Morgunblaðið - 21.05.1983, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MAÍ 1983
Af blekbændum
og öðrum bændum
■ • ' ■
— eftir Geir G.
Gunnlaugsson bónda
i Lundi, Kópavogi
Margt hefur verið ritað í blöðin
undanfarið vegna tilrauna til
stofnunar einokunarverslunar
með egg. Menn hafa reynt að
skrifa sig í kringum kjarna máls-
ins og eru þar á ferðinni blek-
bændur á snærum Framleiðslu-
ráðs landbúnaðarins, sem kasta
ryki í augu neytenda og venju-
legra bænda. Kjarni málsins er
nefnilega sá, að með stofnun dreif-
ingarstöðvar með einkasöluheim-
ild er verið að búa til vita þarf-
laust apparat, sem hefur þann
eina tilgang að svipta atvinnu-
grundvellinum undan þeim sem
byggt hafa upp þessa búgrein en
fá hana í hendur vildarmönnum
Framleiðsluráðs. Til þess að bæta
gráu ofan á svart, hyggst Fram-
leiðsluráðið nota skattpening
þann sem ég og aðrir eggjafram-
leiðendur höfum greitt með ærn-
um erfiöismunum í kjarnfóðursjóð
til þess að kosta fyrirtækið. Þetta
er kallað að láta mann taka sína
eigin gröf. Ég hef stundað ali-
fuglarækt í meirá en 50 ár og tel
mig þekkja þau mál til hlítar,
jafnt framleiðslu sem dreifingu og
geta sagt lesendum frá því hvað
hér er raunverulega að gerast.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
hefur lítið sinnt málum alifugla-
bænda fram til þessa. Eggjafram-
leiðendur hafa fyllt upp í skarðið i
neysluþörf almennings jafnóðum
og það hefur myndast. Með nýjum
viðskiptavinum stækkuðu menn
bú sín. Þannig urðu einstaka
eggjaframleiðendur allstórir í
sniðum, ekki síst er tæknivæðing-
in hélt innreið sína þar. Lækkaði
með þessu eggjaverð sem aftur olli
aukinni neyslu. Nýverið hafa kom-
ið fram allmargir aðilar sem vilja
koma sér upp hænsnabúum eða
hafa þegar gert það án þess að
tryggja sér viðskiptavíni. Þeir
reyndu þá að komast inn á markað
sem ekki er fyrir hendi. Er það
mistókst, sniðgengu þeir hina
gamalgrónu eggjaframleiðendur í
stjórn Sambands eggjaframleið-
enda, stofnuðu sérsamtök ásamt
hagsmunaaðila um útungun og
bönkuðu uppá hjá Framleiðsluráði
landbúnaðarins. Þar var þeim tek-
ið fegins hendi, því ráðið átti í fór-
um sínum tæki til þess að ryðja
þeim veginn í formi lagaheimildar
til eggjaeinkasölu. Með því að
framselja hinum óánægðu og
markaðssnauðu einokunarheimild
til eggjasölu, gæfi Framleiðsluráð
þeim hálstak á alifuglabændum,
sem hafa lagt ævistarf sitt og
fjármuni í það að skapa sér hag-
kvæman rekstur. Þeir yrðu að
sleppa gamalgrónum viðskipta-
samböndum sínum og sæta fram-
leiðslukvóta sem yrði miskunnar-
laust notaður til þess að brjóta þá
á bak aftur. Látið er í veðri vaka
að ætlunin sé að dreifa eggja-
framleiðslunni um landið sem
aukabúgrein, en það er bara fyrir-
sláttur og yfirskin til þess að
koma markaðnum í hendur
„óánægjuhópsins". í fljótu bragði
mætti ætla að slík dreifing eggja-
framleiðslunnar yrði lyftistöng
fyrir bændastéttina og þyrfti ekki
að kosta neytendur teljandi fé.
En lítum á staðreyndir:
* Hvað mundi kosta að leggja
niður stóru búin, sem hafa séð
fyrir þörfum neytenda?
* Hvað mun kosta að byggja í
þeirra stað fjölmörg smá-
hænsnahús út um land allt?
* Hvað er hirðingin mörgum
sinnum óhagkvæmari og þar af
leiðandi dýrari í smáhúsunum?
* Hvað myndi kosta að aka fóðri í
marga staði um land allt?
* Hvað kostar að safna jafn við-
kvæmri vöru og eggjum saman
á öllum árstfmum og aka þeim
til Reykjavíkur?
Hvað kostar að taka eggin eftir
þarflausa sorteringu og dreifa
út um land allt á ný?
Svo kemur lokaspurningin:
* Hver haldið þið að mundi borga
brúsann? Ég þarf ekki að fá
Hagvang í lið með mér til þess
Geir G. Gunnlaugsson
að reikna út að það væri ykkur
ætlað, lesendur góðir.
