Morgunblaðið - 27.05.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 1983
Nordanbál — og
gustur að sunnan
— eftir Ingiberg
J. Hannesson
Hvoli, 23. maí.
SÍÐASTLIÐINN vetur var hér með
afbrigðum erfiður hvað tíðarfar
snerti. Frá því um miðjan desember
og fram eftir aprfl var veður afar
rysjótt og umhleypingasamt, og snjó-
þungt var orðið víða inn til dala —
og færð erfið. Frosthörkur voru þó
ekki miklar, en óstöðugleiki veður-
farsins og misviðri verður leiði-
gjarnt, þegar til lengdar lætur.
Og kaldur norðangusturinn
næðir hér um enn og nístir inn að
merg og beini. Við höfum búið
undanfarið, eða síðan í maíbyrjun,
við óvenjulega kalt tíðarfar á
þessum árstíma, eftir stuttan en
góðan kafla þar á undan, og það
setur hroll að mönnum, þegar þeir
koma út fyrir dyr — slíkur er
kuldinn. Og iðulega næturfrost,
þetta 1—4 stig.
Og sauðburðurinn er í fullum
gangi og gengur eftir vonum. En
erfitt er það bændum að láta allt
fé bera á húsi — og hafa nægilegt
pláss fyrir lambféð við þær að-
stæður. Hins vegar munu menn
hér um slóðir yfirleitt vera sæmi-
lega vel birgir af heyjum.
Hrollköld skvetta
En við hér búum ekki eingöngu
við kaldan norðangust. Við feng-
um hrollkalda skvettu að sunnan
um daginn — svo kalda og napra,
að við höfum ekki í annan tíma
kynnst öðru eins, þó ýmsu séum
við þó vanir í þeim efnum. Ég á
hér við rafmagnsreikningana frá
Rafmagnsveitum ríkisins. Slíkar
upphæðir, sem þar komu fram,
eru fyrir ofan skilning venjulegs
fólks, hvað þá greiðslugetu, þó
mönnum bregði yfirleitt ekki við
örar verðhækkanir. Hér kynda
flestir orðið hús sín með rafmagni,
og virðist svo sem það sé orðið
jafn dýrt eða dýrara en að kynda
upp með rándýrri olíu. Menn hér
um sveitir fengu sem sé rafmagns-
reikninga fyrir tveggja mánaða
tímabil sem voru yfirleitt á bilinu
frá 8 þúsund og upp í um 27 þús-
und krónur. Já, þetta voru virki-
lega upphæðirnar sem voru á seð-
lunum — og til að nefna eina ákv-
eðna tölu get ég látið það fylgja
með, að sjálfum er mér gert að
greiða 21.331,- og sjá allir, að
venjulegt launafólk fær ekki risið
undir slíkum drápsklyfjum.
Hrikaleg mismunun
En hvað cr þ* til ráða? Ég ætla
ekki að ræða það að ráði hér á
þessum vettvangi. En hitt er aug-
ljóst, að stjórnvöld verða að leysa
þessi mál þegar í stað, ef verra á
ekki af að hljótast, mikill fólks-
flótti úr dreifbýlinu á þétt-
býlisstaðina og þar með auðn og
vesöld víða í hinum dreifðu byggð-
um. Hvar er nú hin margfræga
byggðastefna? Er hún týnd í gern-
ingaveðri kosningabaráttunnar?
Kannski nýja stjórnin, ef hún
verður einhvern tíma til, taki nú í
alvöru á þessu máli. Því það er
öllum ljóst, eða ætti a.m.k. að vera
það, að það ríkir í þessum efnum
hrikaleg mismunun eftir því hvar
á landinu menn búa. Og það verð-
ur að vera ljóst, að þessi mál verða
ekki leyst með því að magna
togstreitu milli dreifbýlis og
þéttbýlis, — það er tilgangslaust
og gerir illt verra — og ekki held-
ur með þeirri billegu upphrópun,
að úr því álverið í Straumsvík
greiðir svona lítið fyrir rafmagn-
ið, þá verði almenningur í landinu
að blæða. Það eru allir sammála
um það, að álverið á að greiða
hærra fyrir rafmagnið, og það
miklu hærra, en upphitunar- og
orkumál dreifbýlisins verða ekki
leyst með pólitískum skollaleik
um það mál, heldur ákveðnu taki
stjórnvalda á þessum vanda með
niðurgreiðslu úr ríkissjóði á þessu
dýra rafmagni til hinna dreifðu
byggða án þess að þeir, sem búa
við ódyra hitaveitu, séu látnir
gjalda þess með stórhækkuðu
orkuverði hjá sér. Það er dýrt að
búa á íslandi — í hinum dreifðu
byggðum hringinn í kringum
landið — en við viljum byggja
þetta land og við verðum að gera
fólki það kleift með verðjöfnun. Þó
ekki með verðjöfnun, eins og nú
tíðkast á raforkuverð í dreifbýli,
þar sem verðjöfnunargjald leggst
ofan á hátt orkuverð og gerir
þeim, sem mest borga ennþá erfið-
ara fyrir en ella. Og hér þýðir ekki
að hika — því flótti er þegar
brostinn í liðið — og verður geig-
vænlegur, ef ekkert verður að gert.
