Morgunblaðið - 28.06.1983, Síða 30

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 1983
34
starfsfólki. Um þetta vildi hann
ræða þegar fundum bar saman.
Hann kom til starfa haustið 1981
og virtust þá góðar horfur á bata,
en eftir sjö mánuði var komið í
sama horf. Hann hóf störf á ný
haustið 1982, en varð að hætta eft-
ir tvo og hálfan mánuð. 1 veikind-
um sínum naut hann hjúkrunar og
einstakrar umhyggju Jóhönnu eig-
inkonu sinnar og hugrekki og upp-
örvun barnanna styrkti hann and-
lega, en erfitt varð honum að geta
ekki fylgt þeim lengur eftir út í
lífið.
Megi minning um góðan dreng
verða þeim huggun harmi gegn.
Kennaraháskólinn og starfsfólk
hans allt kveður yfirmann sinn
með virðingu og þökk.
Jóhönnu, börnunum, bræðrum
og öðrum ættingjum votta ég
dýpstu samúð.
Stefán Bergmann
í dag er til moldar borinn forn-
vinur minn, Baldur Jónsson, rekt-
or Kennaraháskóla íslands. Hann
er nú búinn að heyja sitt lokastríð
sem enginn fær vikist undan.
Stríð hans var næsta langt, um
þrjú ár, en hann barðist af mikl-
um hetjuskap og æðruleysi og
naut einstakrar umhyggju eigin-
konu og barna og létti það honum
þungbærar stundir. En vágestur-
inn mikli reiddi hátt til höggs og
þar kom að sá, sem fyrir högginu
varð að þessu sinni, hné í valinn.
„Afl daudans eins nam krenkja
alla í veröld hér;
Skal ég þa þurfa' aö þenkja
hann þyrmi einum mér?“
segir Saurbæjarskáldið og það er
okkur huggun á harmastund að
minnast þess að
„Allrar veraldar vegur
víkur aö sama punkt;
fetar þann fús sem tregur,
hvort felhir létt eöa þungt.“
„Eitt sinn skal hver deyja“ er
niðurstaða Þóris Jökuls í þekktri
vísu, ortri á banadægri. Þegar
klukkan glymur er eins og sveipi
burt skýinu svarta séu þessi orð
öll höfð í huga og það að
„sálin er svo sem að láni
samtengd við líkamann."
Og dauðinn, sem við fyrstu sýn
vekur okkur hroll og skelfingu,
skiptir um hlutverk:
„dauðinn má segjast sendur
að sækja hvað skaparans er.“
Hitt er rétt að okkur gengur illa
að sætta okkur við það að skila
aftur því sem skaparinn lánaði og
á tilkall til. Sameiginleg vegferð
um langar stundir bindur fólk
slíkum böndum ástar, tryggðar og
vináttu að þau verða ekki slitin án
djúps trega og saknaðar. Og þeim
mun sárari er skilnaðarstund sem
hana ber fyrr að á lífsleiðinni.
Mannkosta- og dugnaðarmaður,
sem hefur enn ekki náð sextugs-
aldri þegar kallið kemur, á mörgu
ólokið og fer þess á mis að njóta
afraksturs iðju sinnar til fulls og
eyða ellinni með uppkomnum
börnum, fylgjast með þeim og
leiða þau veginn til algers þroska
og manndóms. En ástvinirnir, sem
eftir sitja, hugga sig þá við minn-
inguna um þær stundir sem voru
uppspretta gleði og hamingju. Við
skólasystkini Baldurs geymum
líka minninguna um afbragðsfé-
laga, góðan dreng, gleði- og þján-
ingabróður á skólaárunum. Baldur
Jónsson var skólamaður og æsku-
lýðsleiðtogi. Stofnun, sem missir
leiðtoga sinn sviplega, verður ekki
söm og áður, eitthvað er farið og
snýr aldrei aftur.
Baldur Jónsson var Skagfirð-
ingur, sonur hjónanna Ingibjargar
Magnúsdóttur og Jóns Eyþórs
Jónassonar. Þau bjuggu á Mel í
Staðarsveit og þar ólst Baldur upp
ásamt bræðrum sínum, Magnúsi,
alþingismanni, ráðherra og
bankastjóra í Reykjavík, og Hall-
dóri Þormari, nú bæjarfógeta á
Sauðárkróki. Síðla vetrar árið
1942 lagði Baldur leið sína til Ak-
ureyrar til að glíma við inntöku-
próf í 3. bekk Menntaskólans á
Akureyri, akademíu Norðurlands.
