Morgunblaðið - 29.05.1983, Qupperneq 2

50
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1983
Gamli maðurinn
og Kúba
Hár skothvellur sker sig í
gegnum síAdegiskyrrðina í litl-
um kúbönskum bæ, San
Francisca de Paula, og gríA-
arstór ránfugl fellur þungt til
jarAar.
ÞaA er haustiA 1955, og Ern-
est Hemingway er í slæmu
skapi. Hann rymur þó ánægju-
lega yfir fuglshræinu. Enginn
sveitamaAur sem heyrt hefur
skothvellinn, veit aA þessi
frægasti nágranni þeirra hefur
í rauninni ekki skotiA ránfugl,
sem þarna átti leiA um, heldur
þekktan kollega sinn meAal
rithöfunda.
Þunglyndi Hemingways á
síAustu árum hans á Kúbu
varA oft til þess aA hann nefndi
ránfuglana stoltu, sem hann
skaut, eftir mönnum, sem hon-
um var í nöp viA. Og þaA var
ekki fyrr en eftir aA hann hafAi
skýrt fuglana „Faulkner" eAa
„Fitzgerald", aA hann lagAi
riffilinn aA kinninni og skaut
meA því öryggi, sem margra
ára veiAimennska hafAi veitt
honum.
Frá villunni í San Francisca
de Paula sá Hemingway
inn yfir sífellt rísandi skýja-
kljúfa í Havana og sýnin kom
honum ekki í betra skap. Hav-
ana, sem honum var svo annt um
og hann hafði búið í síðan 1941,
minnti hann orðið of mikið á
samtíning af Miami og Caracas
og það er kaldhæðið í bland að
það var einmitt hans heittelsk-
aða „ameríska frjálslyndi og
frelsi", sem réð yfir og studdi við
bakið á eyðileggjandi jarðýtun-
um.
Amerískt fjármagn beit sig
fast í höfuðborg Kúbu í upphafi
sjötta áratugarins, og þessi
gamli, fallegi bær varð ekki að-
eins eftirsóttur frístundastaður
við karabíska hafið, heldur og
öruggt hæli bandarískra borg-
ara, sem FBI átti óuppgerðar
sakir við. Havana var yfirfull af
smásmyglurum og vændi þreifst
þar vel og Daiquiri og Mohitos,
tvær frægustu rommtegundir
Kúbu, flutu rikulega um varir
gringóanna á verði, sem trauðla
gat verið kallað annað en lítils-
háttar „funny money“.
Þetta fjöruga og villta líf var
þó ekki aðeins vinsælt af Amer-
íkönum. Væru Kúbanir og Am-
eríkanar ekki „amígos“ fram í
fingurgóma, gat rommið, tónlist-
in og spilafíknin að minnsta
kosti komið mönnum til að ræða
málin.
Kúbanski rithöfundurinn,
Carlos Franqui, sem í
fimmtán ár hefur verið í útlegð í
Frakklandi og á Ítalíu, skrifar
eftirfarandi í formála bókar
sinnar, „Dagbók kúbönsku bylt-
ingarinnar":
„Góður Kúbani hefur til að
bera takt og „rythma" negranna,
hann er á óljósan hátt, heillandi
eins og bera takt, „rythma",
negranna á óljósan hátt, heill-
andi eins og Spánverji, en virðu-
legri, hann hugsar eins og
Fransmaður, treystir á spila-
heppni eins og Kínverji og er
eins mikill Don Juan og hver
annar ítali. Honum líkar ekki
við Kana, hann er blaðurskjóða
og er til í að ganga í hvað sem er,
skip, á planka, á gúmmítré, í
stríð, í ástarævintýri, í vísinda-
legar tilraunir, (fyrsta eldflaug f
heimi var gerð af Kúbana — þó
aðeins á frímerki —). Kúbani er
reiðubúinn að taka þátt í bylt-
ingu gegn Könunum eða fyrir
sósíalismann."
