Morgunblaðið - 29.05.1983, Blaðsíða 30

78
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1983
30 ár liðin frá krýningu
Elísabetar Englandsdrottningar:
Hún
stendur
sig vel
— tœpt á fjórum þáttum
nútíma konungdœmis
Um þessar mundir eru 30 ár liðin
frá því Elísabet Englandsdrottning var
krýnd. Síðan þá hefur mikið vatn runnið til
sjávar, og ávallt er konungsfjölskyldan í
sviðsljósinu hvar sem hún fer. Stutt
er síðan Charles prins giftist Díönu
prinsessu, og bresk blöð voru lengi uppfull af
fréttum um Andrew prins og ástarsam-
band hans við Koo Stark, sem leikið
hefur í heldur grófari myndum en fjöl-
skyldan telur æskilegt.
Þingbundin
konungsstjórn
Drottningin ríkir en drottnar
ekki. Þannig er þingbundin kon-
ungsstjórn. Þingið hefur þó eftir-
látið konungsfjölskyldunni ein-
hver völd, henni hefur verið leyft
að halda eftir nokkrum konung-
legum forréttindum. Drottningin
hefur völd til að tilnefna forsæt-
isráðherra, leysa þingið frá störf-
um, aðla menn og náða.
Þó hún geri þetta í samráði og
að mestu að tilhlutan ráðherra, er
það framkvæmt í nafni drottn-
ingarinnar. Það veitir henni „rétt-
inn til að vera með í ráðum, rétt-
inn til að leggja á ráðin og réttinn
til að aðvara". Á hverjum degi fer
hún í gegnum öll mikilvæg ríkis-
skjöl og skeyti frá utanríkisráðu-
neytinu, nokkuð sem hún kallar að
„fara í gegnum kassana".
í hverri viku á meðan þingið sit-
ur að störfum, á drottningin fund
með forsætisráðherranum. Fund-
irnir fara fram á þriðjudagskvöld-
um kl. hálf sjö og standa yfir í um
klukkustund. Það eru algjörir
einkafundir.
Home lávarður, sem var forsæt-
isráðherra frá 1963 til 1964, líkti
eitt sinn þessum fundum við fundi
milli vinalegs skólastjóra og yfir-
kennara. í dag, segir hann, að það
gæti gefið ranga mynd af þeim
fundum. „Það er ekkert valds-
mannslegt við fundina. Það má
helst kalla það ráðgefandi sam-
skipti, sem fram fer á þeim.
Drottningin býr auðvitað yfir
feikilegri reynslu. Það er ekkert
sem hún ekki veit um forystu-
menn jafnt utan lands sem innan.
Hennar álit er því ákaflega dýr-
mætt í því sambandi."
Það sem rætt er á þessum viku-
legu fundum er ríkisleyndarmál.
Churchill var vanur að segja að
hann ræddi veðhlaup á þeim.
Drottningin lætur aldrei neitt
uppi um sínar pólitísku skoðanir,
en það er líka svo margt annað,
sem hún getur talað um, svo að á
fundunum fara vart fram annað
en óformlegar samræður.
„Drottningin hefur komið sér
upp óformlegum stíl, sem studdur
er traustri þekkingu á heimsmál-
unum. Hún hefur talað við alla
hugsanlega þjóðhöfðingja um allt
mögulegt.“ Áf því hefur hún feng-
ið það sem Home lávarður og fleiri
kalla „vísdóm" sinn. „Hver einasti
forsætisráðherra hefur notið góðs
af því að ráðfæra sig við hana. Ég
þekki heldur meira til hinna al-
þjóðlegu hliða málanna og ég veit
af eigin reynslu, að drottningin les
öll skeyti um utanríkismál sem
henni berast. Hún er mjög vel
upplýst og hún fylgist mjög vel
með,“ segir Home.
Diplómat
Þegar drottningin ferðast er-
lendis, er kostnaðurinn greiddur
af utanríkisráðuneytinu frekar en
að hann sé tekinn af fjárlögum.