Baldur tók stúdentspróf frá MA
1946. Á menntaskólaárum stóð
hugur hans til íslenskra fræða og í
rökréttu framhaldi af stúdents-
prófinu lagði hann stund á þau
fræði í Háskóla íslands og lauk
cand. mag.-prófi vorið 1952 með
bókmenntasögu sem sérgrein.
Fjallaði ritgerð hans um þjóð-
sagnaminni í einni af fornaldar-
sögum Norðurlanda. Ári síðar tók
Baldur próf í uppeldis- og
kennslufræðum við HI. Hann fór
síðan í eins vetrar framhaldsnám í
þjóðfræðum við Uppsalaháskóla
en hafði áður kennt tvö ár við
Miðskólann á Selfossi. Það var
enginn leikur að fá kennarastöðu
við hæfi á þessum árum, a.m.k.
ekki hér í höfuðstaðnum, en segja
má að landsbyggðin hafi notið
þess í staðinn, plássum úti um
land var það happafengur að fá til
skóla sinna gagnmenntaða menn.
Heim kominn frá framhaldsnámi
tók Baldur að kenna við skóla
gagnfræðastigsins í Reykjavík og
flutti erindaflokk um íslenska
þjóðfræði í Ríkisútvarpið lengi
vetrar um þetta leyti. Árið 1964
réðst Baldur að Kennaraskóla Is-
lands og síðar Kennaraháskóla Is-
lands. Yfirkennari og síðar að-
stoðarrektor var hann árið
1967—’75 og rektor frá 1975 til
dauðadags.
Hinn 10. júní 1957 gekk Baldur
að eiga eftirlifandi konu sína, Jó-
hönnu, dómtúlk og skjalaþýðanda.
Hún er dóttir Sigríðar Þ. Sigurð-
ardóttur og Jóhanns Einarssonar,
kennara á ísafirði og síðar í
Reykjavík.
Börn þeirra Baldurs og Jóhönnu
eru: Sigurður, nemi í flugumferð-
arstjórn, Jóhann, lærir lögfræði í
HÍ , og Ingibjörg, nemandi í MR.
Mér, sem þessar línur rita, er í
fersku minni þegar Skagfirðing-
um í MA bættist liðsauki: lág-
vaxinn, hnellinn, greindarlegur,
hrokkinhærður piltur. Hann hafði
fjörleg augu, bros, jafnan kími-
legt, lék um varir og hann hafði
munninn fyrir neðan nefið — eins
og það er orðað. Þá hófust þegar
kynni okkar Baldurs Jónssonar
sem aldrei rofnuðu síðan. Við
fylgdumst að í námi, fórum báðir í
máladeild lærdómsdeildar og það-
an i íslensk fræði í háskóla.
Áhugamálin voru svipuð og það
þjappar mönnum saman að takast
á við sömu viðfangsefnin. Annars
hlýtur mikill íslenskuandi að hafa
svifið yfir okkar árgangi því að
ekki færri en átta úr okkar hópi
innrituðust í íslensk fræði að
stúdentsprófi loknu og komust
flestir á leiðarenda í þeirri grein.
Skyldi ekki mega rekja þennan
áhuga til úrvalskennara, Sigurðar
Guðmundssonar og Halldórs Hall-
dórssonar?
Ekki þurfti langan tíma til að
komast að því hvern mann Baldur
hafði að geyma. Þar var á ferð
einstaklega traustur og heil-
steyptur maður, hjálpsamur, vin-
sæll og vinum trúr. Hann reyndi
að leysa hvers manns vandræði.
Ég minnist þess til dæmis að þeg-
ar Baldur var þingskrifari á stúd-
entsárunum hafði hann örlítið
meiri auraráð en félagar hans. Oft
var þröngt í búi hjá okkur hinum,
smáfuglunum, og þá þótti Baldri
sjálfsagður hlutur að miðla af sín-
um forða í formi veitinga eða
beinnar meðgjafar. Kann ég hon-
um ævinlega þökk fyrir greiða-
semi og örlæti. Þá reyndist hann
mér og haukur í horni þegar hann
stuðlaði að því að ég varð eftir-
maður hans á kennarastóli við
Miðskólann á Selfossi og hóf þar
með kennsluferi! minn. Hina sömu
hlýju og vináttu sýndi hann hve-
nær sem við hittumst síðar þótt
svo hafi æxlast að vík varð milli
vina hin síðari árin — eins og
gengur.
