Morgunblaðið - 29.05.1983, Blaðsíða 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1983
Veröld
—FEWEYJARw
Verða ferða-
langar krafðir
aðgangseyris?
Borgarstjórinn í Feneyjum, sósí-
alistinn Mario Rigo, hefur
áhuga á, að láta ferðamenn, sem til
borgarinnar koma, greiða sérstakan
aðgangseyri að borginni, sem nemur
250 krónum. Hann hyggst láta grípa
til þessa ráðs til þess að bjarga borg-
inni frá „ofbeldisverkum ferða-
manna" eins og hann kallar það.
Hann vill, að aðeins 100 þúsund
ferðamönnum sé hleypt inn fyr?>
borgarmörkin daglega, og þegar því
marki sé náð, verði sett upp skilti,
sem tilkynni lokun þann daginn.
Hugmynd þessi lætur sjálfsagt
furðulega í eyrum sumra, en samt
sem áður er hún ekki svo vitlaus.
Um það ættu allir þeir að vera
sammála, sem hafa komið til Fen-
eyja um háannatímann á sumrin.
Ef hugmynd Rigos er fram-
kvæmanleg, verða borgaryfirvöld
að hafa fullkomið eftirlit með
ferðum fólks inn og útúr borginni.
Eins og sakir standa koma flestir
ferðamenn með járnbrautarlest-
um að Grand Canal eða með bílum
að Piazzale Roma. Aðeins lítill
hluti af ferðamannastraumnum
kemur með skipum og bátum.
Á þessu mun verða gerbreyting,
ef hugmynd Rogis fær byr undir
vængi. Hann gerir ráð fyrir því, að
Frelsisbrúin, sem liggur á milli
meginlandsins og Feneyja, verði
lokuð og að öll ökutæki nema
opinber flutningatæki og bílar í
eigu Feneyjabúa verði skiiin eftir í
iðnaðarbænum Mestre í grennd-
inni.
Samkværnt þessu myndu flestir
ferðamenn koma til Feneyja sjó-
leiðina með sérstökum áætlunar-
ferðum. Þá er gert ráð fyrir að
ferðamenn geti farið með lestum
að sjávarlóninu norðanverðu og
haldið þaðan aftur.
Ekki er gert ráð fyrir umferð
vélknúinna báta á aðalskurðinum,
en hún verður leyfð á öðrum leið-
um um mið'oik lónsins. Á Mikla-
sundi, eins og hann er nefndur,
verður aðeins leyfð umferð ára-
báta og gondóla.
VANDALAR
Fimmtíu ár frá bóka-
brennum nasistanna
Fyrir fimmtíu árum, 10. maí, árið
1933, rættist spádómurinn, sem
þýski Gyðingurinn og skáldið Hein-
rich Heine hafði sett fram einni öid
áður:
„Þar sem bækur verða brenndar
mun mönnum að lokum líka verða
kastað á bálið.“
Um allt Þýskaland loguðu eld-
arnir glatt, námsmenn, SS-menn
og „bókmenntafræðingar" nasista
létu greipar sópa um bókasöfn og
óbreyttir borgarar lögðu sitt af
mörkum. Joseph Göbbels, áróð-
ursmálaráðherra nasista, lét þess
getið um bókabrennurnar, að í
þeim birtist „andi þýsku þjóðar-
innar".
Hálf milljón bókatitla var borin
á eldana. Höfundarnir voru
kommúnistar, Gyðingar og þeir,
sem höfðu verið á móti eða gagn-
rýnt nasista. Þeir áttu það sam-
eiginlegt að vera getið í Hvíta list-
anum — lista nasista yfir for-
boðna rithöfunda. Bækur sumra
rithöfunda sluppu við eldinn, t.d.
bækur nóbelsverðlaunahöfundar-
ins Thomas Mann, enda gerðu
nasistar sér lengi vel vonir um að
geta unnið hann á sitt band. Ann-
ar, sem einnig slapp, rithöfundur-
inn Oskar Maria Graf, sem var í
útlegð í Austurríki, skoraði hins
vegar á nasista að brenna bækur
sínar líka. Þegar stríðið braust út
höfðu 2.500 rithöfundar flúið
Þýskaland, einhver mesti fjölda-
flótti einnar stéttar, sem um get-
ur.