Það er vegna þess, að hún er hálf-
gerður sendiherra Bretlands. Hún
er diplómatísk brú yfir ókyrrar
öldur stjórnmálanna.
Buckingham-höll er ekki eini
starfsvöllur drottningarinnar.
Giskað hefur verið á, að frá krýn-
ingu hennar og þar til hún átti 25
ára krýningarafmæli hafi hún far-
ið í 50 ferðalög um heiminn og
heimsótt yfir 100 þjóðlönd.
Oft eru heimsóknir hennar í
sambandi við afmælishátíðir
landa eins og þegar hún heimsótti
Bandaríkin 1976 á 200 ára afmæli
Frelsisyfirlýsingarinnar. Þá var
sendiherra Bretlands í Bandaríkj-
unum sir Peter Ramsbotham.
„Það var stórkostlegasta heim-
sókn sem drottningin hefur farið í
eða er líkleg til að fara i nokkurn
tíma,“ segir hann.
„Mín skoðun er sú, að þessi
heimsókn hennar til Bandaríkj-
anna 'hafi verið afar mikilvæg.
Hún átti sér stað á þeim tíma sem
Bandarikjamenn voru að ná sér
eftir Watergate-hneykslið, og
einnig voru þeir að ná sér aftur
Drottningin skoðar lífverði sína í ausandi rigningu.
upp eftir einu niðurlæginguna sem
þeir hafa orðið fyrir, Víetnam-
stríðið. Hjá okkur voru einnig erf-
iðir tímar, efnahagslega séð.
Bretland var virkilega í lægð. Svo
heimsóknin gat ekki komið á betri
tíma.“
Göngutúrar drottningarinnar
vöktu geysilega athygli hjá fólki,
minnist Sir Peter. „Þo ótrúlegt sé,
tók hún það upp hjá sér, án nokk-
urrar viðhafnar, að labba upp
Wall Street. Fólk hafði aldrei orð-
ið vitni að öðru eins.“
Drottningin er mikill drifkraft-
ur, og hún lagar það til sem aflaga
fer. Sir Peter var sendiherra í íran
í upphafi áttunda áratugarins.
Hann minnist þess, að þá áttu
Bretar í deilum við íranskeisara
um einhverja eyju í Persaflóanum.
„Þá áttum við erfið samskipti við
keisarann og sjálfur var ég í
erfiðri aðstöðu um tíma. Alec
Home, sem þá var utanríkis-
ráðherra, spurði drottninguna
hvort það væri ekki til eitthvert
ráð til að sefa keisarann. Hún brá
á það ráð að bjóða keisaranum til
Ascot, sem var umtalsverð fórn,
því Ascot stendur konungsfjöl-
skyldunni heldur nær en nokkuð
annað, og keisarinn er ekki af
þeirri tegundinni sem var auð-
veldlega skemmt."
Heimsókn keisarans var dipló-
matískur sigur. „Allt var gert til
að hafa hann ánægðan. Hann var
gestur við kvöldverðarborðið í
Windsor-kastala þar sem öll kon-
ungsfjölskyldan var saman komin,
og á eftir gekk drottningin með
honum um leyndustu staði kastal-
ans og sýndi honum það mark-
verðasta í safni hans. Keisarinn
réð sér ekki fyrir ánægju.
Þessi sérstaka aðgerð er nokkuð
sem ég mun alltaf standa í þakk-
arskuld við drottninguna fyrir, og
hún var svolítið sem Kreml,
Elysée-höll eða Hvíta húsið hefðu
aldrei getað boðið uppá.“
Þjóðhöfðingi
í landi sínu stendur drottningin
utan við allt pólitískt þref og með
henni er sú tilfinning sem bindur
fólk í landinu saman. Það er hin
opinbera lýsing á henni. f raun er
drottningin líklega það eina sem
tengir Bretland og hinar 32 fyrr-
verandi nýlendur þess. Fram að
1964 hafði drottningin persónu-
lega með höndum stjórn samveld-
isins, skipulagði ráðstefnur for-