Baldur var prýðilega skapi far-
inn, jafnlyndur, kíminn og glað-
sinna. Hann var ágætum gáfum
gæddur, rökvís í hugsun, frjór í
orðræðum og hafsjór af fróðleik.
Það var með ólíkindum hversu
mikinn þekkingarforða hann gat
heyjað sér fyrir próf í íslenskum
fræðum, enda uppskeran sam-
kvæmt því. Ekki má gleymá því
hve lærdómsríkt var að „diskú-
tera“ við hann á fámennisstund-
um en einnig kunni hann marg-
menni og mannfagnaði ágæta vel
á skólaárunum.
Eftir því sem tímar liðu var það
tvennt sem Baldur helgaði líf sitt
og krafta; starfið og svo heimili og
fjölskylda. Samstarfsmenn bera
honum það að hann hafi verið góð-
ur og réttsýnn stjórnandi og gott
til hans að leita, samviskusamur
svo af bar og hugkvæmur. Vand-
fundinn mun betri fæðir, maki og
heimilisfaðir. Hann varði öllum
stundum, sem gáfust frá erilsömu
starfi, hjá fjölskyldu sinni, bar
velferð hennar sífellt fyrir brjósti
oggafst henni af fullkominni óeig-
ingirni svo að ávallt var hann til-
tækur á sínum stað ef börn hans
og maki þurftu einhvers við. Þau
hjón voru afar samhent, bæði í
uppeldi og heimilishaldi, svo ekki
bar skugga á. Jóhanna er mikil-
hæf kona, fyrirmyndarhúsmóðir
og börnum sínum góð móðir. Á
heimili þeirra talar smekkvísin og
snyrtimennskan út úr hverjum
hlut. Það duldist þeim ekki sem
komu til þeirra, fyrst á Stúdenta-
garðinn nýja, þar sem Baldur var
garðprófastur um hríð, síðan á
Langholtsveginn og síðast á Ás-
vallagötuna þar sem þau eignuð-
ust fallegt hús.
Fyrr en varði fengu börnin
tækifæri til að gjalda föður sínum
fósturlaunin þegar þau stunduðu
hann í svo langvinnum veikindum
hans að einstætt má þykja. Þau
lögðu sig öll fram við að létta hon-
um sjúkdómsbyrðina. Af miklu
andlegu þreki og ást til föður síns
gættu þau þess að hann skorti
aldrei neitt sem var í mannlegu
valdi að veita. Ekki skal hlutur
Jóhönnu gleymdur sem stóð við
hlið manns síns eins og klettur
uns yfir lauk. Fjölskyldan sá um
það að honum var styrkur í ná-
lægð hennar.
Með fráfalli Baldurs Jónssonar
er enn höggvið skarð í stúdenta-
árganginn frá MA 1946. Sex eru
farnir á undan honum yfir móð-
una miklu. Ég flyt Baldri þökk
mína fyrir löng og góð kynni og
votta ástvinum hans dýpstu sam-
úð mína. Megi minningin um góð-
an dreng sefa sorg þeirra.
Þórhallur Guttormsson
Löngu stríði er lokið. Öðlingur-
inn Baldur Jónsson er allur.
Við sáumst fyrst fyrir rúmum
þrjátíu árum. Ég leit upp til hans,
manns komnum iangt á mennta-
brautinni, þar sem ég sat sem að-
skotapersóna og hlýddi á fyrir-
lestra í íslenskum bókmenntum.
Þó áræddi ég að leita til hans
varðandi eitthvað sem ég hafði
misst úr og fékk góð og greið svör,
veitt af því látleysi og ljúf-
mennsku sem ætíð voru einkenni
Baldurs. Um svipað leyti hittumst
við í þingsölum, við tilheyrðum
hinni horfnu stétt þingskrifara.
