Morgunblaðið - 03.09.1983, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1983
Minning:
Ásgrímur Gunnar Þor-
grímsson bóndi Borg
Með nokkrum orðum langar mig
til að kveðja þennan heiðursmann,
þegar leiðir skiljast um sinn.
Hann varð strax í vitund minni
sérstakur, maður sem alltaf var
hægt að treysta, ræða við og bera
sig saman við. Og á hverju sem
gekk var enga æðru að sjá.
Snemma strengdi hann þess heit
að verða að manni, og vera í heim-
inum þannig að hann gæti fremur
veitt öðrum styrk. Kapp hans að
komast áfram var mikið og náði
hann ótrúlegum árangri miðað við
tímana sem hann varð að glíma
við á manndómsárum. Það sýnir
best starfsvettvangur hans á
Borg. Hann varð þeirrar ánægju
aðnjótandi að geta stutt sitt sveit-
arfélag með ráðum og dáð og létt
ýmsum samferðamönnum byrði.
Hugsandi var hann um þjóðholl-
ustu og bætt lífsviðhorf. Harmaði
eins og góðir menn hversu margir
eru kæringarlausir um meðferð
verðmæta og hve sá hópur hefur
stækkandi farið sem kaupir dýr-
um dómum versnandi hugsun og
heilsuleysi með ávana- og fíkni-
efnum og fórnar oft og tíðum
kröftum og manndómi sem þjóðin
hefir ekki efni á að missa.
Hann sýndi mér eitt sinn
bankabók sem hafði sérstæða
sögu. Þegar Ásgrímur var smá-
drengur, komst hann í kynni við
tóbakið. Félagi hans hvatti hann
þar til. En það varð til þess að
vamlíðan Ásgríms varð slík að
hann strengdi þess heit að eiga
ekki meira við þetta eitur. Hann
ákvað þá að hann skyldi um hver
áramót leggja inn á bók það sem
hann taldi að eyðst hefði í þessa
„vitleysu" og það stóð hann við
hversu þröngt sem í búi var og
þegar ég sá þessa bók varð ég
undrandi hversu verðmæt bókin
var þá, en þetta var áður en verð-
bólguvitleysan komst í algleymi.
Og nú veit ég að þessi fjársjóður
er mikill, en þó ennþá stærri fjár-
sjóður sem liggur á bakvið, í því
hugarfari sem stofnaði til þessara
verðmæta. Þetta dæmi lýsir Ás-
grími vel. Hann vissi að margt
smátt gerir eitt stórt og öll óþarfa
eyðsla var til bölvunar. Heilbrigð-
um lífsviðhorfum hélt hann alla
æfi. Við hittumst oft, bæði á förn-
um vegi og heimilum okkar og
ósköp var notalegt að koma á Borg
og heilsa upp á þau hjón og enda
húsráðendur á hverjum tíma. Það
er gaman að minnast slíkra
manna sem Ásgrímur var. Um
hann mátti taka undir með Stef-
áni G. Hann „bognar aldrei —
brestur í bylnum stóra seinast".
Það verður svipminna í sveitinni
eftir að Ásgrímur hefir kvatt. Ég
kveð minn góða vin með þökkum
fyrir allt á liðinni tíð. Guð sem
hann treysti mun áfram varða
vegu Ásgríms.
Árni Helgason.
Fimmtudaginn 25. ágúst sl. lést
í Sjúkrahúsinu á Akranesi bænda-
höfðinginn Ásgrímur Þorgríms-
son á Borg í Miklaholtshreppi nær
88 ára að aldri. Ásgrímur fæddist
að Ytri-Kóngsbakka í Helgafells-
sveit 16. september 1895.
Ungur missti hann báða for-
eldra sína með stuttu millibili.
Faðir hans drukknaði en móðir
hans dó úr lungnabólgu, sem á
þeim tíma var mannskæður sjúk-
dómur.
Eftir lát foreldranna fór Ás-
grímur í fóstur að Staðarbakka til
hjónanna Ásgríms Jóhannssonar
og Guðrúnar Eyleifsdóttur og
dvaldi hjá þeim og síðar Gesti
Guðmundssyni bónda á Staðar-
bakka uns hann réðst vetrarmað-
ur til Stefáns Guðmundssonar
hreppstjóra á Borg, haustið 1915,
þá rétt tvítugur að aldri.
Dvöl Ásgríms á Borg varð lengri
en ráðgert var i upphafi.
" Vorið--1916, þann 17rjúnf,
kvæntist hann Onnu, dóttur Stef-
áns hreppstjóra, og hófu þau
búskap á Borg í sambýli við
tengdaföðurinn og ólaf Guð-
mundsson, sem kvæntur vár
Kristínu systur Önnu. Borg varð
þar með ævivettvangur Ásgríms.