„Er enginn
sem stjórnar?“
Nú, þetta átti aðeins að verða
stuttur fréttapistill, en ég er sjálf-
sagt með þessu kominn út fyrir
þann ramma. En svo má brýna
deigt járn að bíti. Landsbyggðar-
menn eru seinþreyttir til vand-
ræða. En ósvífnin í skattheimt-
unni getur komist á það stig, að
menn geti ekki orða bundist. Og
þannig er það vissulega nú í
orkumálum landsmanna. Og hark-
an sex er látin ráða af hálfu
Rafmagnsveitnanna. Ef þú ekki
greiðir á eindaga, þó peningar séu
engir til, þá er einfaldlega hótað
lokun, hvernig sem högum fólks er
háttað og það jafnt þó menn hafi
staðið í skilum hingað til. Búum
við virkilega i svona einkennilegu
þjóðfélagi? Kemst engin heilbrigð
skynsemi að í þessum málum? Er
enginn sem stjórnar? Hvar eru
landsfeðurnir? Hvað hafa þeir
verið að gera? Hvernig stendur á
því, að málum er svo komið, sem
nú er, í þessum efnum? Svari þeir,
sem ábyrgðina bera. Vaknið, land-
stjórnendur, það er kominn tími
til að taka til hendinni.
Með von um betri tíð — með
blóm í haga — þegar kuldanum
linnir — og sanngjarnara orku-
verð í framtíðinni.
Ingiberg J. Hannesson.
Sr. Ingiberg J. Hannesson er frétUriUri Morg-
unblaösins að Hvoli í Dalasýslu.
BÍLLINN
BÍLASALA SÍMI 79944 SMIÐJUVEGI4 KÓPAVOGI
Fiskverkunarstöð
á Suðurlandi
til sölu. Stærö húsa: 2000 fm og allur búnaöur fyrir I
saltfisk, skreiöar- og síldarverkun, neta- og viögerö- [
arverkstæöi.
Þorsteinn Garöarsson, viöskiptafræöingur,
kvöld- og helgarsimí 99-3834.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Thatcher og samstarfsmenn
hennar fái sem mesta umfjöllun í
sjónvarpi. Kosningaferðalögum
hennar virðist hagað þannig að
sjónvarpsstöðvar fái alltaf gott
myndaefni.
Brezku blöðin eru full af aug-
lýsingum, þar sem kjósendum er
bent á réttindi, sem þeir muni
missa með því að styðja Verka-
mannaflokkinn. Texti auglýs-
ingarinnar er fyrir ofan punkta-
línu, þar sem sagt er að kjósand-
inn eigi að skrifa nafn sitt, og
hefst þannig: „Ég afsala mér hér
með réttindum til að velja hvaða
skóla börnin mín stundi nám í og
samþykki að hlíta hverri þeirri
ákvörðun, sem Ríkið tekur fyrir
mína hönd.“ Nefndir eru 13 aðrir
Thatcher óstödvandi?
