Morgunblaðið - 29.05.1983, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1983
79
óvart þegar það hittir hana per-
sónulega. „Drottningin veitir
aldrei blaðaviðtöl en hún heldur -
lítið samkvæmi fyrir blaðamenn í
upphafi hverrar ferðar sinnar til
útlanda. Við eitt slíkt tækifæri
kom hún til mín og sagði: „Flest-
um hér virðist vera orðavant."
Þegar biaðamenn hitta hana í eig-
in persónu dettur þeim ekkert í
hug til að segja við hana,“ segir
Talbot.
Kannski er það, sem drottningin
segir ekki, það sem skiptir máli.
(Ræður hennar eru alveg lausar
við að vera tilefni til deilna.)
„Konungdómurinn er yfir stjórn-
mál hafinn. Hann lifir vegna þess
að fólk vill hafa eitthvað sem það
hefur traust tök á. Stjórnmála-
flokkar og þrýstihópar koma og
fara en konungdómurinn er alltaf
til staðar. Hann er merki um stöð-
ugleika, heiðarleika og dyggðir
fjölskyldulífsins. Hann er bæði
ímynd og lifandi manneskjur —
og það er afskaplega erfitt að vera
það tvennt í einu.“
Þetta sagði eitt sinn George V
sem, þó hann hafi ekki verið mað-
ur mikilla breytinga, lagaði sig að
þeim með sæmd. Það sama verður
ekki sagt um barnabarn hans.
Hún virðist oft vera einu skrefi á
eftir hikandi eftir að einhverjir
aðrir taki af skarið.
Hún hefur ætíð verið gagnrýnd
fyrir að vera á eftir í tísku. Þegar
Anna prinsessa féll fyrir míní-
pilsunum og fór að klæðast pilsum
sem náðu ekki niður á hné, gerði
drottningin ekki það sama. Þegar
pilsfaldurinn náði aftur niður
fyrir hné, sagði hún að gætni
hennar hefði borgað sig. „Það eru
til margar ástæður fyrir því að
klæðast ekki á áberandi hátt.
Hagnýtnin kemur fyrst. Drottn-
ingin verður að klæðast mjög
þröngum millipilsum svo þau lyft-
ist ekki upp í roki. Hún verður að
vera í traustum og góðum skóm.
Hún verður að bera hatta sem
ekki skyggja á andlit hennar. Það
verður alltaf að sjást," segir Hugo
Vickers, höfundur fjölda bóka um
kóngafólkið.
Breytingar verða að koma af
sjálfu sér, frekar en snögglega.
Eins og afstaða konungsfjölskyld-
unnar til skilnaðar. Þegar Hare-
wood lávarður skildi 1967, hvarf
hann gersamlega af sjónarsviðinu.
Þegar Margaret prinsessa skildi
við mann sinn nokkrum árum
seinna, var aldrei nein spurning
um, hvort hún héldi áfram opin-
berum skyldum sínum eins og ekk-
ert hefði í skorist.
Mesta breytingin og sú mikil-
vægasta, að mati Hugo Vickers,
felst i stíl og breyttum háttum
konungsfólksins. Það er orðið
opnara fyrir almenningi. Hádegis-
samkvæmin og garðpartýin í höll-
inni eru ekki lengur aðeins fyrir
strangt afmarkaðan hóp manna.
Og það sem meira er göngutúrar
drottningarinnar hafa fært hana
nær fólkinu í landinu. „Göngutúr-
ar konungsfólksins eru ekki nýtt
fyrirbæri. Georg VI og drottn-
ingarmóðirin voru vön að ganga
um stræti Lundúna á dögum
seinni heimsstyrjaldarinnar og
heilsa upp á fólk. En síðan varð
allt miklu formlegra aftur á sjötta
áratugnum. Drottningin hefur
endurvakið þessa fyrri hegðan
konungsfjölskyldunnar. Fólk verð-
ur að komast í nánd við drottning-
una til að snerta hana.“
Endursagt. — ai.
Brosandi heilsar hún upp á breska þegna.
meiri en nokkur ráðamaður ríkis-
ins. Hún hefur tekið þátt í leikn-
um í langan tíma og vegna þess að
fólk talar við hana í hreinskilni,
hefur hún orðið mjög vel upplýst í
gegnum árin. Vitur jafnvel.
Framlag drottningarinnar er
tvöfalt," segir Smith. „Hún hefur
unnið ómetanlegt starf, ekki að-
eins með því að gefa löndum sam-
veldisins tækifæri til að finna að
þau eru til, í gegnum stórkostlega
fjölmiðlaumfjöllun, sem ávallt er
með henni í ferðum, heldur einnig
þegar löndin hafa átt í erfiðleik-
um. Á ráðstefnunni í Lusaka 1979
gegndi hún mjög áþreifanlegu
hlutverki í Ródesíudeilunni."