Eins og gefur að skilja voru efni
ungu hjónanna afar lítil. En bæði
voru óvenju dugleg og ósérhlífin
til vinnu og tókust þau á við frum-
býlingsverkefnin af mikilli bjart-
sýni, kjarki og vinnusemi og voru
sérstaklega samhent. Ásgrímur
var einstaklega mikið karlmenni
að burðum og feikna fjörmaður og
mikill afkastamaður við vinnu.
Því var líkast að hann þyrfti næst-
um aldrei á hvíld að halda og gæti
nánast unnið dag og nótt, ef svo
bar undir.
Fyrstu búskaparárin var bú-
stofn hans ekki mikill. En þá fór
hann á veturna í vinnu suður með
sjó eða til Reykjavíkur til að
drýgja tekjur sínar. Hann þótti
svo eftirsóttur í vinnu að hann gat
valið úr, þar sem mestar tekjur
var að fá hverju sinni. Hann hlífði
sér heldur aldrei. Oft var hann í
hafnarvinnu við skipaafgreiðslu á
næturnar, þó hann væri í annarri
vinnu að deginum. Þannig tókst
honum að afla verulegra tekna á
tiltölulega skömmum tíma. Þetta
gerði Ásgrími fært að stækka bú
sitt á fáum árum.
Það leið því ekki á löngu þar til
Ásgrímur var kominn i röð stærri
og efnaðri bænda í hreppnum.
Stefán tengdafaðir Ásgríms féll
frá 1926 og Ólafur mágur hans
flutti frá Borg 1919 og varð hann
því einn bóndi á jörðinni frá 1926
og til þess tíma að Páll tengdason-
ur hans kom að Borg 1949. Bjuggu
þeir saman eftir það til æviloka
Ásgríms. Auk þess byggði Halldór
sonur Ásgríms nýbýli 1958, sem
hann kallaði Minni-Borg. Var
sambýlið alla tíð mjög gott. Sam-
vinna var um öll helstu bústörf og
samheldni mikil.
Á þessum tíma varð mikil um-
breyting á jörðinni. Ásgrímur
ræktaði mikið og byggði nýjar
byggingar yfir fólk og fénað. Árið
1930 byggði hann t.d. nýtt íbúð-
arhús.
Þó Ásgrímur hefði ærinn starfa
við bú sitt lét hann ekki þar við
sitja. Hann var t.d. grenjaskytta
um mörg ár og eyddi miklum og
dýrmætum tíma á vorum í grenja-
leit og vinnslu grenja. Hann var
mjög fengsæll í því starfi og hefur
fáum tekist betur í því efni. Þá
gerði hann mikið að því að stunda
rjúpnaveiði fyrri hluta vetrar og
var í því efni einnig oft fengsæll
og hélt hann þeirri iðju áfram svo
lengi sem sjón hans og orka, ald-
urs vegna, leyfði.
Kreppuárin komu illa við ís-
lenska bændur og knésettu marga
þeirra. En Ásgrímur stóð þá erfið-
Íeika af sér betur en flestir aðrir
og leitaði engrar kreppuaðstoðar,
sem margir bændur þurftu þó að
gera.
Mæðiveikin herjaði á fjárstofn
hans eins og margra annarra
bænda, en honum tókst einnig
með útsjónarsemi og dugnaði að
komast úr þeim erfiðleikum.
Vorið 1938 var Ásgrímur feng-
inn til að stjórna uppsetningu
girðingar sem lögð var á vegum
sauðfjárvarnanna þvert yfir
Snæfellsnes úr Skógarnesi að
sunnan í Álftafjörð að norðan.
Honum var sakir dugnaðar og
hagsýni trúað betur en öðrum
fyrir að stjórna því verki. Hann sá
um hlutann frá Þórishamri við
Skógarnes norður fyrir Ljósufjöll,
eða meira en f.2/3. hluta leiðar-
innar. Það verk gekk mjög vel þó
girðingarstæðið væri afar slæmt.
Hinsvegar var girðingin of seint á
ferðinni og mæðiveikin kom upp
vestan girðingarinnar næsta vetur
eftir að hún var gerð.
Fljótlega þreyttust menn á því
aðbúa vrð-veikan-fjárstofn-og-kom
upp umræða um að skera hann
niður og kaupa heilbrigðan fjár-
stofn frá Vestfjörðum í staðinn.
Þetta varð að veruleika 1949 og
var Ásgrímur mjög áhugasamur
um þá framkvæmd og tók virkan
þátt í henni, m.a. fór hann til fjár-
kaupa vestur í Þingeyrarhrepp. Þá
var Eiríkur Þorsteinsson kaupfé-
lagsstjóri á Þingeyri. Hann var
kappsfullur maður og lét þess get-
ið við Ásgrím, þegar hann kom
vestur til fjárkaupanna, að þau
þyrftu að ganga fljótt og féð vera
tilbúið til flutnings á tilteknum
degi og var tími sá sem hann setti
til fjárkaupanna mjög naumur.