KOSNINGABARÁTTAN í Bretlandi er komin f fullan gang. Forskot ókostir, sem því fylgi að kjósa
Margaret Thatchers og íhaldsflokksins kann að hafa minnkað síðan Verkamannaflokkinn.
baráttan hófst eins og við var búizt, en fátt virðist geta stöðvað sigur- Yfirleitt þykir frú Thatcher
göngu forsætisráðherrans. Barátta Michael Foots og stuðningsmanna koma vel fyrir í sjónvarpi og flest-
hans í Verkamannaflokknum virðist vonlaus. Forskot íhaldsmanna er ir ráðamenn íhaldsflokksins telja
mikið, Foot nýtur lítils álits í skoðanakönnunum og klofningur háir hana sterkasta vopn flokksins. En
sumir þeirra hafa aldrei kunnað
að meta „stíl“ hennar og óttast að
hún sé svo mikið í sviðsljósinu að
kjósendur fái leið á „skólastýru-
legri" framkomu hennar. Sjálf
lýsti frú Thatcher því yfir að hún
ætlaði ekki að breyta stíl sínum.
„Ég er það sem ég er og ég er of
gömul til að breytast," sagði hún.
Jafnframt hefur kastazt í kekki
með frú Thatcher og Francis Pym
utanríkisráðherra úr hinum
frjálslyndari armi Ihaldsflokks-
ins. Forsætisráðherrann snupraði
hann á blaðamannafundi þegar
stefnuskrá íhaldsflokksins var
kynnt með því að leiðrétta yfirlýs-
ingu hans um viðræður við Arg-
entínumenn. Sjálf reiddist frú
Thatcher Pym þegar hann gaf í
skyn í sjónvarpi að hann vildi
ekki að íhaldsflokkurinn fengi
mikinn meirihluta á þingi.
Nokkrir ráðherrar eru sammála
Pym, þar sem stólar þeirra gætu
komizt í hættu og frú Thatcher
tæki upp harðari stefnu ef hún
fær mikinn meirihluta. Frú
Thatcher sagði að ummæli Pyms
væru dæmigerð fyrir mann, sem
hefði gegnt hlutverki „agameist-
ara“ í þingflokknum. „Þeir eru
mjög óvenjulegir menn,“ sagði
hún (Edward Heath hefur einnig
gegnt því starfi). Síðan hefur frú
Thatcher neitað því að Pym hafi
hótað að segja af sér ef hann yrði
skipaður í annað embætti.
Jafnframt hefur Verkamanna-
flokkurinn reynt að draga úr
neikvæðum áhrifum, sem Foot er
talinn hafa á kjósendur, og þess
er gætt að Denis Healey komi
meira fram í sjónvarpi. Enginn
efast um að Foot er mikill sóma-
maður, en hann virðist koma kjós-
endum þannig fyrir sjónir að
hann sé tvístígandi, gráhærður,
gamall maður, jafnvel nöldursam-
ur sérvitringur og hálfgerð fugla-
hræða, hirðulaus um útlit sitt.
Hann er viðutan og þunglama-
legur í sjónvarpi og talar oft án
þess að ljúka við setningar og með
gamaldags ræðutækni, sem á illa
við og er torskilin.
Þrátt fyrir þetta nýtur Foot
mikillar hylli flokksstarfsmanna
og stuðningsmanna flokksins, sem
telja hann dæmigerðan sósíalista:
góðgjarnan, ágætlega greindan
jafnaðarmann, sem beri mikla
umhyggju fyrir fólki. Foot hefur í
það minnsta tekizt að halda
Verkamannaflokknum saman og
óvíst er að Healey hefði tekizt
það. En Foot höfðar ekki til fólks
utan raða Verkamannaflokksins
og Healey hefði náð til óráðinna
kjósenda. Ef Verkamannaflokkur-
inn tapar kosningunum, eins og
allt bendir til að gerist, taka við
hörð innanflokksátök.
Verkamannaflokknum.
Kosningaósigur leiðir trúlega
til þess að Foot verður að
láta af embætti flokksleiðtoga,
sem hann hefur gegnt í þrjú ár, og
æ meir er um það rætt að Denis
Healey, staðgengill hans úr hægri
armi flokksins, taki við af honum.
Samkvæmt skoðanakönnunum
hefðu kjósendur verið fáanlegri
til að kjósa Verkamannaflokkinn,
ef Foot hefði sagt af sér og Healey
tekið við af honum. Sumir áhrifa-
menn í Verkamannaflokknum
hafa sagt að sá ásetningur Foots
að halda áfram starfi flokksleið-
toga hafi verið mistök, sem muni
valda því að Verkamannaflokkur-
inn missi af því tækifæri að ná
aftur völdunum.