Það sjá allir að svona lagað get-
ur ekki gengið. Mér er undrun að
því að svo mætur maður sem Hall-
dór Pálsson, fyrrverandi búnað-
armálastjóri, skuli mæla fyrir
þessu í nýlegri grein í Dagblað-
inu-Vísi. Hefði hann betur veitt
okkur alifuglabændum stuðning á
starfsferli sínum sem búnaðar-
málastjóri í stað þess að styðja nú
blekbændur þá sem tekið hafa við
víxli úr hendi Framleiðsluráðs
sem falla mun á neytendur til
greiðslu. Við núverandi aðstæður
kaupir hver verslun og fyrirtæki
eggin beint frá framleiðandanum,
sem lætur honum í té ný egg. Ef
kaupandinn er óánægður með vör-
una, kemur hann kvörtun sinni á
framfæri beint við framleiðand-
ann. Mergurinn málsins er sá, að
engrar dreifingarstöðvar er þörf.
Hún er einungis sett á svið til þess
að skapa einokunaraðstöðuna.
Umframbirgðum yrði að henda og
þegar rekstur stöðvarinnar af
óhjákvæmilegum orsökum verður
kominn í strand, munu blekbænd-
ur banka á ríkiskassann og niður-
greiðslur taka við.
Ef við setjum upp hliðstæðu í
einhverri annarri atvinnugrein en
landbúnaði, þætti þetta fáránlegt.
Setjum svo, að hið háa Alþingi
gefi út einkaleyfi til handa Mjólk-
ursamsölunni til að dreifa brauð-
um. Bökurum á Stór-Reykjavík-
ursvæðinu yrði gert að loka bak-
aríum sínum, en litlum brauðgerð-
arhúsum komið á fót um land allt.
Öllu brauði yrði safnað saman aft-
ur í samsölunni í Reykjavík, gæða-
metið, flokkað og sent að þvf búnu
til smásala um land allt. Neysla
mundi fljótlega minnka, þar sem
brauðin væru gömul og dýr og
miklu þyrfti að henda af um-
1, ■
Lundur í Kópavogi.
í tilefni hjólreiðaviku
Vikan sem er að líða var af lög-
reglunni helguð hjólreiðamönnum
og þeim sem aka vélknúnum hjól-
um. Víða hefur verið efnt til
reiðhjólaskoðunar, þar sem bún-
aður og ástand þessara farar-
tækja, sem mjög hefur fjölgað hin
síðari ár, er kannaður. Ekki er því
úr vegi að hyggja lítillega að
reiðhjólum og búnaði þeirra í
þessari grein.
Samkvæmt umferðarlögum eiga
að vera á hverju reiðhjóli: hæfi-
lega traustur hemill, Ijósker ef
hjólið er notað á ljósatíma, glit-
auga eða ljósker að aftan, bjalla
og lás. Þennan grundvallarbúnað
þurfa öll reiðhjól að hafa.
Annar búnaður sem hiklaust á
að mæla með að sé á sérhverju
reiðhjóli er: Góð keðjuhlíf, stand-
ari og bögglaberi, sem alls ekki er
ætlast til að reitt sé á. Ef fullorðn-
ir reiða börn á hjóli, þurfa þeir að
aðgæta vel að fætur barnsins rek-
ist ekki í teina afturhjólsins. Mörg
slys hafa hlotist af því. Hægt er að
fá sérstaka stóla aftan á reiðhjól,
sem jafnframt verja fætur barn-
anna.
Þá er gott að hafa glitaugu á
fótstigum og í teinum hjólanna og
tvímælalaust ættu allir þeir sem
hjóla í bæjarumferð að fá sér
hjólvara. Hjólvari er viðvörun-
arst.öng með endurskinsmerki sem
fest er vinstra megin á aftanvert
hjólið og skagar dálítið út frá
hjólinu bifreiðastjórum til viðvör-
unar. Hjólvarinn er ódýr slysa- og
líftrygging, sem hægt er að fá í
hjólavöruverslunum.
Nú þegar vorar eru þeir vafa-
laust margir sem hug hafa á að
eignast reiðhjól, ekki síst börn og
unglingar. Það er afar mikilvægt
að foreldrar sem kaupa reiðhjól
handa börnum sínum vandi valið
og reyni að búa svo um hnútana að
hjólið sé þeim eins öruggt og kost-
ur er. Hér fara á eftir nokkur at-
riði sem vert er að varast, þegar
reiðhjól er keypt.
1. Við skulum hafa það í huga að
börn innan 10 ára aldurs eru alls
ófær um að vera á akbrautum á
reiðhjóli, vegna smæðar sinnar,
vanhæfni og vankunnáttu. Þeim
er það einfaldlega um megn.
2. Við skulum ekki falla í þá
freistni að kaupa hjól sem er „vel
við vöxt“. Um reiðhjól eiga ekki að
gilda sömu sjónarmið og um fatn-
að. Barn á of stóru hjóli er bæði
sjálfu sér og umhverfinu hættu-
leg.
3. Athugum hemlabúnaðinn vel.
Á sumum reiðhjólanna eru ein-
göngu einfaldir handhemlar,
gúmmíklossar sem pressast að
hjólgjörðunum eða dekkjunum.
Slíkir hemlar þurfa mikillar um-
önnunar við og geta reynst
ótraustir, sérstaklega í bleytu.
Dæmi eru um að hjól sem ein-
göngu eru búin hemlum af þessari
gerð verði algerlega bremsulaus í
bleytu. Best er að hafa fóthemil að
aftan, annaðhvort tromlu- eða
diskahemla, og handhemil að
framan.
m( UMKR MR
RAi '/\ M 26