALSKIRKJA:
Sunnudagaskóli kl. 11. Guð-
sþjónusta kl 14 sunnudag. Nk.
þriðjudagskvöld Biblíulestur á
prestsetrinu. Sr. Dalla Þórðar-
dóttir.
EGILSSTAÐAKIRKJA: Messa á
sunnudaginn kl. 14.00. Organisti
David Knowles. Sóknarprestur.
HVAMMSTANGAKIRKJA:
Messa á sunnudag kl. 14. Barna-
guðsþjónusta kl. 11. Sr. Guðni
Þór ölafsson.
KELDNAKIRKJA á Rangárvöll-
um: Fermingarguðsþjónusta kl.
14 á sunnudag. Sr. Stefán Lár-
usson.
KIRKJUHVOLSPRESTAKALL:
Fermingarguðsþjónusta í Ár-
bæjarkirkju á sunnudag kl. 14.
Biblíulestur á prestsetrinu nk.
mánudagskvöld kl. 21 með sr.
Agnesi Sigurðardóttur. Auður
Eir Vilhjálmsdóttir.
Guðspjall dagsins:
Jóh. 10: Ég er góði hiröir-
inn.
SELFOSSKIRKJA: Messa á
sunnudaginn kl. 14. Sóknar-
prestur.
SEYÐISFJ ARÐARKIRK J A:
Kirkjuskóli á morgun, laugard-
ag, kl. 11. Guðsþjónusta sunnu-
dag kl. 11. Organisti Sigurbjörg
Helgadóttir. Sumardagurinn
fyrsti: Fjölskylduguðsþjónusta
kl. 11. Kirkjuskóla slitið. Sr.
Magnús Björnsson.
SIGLIJFJ A RÐARKIRKJ A: Á
morgun, laugardag, „opið hús“ í
safnaðarheimilinu á vegum fé-
lagsmálaráðs frá kl. 15. Rennt á
könnuna. Guðsþjónusta á sunnu-
daginn kl. 14. Organisti Robert
Cummins. Sr. Vigfús Þór Árna-
son.
skapnum í Mýnesi og Einar sneri
sér að öðrum verkefnum, lengst af
á Seyðisfirði þar sem hann starf-
aði hjá Síldarverksmiðjunum,
Kaupfélaginu og Ólafi M. ólafs-
syni útgerðarmanni. Hann fór til
sjós tvisvar, í seinna skiptið, þegar
hann var 58 ára, fór hann sem
matsveinn á mb. Hannesi Haf-
stein og stóð sig með prýði. En
þjóðmálin hafa ætíð verið ofarlega
í huga Einars. Hann þurfti hvorki
að lesa Marshall né Keynes til að
sjá að kjarabætur er auðveldara
að framkvæma ef þjóðarkakan er
stækkuð með uppbyggingu öflugra
atvinnufyrirtækja. Hann hafði
sjálfur tekið þátt í að efla búskap-
inn í Mýnesi með því að stækka
húsin og túnið til að geta aukið
bústofninn og bætt afkomu fjöl-
skyldunnar. Fyrstu túnslétturnar
unnu Björn í Mýnesi og synir hans
með spaða og reku, sem eru sein-
leg vinnubrögð, miðað við það sem
nútíma bóndinn gerir vélvæddur.
Einar er því fylgjandi nýjungum í
atvinnuháttum og hefur sjaldan
verið jafn upptendraður og þegar
hann komst á snoðir um að fræð-
ingar Orkustofnunar væru farnir
að rannsaka orkumöguleika Aust-
urlands. Einar skrifaði án tafar
grein í Morgunblaðið um þennan
draum sem verkfræðingar nefndu
langstærsta drauminn (stytt LSD)
eða rjómann af rjómanum af
orkumöguleikum íslands. Einar
var vissulega langt á undan öllum
öðrum að fá áhuga á þessu máli,
en smám saman hafa fleiri bæst í
hópinn og í dag er fjölda Austfirð-
inga ljóst, að til þess að hægt verði
að ná öðrum landshlutum í fjöl-
breyttum atvinnutækifærum,
verður eitthvað að gerast í fjórð-
ungnum, sem skapar grundvöll
fyrir slíkum breytingum og að
orkan sé augljós möguleiki til að
koma breytingum af stað.