Drottningin hefur einnig sýnt
að hún hefur sjálfstæðar skoðanir
þegar kemur að því sem snýr að
málefnum ríkisins. Margaret
Thatcher hafði látið þau orð falla,
að drottningin gæti verið í mikilli
hættu með því að ráðast í ferðalag
um Mið-Afríku og að drottningin
ætti að beygja sig undir ákvörðun
sem tekin yrði um hvort hún færi
eða ekki. Árnold Smith undraðist
þetta.
„Mér fannst þetta vera mjög
mikill hvellur. Það var ekki í
hendi Margaret Thatchers að
ákveða þetta. Drottningin átti að
fara sem höfðingi ríkisins. Ég var
þá hættur störfum en lét álit mitt
í ljósi.“ Smith hefði ekki þurft að
hafa mikla áhyggjur. Áður en
Margaret Thatcher hafði tekið
nokkra ákvörðun kom tilkynning
frá Buckingham-höll um að
drottningin myndi halda í ferða-
lagið og ekkert meira með það.
Ferðalag hennar átti drjúgan
þátt í því að losa um spennu og
undirbúa jarðveginn fyrir viðræð-
Með Reagan Bandaríkjaforseta í Windsor-kastala.
sætisráðherra og þar fram eftir
götunum.
Síðan þá hefur verið skipaður
framkvæmdastjóri með tilheyr-
andi starfsliði sem annast þessi
verk. Fyrstur til að gegna starfinu
frá 1964 til 1975 var Arnold Smith,
kanadískur skólamaður og dipló-
mat. „Mér finnst drottningin
vinna mikið og þarft starf og hún
vinnur það vel,“ segir hann. „Hún
á að baki gífurlega reynslu, mun
ur sem leiddu til svokallaðs Lan-
caster House-samnings, heldur
Smith. „Það er enginn vafi á því
að hún vann mjög mikilvægt starf
á bak við tjöldin."
Blaðið Zambian Times var í það
minnsta á þessari skoðun því
stuttu eftir Lusaka-fundinn birt-
ist í því grein undir fyrirsögninni
„Það mætti kjósa hana drottningu
alls heimsins."
í sviðsljósinu
í þau 31 ár sem hún hefur ríkt,
hefur mest borið á Elísabetu
Englandsdrottningu af konunga-
fólki í heiminum. Sjónvarp frá
krýningu hennar 1953 var einn
áfangi þess, heimildarmynd Rich-
Á Solomon-eyju.
ard Cawston, Royal Family, 1969
var annar.
Þessar opinberanir hafa hrakið
í burtu mikið af þeirri dulúð og
ofdýrkun, sem leikið hefur um
konungsfjölskyldur. Godfrey
Talbot, höfundur metsölubóka um
drottninguna og drottningarmóð-
urina, var fyrsti fréttamaður BBC
sem skipaður var til að fylgjast
með lífi og störfum konungsfjöl-
skyldunnar, starf sem hann hélt
frá 1948 til 1969. Hann minnist
fagurgalans sem notaður var í
blöðum fyrstu árin sem drottning-
in var við völd. „Ég lít yfir gamlar
dagbækur mínar, á það sem var
skrifað í þá daga — lofgerðarrull-
urnar sem prentaðar voru. Þá var
fjallað um konungsfjölskylduna
eins og eitthvað úr heimi ævintýr-
anna. Ég verð veikur af að lesa
það í dag.“
Þegar hugmyndinni um heim-
ildarkvikmynd um konungsfólkið
var komið á framfæri við drottn-
inguna seint á sjöunda áratugn-
um, var hún ekki hrædd um
hvernig henni yrði tekið, heldur
miklu frekar um hvernig rödd
hennar myndi hljóða í kvikmynd.
„Heimildarkvikmynd Cawstons
Elísabet Englandsdrottning setur breska þingið.
gerði gæfumuninn," heldur Tal-
bot. „Allt í einu voru meðlimir
konungsfjölskyldunnar ekki leng-
ur ævintýraverur. Þetta var
venjulegt fólk, sem borðaði
morgunmat og gerði það sem
venjulegt fólk gerir yfirleitt."
En drottningin er þó alltaf
drottningin. Sem þjóðhöfðingi,
æðsta tákn þingbundinnar kon-
ungsstjórnar og æðsta vald ensku
kirkjunnar, getur hún ekki leyft
sér að slappa af eitt andartak,
brosa eða segja brandara við
opinberar athafnir eins og venju-
legt fólk. „Hún er ástundunarsöm
drottning. Það er lýsingarorðið yf-
ir hana. Bak við tjöldin er hún
kímin og sjálfri sér samkvæm eins
og Philip prins eða prins Charles.
Opinberlega er hún þjóðhöfðingi
og er sér afar meðvituð um það.“
Þess vegna, að áliti Talbots, er
hún svo fjörlaus sem raun ber
vitni við opinber hátíðleg tæki-
færi. „Hún er alger andstæða til
dæmis Hollywood-stjörnunnar.
Hún er andstæða við Reaganskan
stíl Bandaríkjaforseta. Hún er
fullkomlega laus við sýndar-
mennsku. Afleiðing þessa er að
drottningin kemur fólki mjög á
Hin mörgu andlit Elísabetar Englandsdrottningar.