Morgunblaðið - 08.05.1983, Blaðsíða 16

64
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. MAÍ 1983
Veröld
hmmFYRIRHEITNA LANDIÐhmbhí
Listin að fæð-
ast réttu megin
við landamærin
Það var komið fram yfir mið-
nætti, þegar ófrísk kona gekk yfir
brúna á Rio Grande milli Mata-
moros í Mexíkó og Brownsville í
Bandaríkjunum. Konan hét Maria
Gallegos Lozano og var komin að
því að ala barn sitt. Hún sýndi
bandaríska útlendingaeftirlitinu
þarna á staðnum spjald sem hún
hafði meðferðis og hljóðaði upp á
leyfi til 72ja klukkustunda dvalar
í Bandaríkjunum. Því næst hljóp
hún eins og fætur toguðu niður
International Boulevard að litlu
gulu húsi með bláu skilti, þar sem
stóð: „Se atienden pattos", þ.e. við
tökum á móti.
„Hún barði að dyrum og hentist
inn, lafmóð," sagði Margarita
Garcia, sem tekið hefur á móti
börnum í heimahúsi í þrjá ára-
tugi. „Hún lagðist fyrir og stund-
arfjórðungi síðar fæddi hún barn-
ið. Fæðingin gekk vel, enda átti
hún fyrir 6 börn í Mexíkó. Hún
hvíldi sig stundarkorn, og lagði
síðan af stað heim aftur með
barnið.
Það var drengur og hlaut hann
nafnið Marivel Lozano. Hann
fæddist 15. marz sl. af mexikönsku
foreldri, en öðlaðist bandarískt
ríkisfang við fæðingu. Móðirin er
ein af þúsundum mexíkanskra
kvenna sem fara yfir landamærin
til Texas til að fæða börn. tilgang-
urinn með þessu er sá að gefa
börnunum tækifæri til betra lífs í
krafti þeirra réttinda, sem banda-
rískt ríkisfang getur fært þeim.
Meðal þeirra er dvalarleyfi í
Bandaríkjunum, ókeypis skólavist,
aðgangur að tryggingakerfi,
sjúkrasamlagi og annarri velferð-
arþjónustu á vegum alríkis- eða
fylkisstjórna, og síðar meir kosn-
ingaréttur. Börnin geta notið góðs
af þessum réttindum þegar við
fæðingu, ef þeim er komið fyrir
hjá ættingjum eða vinum, sem búa
í Bandaríkjunum, en yfirleitt er
það við upphaf skólagöngu, þegar
þau eru fimm eða sex ára gömul.
Árið 1981 fæddust 1.417 börn af
mexíkönsku foreldri í Cameron-
sýslu, en til hennar telst Browns-
ville. Er þetta 20% barnsfæðinga í
sýslunni það árið. Hliðstæðar upp-
lýsingar frá öðrum árum lágu ekki
fyrir á manntalsskrifstofunni í
Texas.
Þó að áin Rio Grande skilji á
milli Mexíkó og Bandaríkjanna, er
römm sú taug, er tengir saman
fólkið, er býr beggja vegna. Kyn-
slóð eftir kynslóð hafa mexíkansk-
ar konur farið yfir ána til að ala
börn sín á bandarískri grund,
a.m.k. frá því að móðir Josefinu
Salina fór að taka á móti börnum
heima hjá sér fyrir 50 árum.
„Móðir mín tók á móti fjögur þús-
und börnum og fjölmörg þeirra
voru frá Matamoros,“ sagði frú
Salina í viðtali. Hún hefur um sex
ára skeið tekið á móti börnum
heima hjá sér, en hún býr í
Brownsville, nokkrum húslengd-
um frá landamærabrúnni. Hún
segir, að 40—50% þeirra kvenna
sem til hennar leiti séu frá Mexí-
kó, og það sama segja frú Garcia
og aðrar ljósmæður við landa-
mærin. Straumurinn hefur verið
stöðugur, en er þó nokkuð háður
breytingum á innflytjenda-
löggjöfinni í Bandaríkjunum.
Ástæðan fyrir því að mexíkanskar
konur vilja ala börn sín í Banda-
ríkjunum hefur ávallt verið sú
sama.