Sjötta og sjöunda maí sl. söfn-
uðust saman í Göthe-stofnuninni í
London nokkrir gamlir menn til
að minnast þessara atburða, rit-
höfundar, sem á sínum tíma urðu
að flýja frá Þýskalandi vegna
ofsókna nasista. Var fundurinn
haldinn á vegum PEN-samtak-
anna, þeirrar deildar, sem útlægir,
þýskir rithöfundar stofnuðu á
fjórða áratugnum. Alþjóða PEN-
samtökin héldu fund í maí 1933
undir forsæti H.G. Wells og voru
þá bókabrennurnar harðlega for-
dæmdar. Viðbrögð þýsku sendi-
nefndarinnar voru þau, sem við
þekkjum vel nú á dögum, hún gekk
af fundi.
í listaakademíunni í Berlín er
til sýnis ein bókanna, sem kastað
var á bálið, brennt og ilia leikið
Ieikritasafn eftir Gyðinginn Artur
Schnitzler en því tókst að bjarga
úr einum bálkestinum í borginni
Kiel. Auk hennar eru til sýnis
bækur eftir nokkra þá rithöfunda,
sem áttu meginþátt í að skapa það
andrúmsloft sem gerði bóka-
brennurnar mögulegar. Sem dæmi
má nefna Werner Beumelberg,
höfund vígvallatískunnar í þýsk-
um bókmenntum en hann lýsti
fyrri heimsstyrjöldinni sem and-
legri upplifun, og Hans Grim, en
til hans sóttu nasistar kenninguna
um „aukið lífsrými".
„Við vonum," segir Hermann
Haarmann við listaakademíuna f
Berlín, „að þessi sýning kenni
fólki hve mikilvægt það er að berj-
ast fyrir frelsi bókarinnar og
varðveita það.“
- NIGEL LEWIS
Rigo leggur mikla áherzlu, á að
aðgangseyririnn verði ekki ein-
göngu skattlagning á ferðamenn,
heldur verði hann einnig aðgöngu-
miði að öllum samgöngutækjum
borgarinnar, söfnum og skoðunar-
ferðum. Þó mun eitthvað af þess-
um tekjum renna í fjárhirzlur
borgarinnar, og borgarstjórinn
segir, að ekkert sé við það að at-
huga.
Hann segir, að eins og sakir
standi hafi borgarstjórinn í Fen-
eyjum engar tekjur af ferðamönn-
um, en beri í raun skarðan hlut frá
borði í viðskiptum sfnum við þá.
í Feneyjum búa um 100.000
manns, og þær tekjur sem borgin
hefur eru skattar fbúanna. Á
sumrin tvöfaldast íbúatalan eða
jafnvel þrefaldast, og borgin þarf
að sjá fyrir aukinni þjónustu,
einkum á sviði samgangna, auk
þess sem þörf fyrir hreinsun eykst
stórlega. Þess vegna hafa komið
fram raddir um að láta ferða-
mennina greiða fyrir þá þjónustu,
sem borgin verður að láta í té, ein-
ungis vegna þeirra.
- PETER JAROCKI
^GEGWUBILÝSING —
Æði oft gagnslaus
og gæti verið skaðleg
Nú á dögum eru röntgen-
geislar svo ofnotaðir og mis-
notaðir, að þeir eru orðnir helsta
uppspretta geislunar af manna-
völdum, segir í skýrslu, sem gefin
verður út síðar á þessu ári á veg-
um WHO, Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar.
Sérfræðingar í geislalækning-
um segja í þessari skýrslu, að
röntgenmyndatökur séu oft
gagnslausar, alltaf dýrar og
ósjaldan gerðar bara af gömlum
vana án þess nokkrar læknis-
fræðilegar ástæður krefjist.
Ófrískar konur eru oft rönt-
genmyndaðar að ástæðulausu og
þannig verður barnið fyrir geislun
strax í móðurkviði. Segja sérfræð-
ingarnir, að vegna þessa sé það
óréttlætanlegt með öllu að taka
röntgenmyndir af þunguðum kon-
um. Erik Boijsen, prófessor við
læknaháskólann í Lundi i Svíþjóð,
sem var í forsvari fyrir vísinda-
mönnunum, gagnrýndi það harð-
lega, að oft væri ekki leitað ráða
hjá geislalæknum þegar rönt-
genmyndatökur væru ákveðnar og
sagði, að ef það væri geit mætti
fækka myndatökunum.
Rannsóknir, sem vitnað er til í
skýrslunni, sýna, að röntgen-
myndatökur eru alltaf lækn-
isfræðilega gagnslausar þegar
sjúklingurinn sýnir engin sjúk-
dómseinkenni eða þegar unnt er
að greina sjúkdóminn með öðrum
hætti. Brjóstmyndatökur eru
daglegt brauð en sérfræðingarnir
segja, að þær séu að mestu út í
bláinn hjá þeim þjóðum þar sem
brjóstholssjúkdómar eru sjald-
gæfir.