Alhæfingar eru oft skemmti-
legar og sjaldnast sannar, en ef
Carlos Franquis hefur tekist að
ramma inn einkenni Kúbana á
nokkuð sennilegan hátt, gæti
maður fengið þá hugmynd, að
Kúbanir hafi fengið sinn hlut af
skemmtunum frá ameríska
„hernáminu".
Það voru ekki skækjurnar og
vasaþjófarnir í Havana, sem
Hemingway átti erfitt með að
sætta sig við. Þvert á móti dýrk-
aði hann og unni hráu, ómenn-
ingarlegu umhverfinu, þar sem
maður var maður og ef hann var
Á síðustu árum ævi sinnar bar Hemingway þess merki hvernig lífi hann hafði
lifað. Skotsár, slys og drykkja, settu svip sinn á manninn og hann endaði líf
sitt eins og faðir hans hafði gert, með sjálfsmorði.
það ekki, gat hann verið lúbar-
inn.
Aeftirlætisbarnum sínum,
E1 Floridita, sem var og er
enn í eldri bæjarhluta Havana,
átti hann sér drykkjufélaga og
þar gat hann talað um stríðsorð-
una sína, hnefaleikakeppnir sín-
ar, eltingaleik sinn við ljón í
Afríku og þar fram eftir götun-
um. Og þegar talið barst að
kvenfólki, dró hann enga dul á
að hann hafði sofið hjá öllum
þeim konum, sem hann hafði
girnst, auk nokkurra sem hann
hafði ekki girnst.
Hann átti í einum vandræðum
með kvenfólk, sem hann trúði
einu sinni útgefandanum sínum
fyrir.
— Þegar ég vinn að skáldsögu
neyðist ég til að elskast minna.
Þetta tvennt keyrir á sömu vél-
inni inni í mér, sagði hann.
Og þegar hann var hvað hrifn-
astur af konu, gat hann ekki
stillt sig um að nota harðar og
kaldar, karlmannlegar líkingar í
lýsingum sínum á henni. 1950
lýsti hinn 52 ára gamli ástfangni
Hemingway nítján ára ítalskri
stúlku í heimavistarskóla, Adri-
an að nafni, á eftirfarandi hátt:
— Hún er hraust eins og ungt
furutré, öflug eins og góð Colt-
skammbyssa og falleg eins og
fyrstu sólargeislar morgunsins
yfir Dolomita-fjöllum.
„Það vakir ekki
fyrir okkur að
byggja neitt
prjálhýsi“
— segir Jón Þórarinsson, tónskáld, einn áhuga-
manna um byggingu tónlistarhallar á íslandi
„Við, sem teljum okkur til íslenskra tónlistarmanna, höfum í áratugi
átt okkur þann draum að reisa Hús tónlistarinnar hér á landi. Flest
annað hefur hins vegar gengið fyrir og ekkert orðið af byggingu slíks
húss. Ármann Örn Ármannsson ritaði fyrir skemmstu grein í Morgun-
biaðið, sem mer fannst á allan hátt skynsamleg, um þennan tilfinnanlega
skort á tónleikahúsi. Við höfum kannski sofíð allt of lengi, en þessi grein
ýtti vissulega við okkur og við fögnuðum þeim skilningi manna utan
okkar hóps, sem kom fram í þessari grein.
Jón Þórarinsson, tónskáld
í framhaldi af birtingu þess-
arar greinar hefur lítill hópur
manna komið nokkrum sinnum
saman til þess að ræða þessi
mál. Ætlunin er að í lok þessa
tónleikaárs, sem verið hefur með
ólíkindum viðburðaríkt, verði
haldinn undirbúningsfundur um
byggingu Húss tónlistarinnar.
Áhugi hefur sýnt sig vera geysi-
legur, en til þessa hefur aðallega
verið rætt um hvernig standa
beri að stofnun þessara samtaka
og hvenær þau skuli stofnsett.