„Þær koma hingað til þess að
þau geti orðið bandarískir ríkis-
borgarar. Þau geta gengið í skóla
hérna," segir frú Salina. „Þær
halda, að lífið hér sé þægilegra og
betra."
— PAMELA LYON
SKULDADAGAR
Okrararnir
hrekja
fórnarlömbin
í gröfina
Borðað úti á japanskan mita: Stundum endar lífsgæðakapphlaupið með því
að fólk ræður sér bana.
«
Japanir ganga alltaf snyrtilega
frá skófatnaði sínum áður en þeir
ráða sér bana. Fjögur pör af skóm
fundust á dögunum á ströndinni
við smábæinn Shin-Minato á vest-
urströnd Japans og það kom í ljós,
að þau tilheyrðu Kazuo Koen,
Yoko, konu hans, og tveimur böm-
um þeirra, en lík þeirra allra
fundust síðar í fjölskyldubílnum,
sem ekið hafði verið í sjóinn.
Lögreglan komst að því, að Yoko
hafði tekið að láni 10 milljónir
yena, ca. 900 þúsund krónur, hjá
okrurum, en síaukin umsvif þeirra
er orðið alvarlegt mein í japönsku
þjóðlífi og blöðin í landinu hafa
harðlega fordæmt atferli þeirra.
Samkvæmt könnun, sem eitt
dagblaðið hefur gert, er tala
þeirra, sem þegar á þessu ári hafa
fyrirfarið sér vegna ágjarnra
okrara, orðin alls 185. Blaðið full-
yrðir, að raunveruleg tala sjálfs-
morða af þessum sökum sé þó
miklu hærri.
Hver sem er getur opnað lána-
skrifstofu í Japan og án þess að
þurfa til þess nokkur leyfi. Bankar
eru einstaklega tregir til að lána
einstaklingum vegna miklu hærri
ágóða af lánum sem veitt eru
fyrirtækjum. Bankamenn virðast
hins vegar ekki hafa neinar efa-
semdir um lánveitingar til okrar-
anna.
Milljónir Japana eiga ekki ann-
arra kosta völ en að leita til þeirra
til að fá lánaða peninga, sem
bankarnir hafa neitað þeim um.
Kveikjan að þessum lántökum eru
iðulega auglýsingar í sjónvarpi
eða myndabæklingar sem æsa
löngun fólks til að kaupa vídeó-
tæki, húsgögn, hljómburðartæki
og bíla.
Okrurunum er heimilt að taka
allt að 109% í vexti auk annars
lántökukostnaðar, þótt mörgum
blöskri ekki að krefja grandalausa
viðskiptavini um allt að þrisvar
sinnum meira með ólöglegum
hætti.
Það er því engin furða þótt
margir okrararnir séu á snærum
ótíndra glæpamanna. Lögreglan
heldur því fram, að um það bil
3.500 okrarar séu sjálfir glæpa-
menn eða hafi náin tengsl við
glæpahringa. Þessir menn hafa
ekkert samvizkubit af því að inn-
heimta lánin með hörku. Fari eig-
inmaðurinn í felur, er eiginkonan
oft neydd til þess að stunda vændi
til að ljúka greiðslu lánsins. Marg-
ar kjósa fremur að svipta sig lífi.
- PETER MCGILL
■HJÓNABAWDIÐ
Veslings konan
vissi hverju
hún gekk að
Kona nokkur í Bretlandi fór
nýlega fram á skilnað við mann-
inn sinn og bar því helst við, að
hann skyrpti í vaskinn, svæfi í
nærfötunum, hefði ekki fata-
skipti nógu oft og klippti á sér
táneglurnar í stofunni. Hún tap-
aði málinu.
Marjorie Harman heitir kon-
an, 53 ára gömul. Hún sagði
einnig, að maðurinn sinn, Harry
að nafni, sjötugur auðkýfingur,
væri naumur á fé við hana og
tímdi ekki að kaupa nógan mat
handa hundinum og kettinum.
Harry Harman bar á móti því,
að hann hagaði sér á einhvern
hátt óeðlilega, og dómarinn úr-
skurðaði, að ástæðurnar, sem frú
Harman nefndi, væru ekki næg-
ar til skilnaðar. Hún hefði mátt
vita hvað hún var að gera þegar
hún giftist honum árið 1974 eftir
að hafa búið með honum í fjögur
ár.