Nú þegar Einar hefur fyllt
sjöunda áratuginn er hann löngu
hættur að flytja þrumuræður yfir
Austfirðingum og að þrasa um
pólitik, en leggur áherslu á að allir
góðir íslendingar, hvar i flokki
sem þeir standa, eigi að standa
saman um nauðsynlegar aðgerðir i
innanlandsmálum og að við eigum
að halda reisn okkar út á við með
stefnufestu og ábyrgri samvinnu
við lýðræðisþjóðirnar. Vonandi á
hann enn eftir að senda okkur
nokkrar áminningar um þjóðmál-
in í Morgunblaðinu. Góð visa er
sjaldan of oft kveðin.
Á mínu heimili hefur Einar
ætíð verið mikill aufúsugestur.
Við eldhúsborð okkar á Egilsstöð-
um voru innlend málefni og
heimsmálin rædd þegar hann bar
að garði. Er upp var staðið var
orðið bjartara yifir lífinu og tilver-
unni; það var til lausn á öllum
vanda.
Ég vil nota þetta tækifæri til að
þakka Einari, og þó sérstaklega
hans góðu konu og sonum þeirra,
fyrir börnin okkar, sem dvöldu í
Mýnesi á sumrum. Öll eiga þau
bjartar minningar um þessa
sumardaga og fjölskyldan í Mý-
nesi á mikil ítök i þeim.
Við Ragnheiður og börnin flytj-
um Einari sjötugum innilegar
árnaðaróskir, honum og fjölskyld-
unum í Mýnesi bestu óskir um
bjarta framtíð.
Páll Halldórsson
í önnum stjórnmálabaráttunn-
ar gefst ekki tími sem skyldi að
setja saman kveðju til míns gamla
vinar, Einars í Mýnesi. Kynni
okkar hófust í kosningabaráttu í
Austurlandskjördæmi vorið 1963
og hefur ekki borið skugga á þau
síðan. Við höfum marga fjöruna
saman sopið, þótt löngum hafi
verið vík milli vina. Margt hefur á
góma borið hvort heldur var á
Valhúsahæð eða í baðstofunni við
Skólavörðustíg.
Á þessum tímamótum sendi ég
honum og hans mínar bestu ham-
ingjuóskir og lofa ítarlegra ávarpi
á áttræðisafmælinu.
Sverrir Hermannsson.
Laxdal á reynslusiglingu. MorgunblaðiA/ Ólafur Bernóduason.
Skagaströnd:
Skipasmíðastöðin
afhendir nýjan bát
ÞANN 11. febrúar síðast liðinn var
15 tonna bát geflð nafn í Skipa-
smíðastöð Guðmundar Lárussonar
hf. á Skagaströnd. Ung stúlka, Sig-
urbjörg Guðmundsdóttir, gaf bátn-
um nafnið Laxdal. Báturinn ber
einkennisstaflna NS 110 og er
keyptur til Seyðisfjarðar af Finn-
boga Finnbogasyni.
Að nafngjöfinni lokinni hélt
séra Pétur Þ. Ingjaldsson fyrr-
verandi sóknarprestur, ræðu,
bað fyrir skipinu og blessaði það.
Einnig talaði sveitarstjórinn við
þetta tækifæri og sagði frá því
að sú breyting hefði orðið á
rekstri stöðvarinnar að Höfða-
hreppur hefði gerst 50% hlut-
hafi í fyrirtækinu. Einnig kom
fram í máli hans að brátt verður
hafist handa við að byggja drátt-
arbraut í tengslum við stöðina.
Áætlað er að þar verði hæg að
taka upp allt að 100 tonna báta
og möguleikar eru á stækkun
væntanlegrar dráttarbrautar
þannig að unnt verði að taka upp
allt að 180 tonna bátum.
Að lokinni ræðu sveitarstjór-
ans talaði Guðmundur Lárusson
framkvæmdastjóri stöðvarinnar
og gaf hann biblíu í bátinn eins
og gert hefur verið við þá 20 báta
af þessari stærðargráðu sem frá
stöðinni hafa farið til þessa.
Vegna slæmrar stöðu Fisk-
veiðisjóðs hefur stöðin ekki
fengið nauðsynlega fyrirgreiðslu
þar í nokkur ár. Hefur þetta
staðið stöðinni verulega fyrir
þrifum en þar hefur þá verið
gripið til annarra verkefna svo
sem sundlaugasmíða, smíði á
sýruþolnum olíutönkum, bíl-
skúrum í einingum og .margs
annars sem til skamms tíma
hefði þótt ótrúlegt að framleitt
væri úr plasti. Auk báta að svip-
aðri stærð og Laxdal framleiðir
Skipasmíðastöðin vatnabáta
sem ekki er hægt að sökkva og
trillur af ýmsum gerðum,— ÓB.