Morgunblaðið - 30.06.1983, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. JÚNÍ 1983
fHttgusiÞiiifrtfr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 18 kr. eintakið.
Bókmenntaverðlaun
forseta Islands
Frú Vigdís Finnbogadóttir,
forseti íslands, tilkynnti í
Vestfjarðaför sinni að stofn-
aður skyldi bókmenntasjóður
og úr honum fengju rithöf-
undar viðurkenningu 17. júní
ár hvert. Upphæð verðlauna
miðist við árslaun lektors við
Háskóla íslands og verði
skattfrjáls. Stjórn sjóðsins
skipi einn tilnefndur af for-
seta íslands, einn tilnefndur
af Rithöfundasambandi ís-
lands og einn tilnefndur af
Félagi gagnrýnenda. Forseti
gaf yfirlýsinguna um bók-
menntaverðlaunin á Hrafns-
eyri, fæðingarstað Jóns Sig-
urðssonar, enda eiga þau að
tengjast nafni hans. Tilkynn-
ing forseta íslands um þenn-
an sjóð hefur vakið miklar
umræður. f senn er nauðsyn-
legt að huga að formlegri og
efnislegri hlið málsins.
Tökum efnisþáttinn fyrst.
Bókaþjóðin íslenska getur
ekki verið því andvíg að rit-
höfundar séu heiðraðir fyrir
verk sín og létt sé undir með
þeim fjárhagslega og með
opinberum stuðningi. Marg-
víslegar ráðstafanir hafa og
verið gerðar til að beina fjár-
munum til rithöfunda, og má
benda á að minnsta kosti sex
opinberar leiðir sem til þess
eru farnar. Um efnislega hlið
þessa máls sagði Ingimar Er-
lendur Sigurðsson, stjórnar-
maður í Félagi íslenskra rit-
höfunda, hér í blaðinu í gær:
„Það er löngu tími til kominn
að íslendingar sjálfir hafi ráð
og rænu á slíkum heiðri, en
láti ekki eingöngu aðrar þjóð-
ir um að verðlauna íslenskar
bókmenntir, rithöfunda og
þjóð.“ Njörður P. Njarðvík,
formaður Rithöfundasam-
bandsins, sagði: „Verðlaunin
finnst mér fyrst og fremst
vera stórkostlegur atburður."
Enginn vafi er á því að und-
irrót verðbólgunnar má að
verulegu leyti rekja til veik-
burða ríkisstjórna og
vanmáttugs framkvæmda-
valds. Engu að síður sjást
þess víða merki að almenn-
ingi finnst nóg komið um
ýmsar athafnir framkvæmda-
valdshafa. Sú ákvörðun hefur
til dæmis vakið almenna reiði
að alþingi skuli ekki hafa ver-
ið kallað saman til funda
strax að kosningum loknum.
Því er á þetta minnst hér og
nú að svipaðrar reiði hefur
orðið vart vegna tilkynningar
forseta íslands um bók-
menntaverðlaunin. Formleg
hlið málsins sætir gagnrýni.
Forseti íslands getur sam-
kvæmt stjórnarskrá lýðveld-
isins ekki borið neina ábyrgð
á stjórnarathöfnum. Allar
embættisgerðir forseta eru
meðundirritaðar af ráðherr-
um og aðeins með þeim hætti
öðlast þær stjórnskipulegt
gildi. Hvorki fjárveiting til
verðlaunasjóðsins né skatt-
frelsi nær hins vegar fram að
ganga nema alþingi sam-
þykki. Þegar forseti tilkynnti
um stofnun sjóðsins sagði
hún að Albert Guðmundsson,
fjármálaráðherra, hefði veitt
munnlegt samþykki. í Tíman-
um, málgagni forsætisráð-
herra og Framsóknarflokks-
ins, er í fyrradag frá því skýrt
í forsíðufrétt að forsætis-
ráðherra Steingrímur Her-
mannsson hafi ekki vitað um
tilkynningu forseta fyrr en
hún birtist opinberlega. Nú er
hins vegar upplýst að þetta er
ekki rétt, því að fjármála-
ráðherra ræddi við forsætis-
ráðherra um málið. Bæði Al-
bert Guðmundsson og Stein-
grímur Hermannsson segja,
að formlega hafi orðið mistök
við framkvæmd þessa máls.