Tími segulbanda var ekki runninn
upp. Ég hef sterkan grun um að
ræður þingmanna hafi ekki spillst
í meðförum Baldurs.
Lengst og nánast var þó sam-
starf okkar við kennslu og skóla-
starf, bæði í gagnfræða- og
kennaraskóla. Baldur var orðlagð-
ur íslenskukennari á gagnfræða-
stigi, hafði t.d. það lag að stjórnun
virtist koma af sjálfu sér. Þegar
ég síðar varð kennari við Kenn-
araskólann var Baldur þar fyrir,
fyrst aðstoðarrektor, síðar rektor,
og sýndi sem yfirmaður sama lát-
leysi og Ijúfmennsku og ég hafði
kynnst fyrrum. Starfsdagur hans
var einatt langur og í mörgu að
snúast en það kom ekki í veg fyrir
að hann tæki vel öllu ónæði og
persónulegu kvabbi og gæfi sér
góðan tíma til viðræðna við hvern
sem þurfti. Hann vildi hvers
manns vanda leysa. Um störf
Baldurs við Kennaraháskóla ís-
lands munu aðrir skrifa. Þetta eru
aðeins persónulegar minningar og
einlægar þakkir fyrir þá elsku-
semi og umhyggju, sem ég naut
frá hans hendi, síðast fársjúkum.
Baldur var stakur gæfumaður í
einkalífi sínu. Hann var kvæntur
Jóhönnu Jóhannsdóttur og áttu
þau þrjú börn. Heimilið var staður
griða og gleði, skuggalaus heimur
uns bliku dró á loft fyrir rúmum
tveimur árum þegar hann þurfti
fyrirvaralaust að leggjast á
sjúkrahús til uppskurðar. Þar með
hófst hin langa og erfiða barátta,
en þó skiptust á skin og skúrir.
Kona Baldurs og börn stóðu á fá-
gætan hátt við hlið hans þessi ár
svo betur verður ekki gert. Ég
undraðist þrek Jóhönnu, sem
hvorki vék frá manni sínum nætur
né daga, og börnin glöddu hann og
styrktu svo einstakt er allt til síð-
asta dags. Baldri var mikið gleði-
efni að sjá hvað þeim farnaðist vel
en jafnframt harmsefni að fá ekki
að fylgja þeim lengur.
Ég votta Jóhönnu og börnunum
einlæga samúð. Þau hafa misst
mikið en þau eiga minningasjóð
sem mölur og ryð fá ekki grandað,
fölskvalausar minningar um ást-
úðlegan eiginmann og föður.
Þuríður J. Kristjánsdóttir.
Hjónaminning:
Elísabet Jónsdóttir
Valdimar Þorvaldsson
Elísabet
Fædd 31. október 1898
Dáin 17. febrúar 1977
Valdimar
Fæddur 22. júní 1898
Dáinn 8. júní 1983
Ég átti því láni að fagna að eiga
þau fyrir afa og ömmu. Aðstæður
höguðu því þannig að ég var mikið
samvistum við þau þegar ég var
lítil stúlka, skólastúlka og ung
stúlka, sem trúlofaði sig snemma,
gifti sig og stofnaði heimili
snemma. Þessar athafnir mínar
féllu ekki öllum í geð á þeim tíma
og í þeirri röð sem ég gerði þær.
En afi og amma höfðu aldrei neitt
við þær að athuga, að minnsta
kosti létu þau mig aldrei finna
það. Þar átti ég alltaf vísan stað
fyrir gleði mína og sorgir sem
komu oft upp á stormasömu tíma-
bili bernsku og æsku.
Mér finnst þetta lýsa þeim vel.
Þau höfðu alltaf tíma, voru alltaf
á sínum stað á Brekkustígnum, 6A
og 16, best man ég eftir þeim á
númer 16.
Þegar ég hugsa til baka finnst
mér þau dæmigerð hjón, sem
bjuggu til gott hjónaband. Þau
hafa frá byrjun unnið að því að
allt gæti gengið vel hjá þeim.
Þau giftu sig ung, eignuðust sitt
fyrsta barn og byggðu sér hús-
næði. Þau áttu alltaf það húsnæði
sem þau bjuggu í, sem hlýtur að
hafa verið óalgengt með fólk sem
fætt var árið 1898 og var ekki
komið af efnafólki.