Harry Harman var af fátæku
fólki kominn, en eftir „nísku,
nurl og sparsemi" í heilan
mannsaldur er hann orðinn auð-
ugur maður. Sparsemi hans er
m.a. í því fólgin að loka alltaf
fyrir gasið og rafmagnið þegar
ekki er verið að nota það og
ganga í notuðum fötum.
Fyrir 13 árum átti hann um
60.000 pund í hlutabréfum, fjár-
hæð, sem vaxið hefur verulega
síðan.
Það, sem um var spurt, var í
raun þetta: Gat frú Harman ætl-
ast til þess af manni sínum, að
hann breytti háttum sínum til
að þóknast henni, eða hafði hann
rétt til að haga sér á sama hátt
og hann hafði gert síðasta ald-
arfjórðunginn?
Dómarinn bað Harry Harman
að útvega nokkurs konar fjár-
haldsmann fyrir hundinn og
köttinn á heimilinu, sem sæi um
að þá skorti ekkert, og féllst
hann fúslega á það.
HÆÐIR & LÆGÐIR
Þegar veðurguð-
irnir verða vankaðir
Eitthvað undarlegt er á seyði í
Kyrrahafinu, allt frá hinni einma-
nalegu Jólaey til stranda Kalif-
orníu. Sjófuglarnir yfirgefa ung-
ana sína, fiskar og önnur sjávar-
dýr leita á nýjar slóðir, ströndun-
um skolar til hafs í stórbrimi og
veðurguðirnir vita ekki sitt rjúk-
andi ráð. Flóð, eldar og þurrkar
hrjá í senn allt það víðlenda
svæði, sem hefur Ástralíu, Suður-
Ameríku og Kaliforníu sem út-
verði.
Veðurfræðingar við Scripps-
haffræðistofnunina í Kaliforníu
hafa aldrei upplifað neitt þessu
líkt frá því að þeir fóru að fylgjast
með veðurfarinu og ástandinu í
hafdjúpunum fyrir um 40 árum.
Þeir, sem ákafast boða fagnaðar-
erindið fyrir syndum spilltum sál-
um, eru líka vissir um, að nú loks-
ins sé dómsdagur að koma.
Duttlungarnir í móður náttúru
hafa valdið því, að alls konar sjáv-
ardýr, sem lifa við miðbaug, hafa
flúið heimahagana og leitað til
hafsvæðanna úti fyrir Kaliforníu-
ströndum. í sjónum undan Los
Angeles morar allt í risasmokk-
fiski og heilar torfur af stórfiski,
sem heima á í hafdjúpunum í
mörg þúsund kílómetra fjarlægð,
ösla nú á grynningunum fyrir
utan Santa Barbara. Rauðir
krabbar og sæhestar, sem eiga ætt
sína og óðul við Mexíkóströnd,
koma nú upp á yfirborðið allt frá
San Diego til San Francisco.
Hvernig skyldi nú standa á
þessum ruglingi? Sérfræðingarnir
hjá Scripps-stofnuninni segja, að
sökudólgurinn heiti E1 Nino, eða
Barnið, heitur straumur, sem ár-
lega upphefst úti fyrir ströndum
Perú og Ekvador og leggur síðan
leið sína þúsundir kílómetra út í
Kyrrahaf. f vetur var „Barnið"
nærri sex gráðum heitara en áður
og stærri en nokkru sinni — náði
næstum fjórðung leiðarinnar
kringum hnöttinn.
„Barnið" setur allt úr skorðun-
um, segir dr. Jerome Namias, einn
sérfræðinganna hjá Scripps, bæði
hafstrauma og vinda. f vetur hef-
ur það valdið flóðum á vestur-
strönd Suður-Ameríku, þurrkum
og eldum í Ástralíu og stórviðrum
í Kaliforníu, sem hafa skolað
heimilum kvikmyndastjarnanna í
sjóinn, sökkt skipum, eyðilagt
bryggjur og kastað sæljónum upp
á þurrt.
„Barnið", sem heitir svo vegna
þess að straumurinn lætur fyrst á
sér kræla um jólaleytið, hefur ver-
ið mönnunum erfiður í þúsundir
ára. Breskir sæfarendur á síðustu
öld segja frá því, að blóðrauð átan,
sem fylgir straumnum, hafi eyði-
leggjandi áhrif á skipsviðina, og á