En forsætisráðherra lætur
sem það skipti engu og hefur
af þeim sökum hlotið harða
gagnrýni frá Birni Þ. Guð-
mundssyni, prófessor og for-
seta lagadeildar Háskóla ís-
lands. Líkt og venjulega
skáka handhafar fram-
kvæmdavaldsins í því skjóli
að alþingismenn láti þetta
mál yfir sig ganga eins og til
dæmis ákvörðunina um að
kalla ekki saman sumarþing.
Virðing alþingis krefst þess
þó að staldrað sé við og málið
ígrundað. Menn eru kjörnir á
þing til annars en að leggja
blessun sína yfir mistök
framkvæmdavaldsins.
Hitt formsatriðið sem vert
er að íhuga er skipan manna í
stjórn sjóðsins. Samræmist
það ábyrgðar- og hlutleysi
forsetaembættisins, að forseti
íslands skipi mann í stjórn
slíks verðlaunasjóðs? Hverjir
eru í Félagi gagnrýnenda og
hvernig verða menn félagar í
því? Eiga tónlistar- eða
myndlistargagnrýnendur að
taka ákvörðun um bók-
menntaverðlaun? Hvað um
Rithöfundasamband íslands?
Hvað sem lögum þess líður er
ljóst að það kemur ekki leng-
ur fram fyrir hönd allra rit-
höfunda. Að þessum málum
er nauðsynlegt að huga ekki
síður en hinni stjórnskipu-
legu hlið. Enginn vafi er á því
að stórhuga yfirlýsing forseta
íslands um bókmenntaverð-
launin á eftir að skipta rit-
höfundum og bókaþjóðinni í
fylkingar.
Betra að byrja
snemma og eiga
ágúst frían
Staldrað við hjá Kristjáni á
Neðra-Hálsi í byrjun heyskapar
I GÆR var heitasti dagurinn sem komið hefur í sumar suðvest-
aniands. Hitinn í Reykjavík komst í 17,5 stig um miðjan dag i
gær og var svipaður í nágrannasveitum. Biaðamaður og Ijós-
myndari Morgunblaðsins notuðu daginn til að bregða sér upp i
Kjós og heimsóttu þar Kristján Oddsson, bónda að Neðra-Hálsi,
og konu hans, Dóru Ruf, en hún er ættuð frá Sviss. Þau búa með
32 mjólkurkýr auk 20 kálfa og geldneyta. Kristján var ásamt
heimilisfólkinu að hirða í vothey er blaðamenn bar að garði, en
gaf sér samt tíma til að spjalla við okkur.
Hann sagðist hafa byrjað að
slá á laugardag og byrjaði að
verka í vothey. Kristján var
fyrstur í Kjósinni til að hefja
slátt, eins og oft áður, og þó víð-
ar væri leitað, því við urðum
ekki varir við að neinir aðrir
væru byrjaðir á leið okkar upp í
Kjós. Hann sagðist oftast byrja
um eða uppúr 20., þannig að
hann væri á svipuðum tíma og
oft áður.
Aðspurður af hverju hann
væri þetta langt á undan öðr-
um, svaraði Kristján: „Ég er
eingöngu með kúabúskap og er
því með túnin alfriðuð á vorin.
Ég held að það skipti sköpum
því þar sem fé er beitt á tún
tekur það broddinn á vorin um
leið og hann kemur upp og
seinkar öllum gróðri mjög við
það. Ég stefni líka alltaf að því
að byrja heyskap eins snemma
og mögulegt er til að hafa tím-
ann fyrir mér við þetta verk, og
hafa þá frekar ágúst frían ef vel
gengur."
Hvernig er sprettan?
„Ég byrjaði á að slá nýrækt
sem var mjög vel sprottin en
annars hefur gras á öðrum tún-
um einnig sprottið mjög vel eft-
ir að fór að rigna, alveg sér-
stakiega vel miðað við hvað
horfurnr voru í raun slæmar í
vor. Það veður sem verið hefur
að undanförnu er ágætt að nota
í votheyið en túnin eru orðin
það vel sprottin að hægt verður
að slá þar um leið og tíðin leyf-
ir. Það lítur því ágætlega út
með sumarið, ef veðurskilyrði
verða sæmileg," sagði Kristján
á Neðra-Hálsi.
Kristján Oddsson bóndi í Neóra-Hálsi í Kjós að
gær ásamt vinnumönnum, Bjarka Þór Guðmunds
Kristján á dráttarvél sinni að hirða hey með heyhl
Frá einni holu til ai
með borgarstjórn í g
Hvert ætli kúlan hafi farið? Davíð Oddsson horfir spámannlega út á
völlinn, en Jón Tómasson er fullur efasemdar á svipinn.
Glæsilegt högg ... í grasið