Amma var ættuð frá Steinsbæ á
Eyrarbakka, dóttir Gyðríðar
Steinsdóttur og Jóns Sigurðsson-
ar. Afi var fæddur í Garðshúsum
á Eyrarbakka sonur Ragnheiðar
Sveinsdóttur og Þorvaldar Magn-
ússonar.
Þau hófu búskap í Reykjavík
1918 að Klapparstíg 40. Sonur
þeirra Karl fæddist 1918 og í allt
eignuðust þau sex börn, Karl,
Engilbert, Halldór, Gyðu, Valdísi
og Sólveigu og ólu upp dótturdótt-
ur, Hjördísi.
Þau lifðu miklar þjóðfélags-
breytingar, fyrst iðnbyltinguna
hér á landi upp úr aldamótum,
seinna kreppuárin og síðari
heimsstyrjöldina. En þau voru
ákveðin að standa þetta allt af sér
og gerðu það. Þau björguðu sér og
sínum og e.t.v. fleirum og skuld-
uðu ekki neinum neitt.
Afi stundaði sjóinn eins og
margir karlmenn á þessum tíma.
Hann gerðist sótari í Reykjavík
1920 og stundaði það í 40 ár. Jafn-
framt vann hann sem vaktmaður í
togurum og stundaði aðra vinnu
sem til féll, til dæmis hjá Gísla
Jónssyni alþingismanni. Amma
var heimavinnandi húsmóðir eins
og það heitir í dag og hún gerði
það með reisn eins og allt sem hún
gerði. Það var reisn yfir henni þó
að hún væri ekki há í loftinu. Hún
lét aldrei sjá sig nema vel til fara
og þegar heilsan fór að bila, en
amma var oft veik og þurfti oft að
„fara undir hnífinn" eins og hún
kallaði það, þá vildi hún ekki láta
sjá sig með staf, en Guð tók af
henni völdin, svo síðustu árin varð
hún að sætta sig við að vera bund-
in við í hjólastól. Hún var ekki
sátt við þau örlög. Hún átti sér
sinn Guð og hún var trúuð og ég
held að það hafi oft hjálpað henni
til að taka því sem lífið bauð henni
upp á. Það fer ekki hjá því að það
var margvíslegt sem lífið bauð
henni upp á. Kona gift manni eins
og afa sem vann eins og hann gat,
og fékk af vinnu, og þau eignuðust
sex börn og amma saumaði, prjón-
aði og heklaði allt á þau og fyrir
heimilið. Hún bjó manni sínum og
börnum gott heimili eins og stund-
um stendur í minningargreinum
og mér finnst oft léleg lýsing
og mat á konum sem hafa gert svo
mikið og margvíslegt sem lítið er
metið í nútímasamfélagi. Vinna
okkar húsmæðra er ekki talin með
í þjóðartekjunum og ef við verðum
veikar erum við metnar á nokkrar
krónur á dag. Það er hægt að gefa
ömmu þessa lýsingu með „rentu".
Alltaf stóð afi við hliðina á henni
sem trúr og dyggur lífsförunautur
og gerði allt á heimilinu sem hann
gat. Þegar börnin voru lfiil hjálp-
aði hann henni að baða þau og
eftir að hann fór að vera meira
heima og hún orðin heilsulítil, þá
heyrðist oft: „Valli minn geturðu
ekki sett upp matinn" eða „get-
urðu ekki þvegið þvottinn" eða
„tekið til“. Svarið var alltaf: „Já,
Beta mín.“ Að hugsa sér hvað þau
voru langt á undan tímanum. Afi
væri í dag dæmi um hvernig nút-
ímakarlmaður þarf að vera. Alltaf
virtist mér samkomulagið vera
gott en auðvitað hlýtur þeim
stundum að hafa orðið sundur-
orða, en aidrei man ég eftir því.
Heimili þeirra leit alltaf vel út, vel
útbúið búsáhöldum og húsgögn-
um. Þau voru myndarleg hjón. Nú
hafa þau bæði lokið ævistarfi sínu
hér á jörðinni. I dag, 28. júní 1983,
eru liðin 65 ár síðan þau giftu sig.
Ég sem niðji þeirra hugsa til
þeirra með hlýju. Blessuð sé minn-
ing þeirra.
Elísabet Jónsdóttir