Núna höfum við sett stefnuna á
stofnun félagsins í haust,“ sagði
Jón Þórarinsson, tónskáld, er
Morgunblaðið ræddi við hann í
vikunni um áhugamannahóp um
byggingu tónlistarhallar á Is-
landi.
— Hefur eitthvað verið rætt
um hugsanlegan kostnað við
byggingu slíks húss?
„Nei, ekki enn, en verið er að
vinna að frumáætlun. Við telj-
um, að tímafrekasti þátturinn
við byggingu þessa húss verði
hönnun þess. Teljum jafnvel að
sjálf byggingin taki skemmri
tíma. Þeir allra bjartsýnustu
gera sér vonir um að húsið geti
verið tilbúið eftir fimm ár, eða
1988.“
— Gerið þið ykkur vonir um
að þessi áhugasamtök verði
mjög fjölmenn?
„Vissulega gerum við okkur
vonir um fjölmenn samtök, helst
nokkur þúsund manns. Úr þeim
hópi yrði síðan væntanlega valið
20—30 manna framkvæmdaráð.
Auðvitað yrðum við að treysta á
frjáls framlög einstaklinga, fé-
laga og fyrirtækja, en ekki má
gleyma öllum þeim, sem eiga
myndu aðgang að þessu húsi.
Þetta yrði væntanlega heimili
Sinfóníuhljómsveitar Islands,
auk annarra hljómsveita svo og
margra kóra. Það eru svo ótal-
margir aðilar, sem gætu notað
þá aðstöðu, sem slíkt hús byði
uppá.“
— Hvernig finnst þér búið að
tónlistarmönnum?
„Það er átakanlegt að sjá
hvernig búið hefur verið að tón-
listarfólki i vetur. Hefur þó tón-
listarlífið sennilega aldrei verið
blómlegra. Eini aðilinn, sem á
þak yfir höfuðið er íslenska
óperan, sem fékk Gamla Bíó í
arf. Allur annar tónlistarflutn-
ingur í landinu hefur verið á
hrakhólum. Sinfóníuhljómsveit-
in hefur reyndar æfingaaðstöðu
í Háskólabíói alla morgna, en
það þarf að greiða fyrir hana
eins og fyrir önnur afnot af hús-
næði.
Það er einkar athyglisvert, að
hér skuli ekki fyrirfinnast neitt
tónleikahús. Hvernig svo sem á
því stendur virðist tónlistin allt-
af hafa orðið útundan. Hér hefur
verið byggt Þjóðleikhús og nú er
verið að byggja Borgarleikhús,
auk þess sem Kjarvalsstaðir
hafa verið byggðir yfir myndlist-
ina og verið er að reisa Þjóðar-
bókhlöðu.
íbúar höfuðborgarsvæðisins
hafa til þessa orðið að hlusta á
tónleika sína í kvikmyndahús-
um, einkum Austurbæjarbíói og
Háskólabíói, en stundum einnig í
íþróttahúsum eða bílaskemmum.
Borgarstjóri hefur lýst því yf-
ir, að næst á eftir Borgarleikhús-
inu verði tekið til við byggingu
tónleikahúss. Vonandi tekur
hann það ekki illa upp, þótt
eitthvað verði hreyft við fram-
kvæmdum fyrr.“
— Hafið þið einhverja hug-
mynd um rekstrargrundvöll
slíks húss?
„Það er ókannað mál ennþá
hvort þetta kemur til með að
bera sig. Ég geri ráð fyrir að
þetta yrði sjálfseignarstofnun,
þannig að það liggur ekki fyrir
hvers er að vænta með fjárhags-
afkomu. Það, sem skiptir megin-
máli nú er að við erum að vakna
til lífsins og safna liði. Við heit-
um á alla, sem hafa áhuga á
þessu málefni, að bregðast vel
við og taka þátt í þessu frá byrj-
un. Það vakir ekki fyrir okkur að
byggja neitt prjálhýsi, heldur
hentugt og vandað hús til þess-
ara nota,“ sagði Jón Þórarins-
son.
J