Forskot Thatchers er 12—14%
samkvæmt einkaskoðanakönnun-
um íhaidsmanna, en samkvæmt
skoðanakönnun Harris-stofnun-
arinnar í The Observer er fylgi
flokkanna þetta: íhaldsflokkurinn
45%, Verkamannaflokkurinn
36%, bandalag sósíaldemókrata
og frjálslyndra 18% og aðrir 1%.
Ihaldsflokkurinn hefur þvl 9%
meira fylgi en Verkamannaflokk-
urinn, en þegar kosningabaráttan
hófst var forskot hans á bilinu
8—15%. íhaldsflokkurinn hefur
meira forskot nú en fyrir kosn-
ingarnar 1979. Ef engin breyting
verður á fylgi flokkanna fram á
kjördag 9. júní fær íhaldsflokkur-
inn nær 100 þingsæta meirihluta.
Frú Thatcher nýtur enn lang-
mestra vinsælda samkvæmt þess-
ari könnun: 44% telja hana hæf-
asta til að gegna embætti forsæt-
isráðherra, 19% Foot og 13% Roy
Jenkins, leiðtoga sósíaldemókrata
og frjálslyndra. Þetta er slæm út-
koma fyrir bandalag sósíaldemó-
krata og frjálslyndra.
Samkvæmt svipaðri skoðana-
könnun Thames-sjónvarpsins er
David Steele, leiðtogi Frjálslynda
flokksins, talinn betri leiðtogi en
Jenkins: 41% töldu frú Thatcher
hæfasta, 23% Steele, 19% Foot,
8% Jenkins.
Valkostir eru skýrir í kosning-
unum. Frú Thatcher leggur
áherzlu á sjálfstraust og dyggðir
Viktoríutímans, frjálst framtak
og baráttu gegn verðbólgu, sem er
komin niður í 4%. Foot vill stór-
auka ríkisútgjöld til að útvega
3.250.000 atvinnuleysingjum at-
vinnu, hætta aðildinni að Efna-
hagsbandalaginu og banna upp-
setningu bandarískra kjarnorku-
eldflauga. Stefnuskrá Verka-
mannaflokksins er sú róttækasta
frá striðslokum og hefur verið
kölluð „lengsta sjálfsmorðsorð-
sending sögunnar".
Frá Hutcher þegar hún ávarpaði
fund skozkra fhaldsmanna í Perth
skömmu eftir að kosningabaráttan
hófsL
Bandalag frjálslyndra og sósí-
aldemókrata stendur mitt á milli
og reynir að losa kverkatak
tveggja flokka kerfisins, en virð-
ist lítið verða ágengt. Það telur
tíma til kominn að fylgt sé stefnu,
sem þjóðarsamstaða náist um.
Bandalagið hefur nú 42 þingsæti
og virðist taka fleiri atkvæði frá
Verkamannaflokknum en íhalds-
flokknum.
Venjulega dvínar fylgi ríkis-
stjórna I Bretlandi þegar Ifða fer
á kjörtímabilið, en frú Thatcher
hefur notið óvenjumikilla vin-
sælda síðan I Falklandseyjastríð-
inu í fyrra. „Járnfrúin" þykir
harðskeyttur leiðtogi, sem þolir
enga vitleysu, og hefur sýnt að
hún er gædd flestum hæfileikum,
sem stjórnmálaleiðtogar þurfa að
hafa til að bera.
Andstæðingar hennar segja að
hún hafi efnt til kosninganna nú
þar sem efnahagsástandið versni
líklega síðar á árinu. Sjálf segir
hún að hún hafi viljað binda endi
á mikla óvissu, sem ríkti um það
hvenær kosningar yrðu haldnar
og hafi haft slæm áhrif í við-
skiptalífinu. Það kann einnig að
hafa átt þátt í ákvörðun hennar
að mörkum kjördæma hefur verið
breytt með þeim afleiðingum að
þingmönnum verður fjölgað um
15 (úr 635). íhaldsflokkurinn mun
græða 30 þingsæti á þessum
breytingum einum saman.
Sjónvarp og auglýsingar virðast
skipta meira máli I kosningabar-
áttunni nú en nokkru sinni áður
og íhaldsmenn hafa verið duglegri
að færa sér fjölmiðla í nyt en
Verkamannaflokkurinn. Dagleg-
um blaðamannafundum íhalds-
flokksins er hagað þannig að frú
Roy Jenkins og David Steele, leiðtogar Bandalags frjálslyndra og sósíal-
demókrata.