Venjulegar myndatökur af
kennurum og nemendum eru sagð-
ar „tilgangslitlar" nema þegar
vart hefur orðið við berkla eða
aðra slíka sjúkdóma, og raunar
segir, að þegar um sé að ræða
berkla án nokkurra sjúkdómsein-
kenna komi myndatökur að svo
litlu gagni, að þær séu óréttlæt-
anlegar.
Sérfræðingarnir segja, að þegar
um sé að ræða sjúklinga með
krabbamein í brjóstholi, skuli
takmarka röntgenmyndatökur við
þá, sem komnir eru yfir fimmtugt.
Aðeins skuli taka reglulega mynd-
ir af þeim, sem yngri eru, ef við-
komandi hafa áður fengið krabba-
mein eða ef það er algengt í fjöl-
skyldunni. Sérfræðingarnir halda
því fram, að það sé ekkert sem
bendi til, að lungnakrabbi á byrj-
unarstigi komi fram við rönt-
genmyndatöku.
Ekki er ólíklegt, að þessi skýrsla
verði lesin með sérstakri athygli í
heilbrigðisráðuneytum margra
þjóða þar sem leitast er við að
spara án þess að draga um of úr
nauðsynlegri þjónustu. Rönt-
genmyndatökur eru nefnilega svo
dýrar, að kostnaðurinn við þær
nemur frá 6—10% af öllum út-
gjöldum margra þjóða til heil-
brigðismála.
— JOHN MEDELEY
—OFSOKNIR ——
Fjölskyldur and-
ófsmanna líka
lagðar í einelti
ISovétríkjunum leggja stjórnvöld
allt kapp á að kveða niður
hverja einustu gagnrýnisrödd í þjóð-
félaginu og eru þá ekki alltaf vönd
að meðulum. Það nýjasta, sem frá
þeim hefur komið í þessum efnum,
er að reyna að eyðileggja það hjálp-
arstarf, sem fjölskyldur pólitískra
fanga hafa skipulagt þeim til hjálp-
ar.
í aprílbyrjun var handtekinn
forstöðumaður „Rússneska hjálp-
arsjóðsins", sem Alexander Sol-
zhenitsyn stofnaði, og nokkrum
vikum fyrr hafði annar starfs-
maður sjóðsins „iðrast opinber-
lega“ í sovéska sjónvarpinu. Talið
er, að síðarnefnda manninum
verði launuð greiðviknin með
sýndarréttarhöldum.
Áður en leynilögreglan lætur til
skarar skríða og handtekur and-
ófsmenn verða þeir yfirleitt fyrir
alls kyns ofsóknum. Þeir eru rekn-
ir úr vinnu eða fengið eitthvert
mjög illa launað starf og þá líður
ekki á löngu þar til þeir eru komn-
ir á kaldan klaka fjárhagslega. Yf-
irleitt er það húsbóndinn á heimil-
inu, sem er handtekinn, og það
þarf peninga fyrir lögfræðingnum,
fyrir skjólgóðum fötum á fangann
og fyrir fargjaldinu til bæjarins
eða þorpsins þar sem hann er
hafður í haldi.
Þegar dómur hefur verið kveð-
inn upp yfir andófsmanninum
verður það enn erfiðara en áður að
hjálpa honum því að fangabúðirn-
ar eru kannski í 1.500 km fjarlægð
og það er mörgum ofraun fjár-
hagslega að ferðast þessa leið eða
senda peninga og nauðsynjar. Það
er heldur ekki óalgengt, að ætt-
ingjar andófsmannsins missi líka
vinnuna ef þeir neita að úthrópa
hann opinberlega. Þar sem ung
börn eða aldraðir foreldrar eru í
fjölskyldu andófsmannsins er
hlutskipti þessa fólks enn verra en
ella en þar með er raunum þess þó
ekki lokið. KGB reynir að ein-
angra fjölskyldur pólitískra fanga
og þeirra, sem varpað hefur verið í
fangelsi fyrir trúna, og varar
nágranna þeirra og kunningja við
að umgangast „óvini ríkisins".
Rússneski hjálparsjóðurinn eða
Solzhenitsyn-sjóðurinn er þekkt-
astur þeirra hjálparsamtaka, sem
unnið hafa fyrir pólitíska fanga í
Sovétríkjunum. Yfirvöldin hafa