Ásgrímur svaraði því til að hann
væri ekki vanur því að rekið væri
á eftir sér við vinnu. Hann fór því
hratt yfir og lauk fjárkaupunum á
heldur skemmri tíma en Eiríkur
hafði ætlað til verksins og þótti
báðum gott og féll þá vel á með
þeim.
Eftir fjárskiptin tók Ásgrímur
að sér eftirlit og gæslu varnar-
girðingarinnar sem áður er um
getið og hafði það starf á hendi
svo lengi sem ástæða þótti til að
halda uppi reglubundnu eftirliti
með henni. Þá var hann oft fljótur
í förum yfir fjallgarðinn.
Ásgrímur var um nokkra vetur
póstur frá Gröf í Miklaholtshreppi
til Stykkishólms þann tíma sem
ekki var fært á bílum yfir Kerl-
ingarskarð. Sýndi hann því starfi
eins og öllu öðru mikla karl-
mennsku. Ásgrímur var afar
hjálpsamur við nágranna sína og
sveitunga og munaði mikið um
handtök hans, þegar hann kom til
hjálpar sem oft bar til.
Ásgrímur kom allmikið við sögu
sveitarmála í Miklaholtshreppi.
Hann sat lengi í hreppsnefnd og
átti sæti í skólanefnd alllengi.
Einnig var hann lengi í stjórn
búnaðarfélagsins og í sóknarnefnd
Fáskrúðarbakkakirkju um skeið.
Hann var mikill áhugamaður
um íþrótta- og æskulýðsmál.
Hvatti hann unga fólkið óspart til
dáða og var góður stuðningsmaður
þess í þeim málum.
Ásgrímur og Anna eignuðust
sjö mannvænleg bðrn, sem öll eru
á lífi, nema Stefán, elsti sonurinn,
sem féll frá fyrir rúmlega tveimur
árum. Börnin tóku mjög fljótt
virkan þátt í bústörfunum með
foreldrum sínum. Það var oft glatt
á hjalla á Borg þegar börn þeirra
hjóna voru að vaxa úr grasi og
voru heima. Ásgrímur var mjög
glaður og hress og hrókur alls
fagnaðar. Mjög var gestkvæmt á
Borg og oft tekið í spil þegar gesti
bar að garði.
Synir Ásgríms urðu landsþekkt-
ir íþróttamenn, bæði fyrir glímu
og frjálsar íþróttir og héldu uppi,
ásamt fleiri ungum mönnum,
heiðri sveitar sinnar um mörg ár í
því efni.
Anna á Borg varð fyrir því
áfalli á besta aldri að missa heils-
una og vera bundin við hjólastól-
inn, fjöida ára, því hún gat ekki
gengið vegna meinsemdar í baki,
sem ekki fékkst bót á hvað sem
gert var. Þetta var henni og fjöl-
skyldunni allri mikil raun. Anna
lést árið 1967, rúmlega sjötug að
aldri. Ásgrímur átti við heilsu-
brest að stríða allra síðustu árin.
Með Ásgrími er fallið mikið
karlmenni og mikill atgervismað-
ur. Hann lætur eftir sig mikið af
verkum, sem staðfesta þetta.
Hann hefur skilað þjóð sinni arf-
leifð, -sem -er vandmetm- og verður
skarð það sem hann lætur eftir sig
vandfyllt. Jörðin Borg er ein best
ræktaða og best byggða jörð á
Snæfellsnesi og ber ævistarfi Ás-
gríms og fjölskyldu hans gott
vitni.
Sveitin er svipminni eftir en áð-
ur.
Ásgrímur verður lagður til
hinstu hvíldar í Fáskrúðarbakka-
kirkjugarði í dag við hlið Önnu
konu sinnar, hvíldinni feginn.
Sveitungarnir kveðja hann með
þökk fyrir langa og góða sam-
fylgd.
Ég og kona mín sendum börnum
hans og öllum vandamönnum
samúðarkveðj ur.
Gunnar Guðbjartsson
Þann 25. ágúst sl. lést í sjúkra-
húsi Akraness Ásgrímur Þor-
grímsson, fyrrum bóndi á Borg í
Miklaholtshreppi, tæplega 88 ára
að aldri. Ásgrímur var fæddur að
Kóngsbakka í Helgafellssveit 16.
sept. 1895. Foreldrar hans voru
hjónin Soffía Jóhannesdóttir og
Þorgrímur Ólafsson. Börn þeirra
voru fjögur: Sesselja, Ásgrímur,
Jóhannes og Anna og er Jóhannes
einn eftir á lífi af þessum systkin-
um.
Þegar Ásgrímur var á tíunda
ári missti hann báða foreldra sína
á sama árinu, með stuttu millibili.
Má nærri geta hvilíkt áfall það
hefur verið börnunum, að standa
eftir forsjárlaus við þær aðstæður
sem þá voru í þjóðfélaginu til að
komast til þroska án aðstoðar for-
eldra. Ásgrímur fór að Staðar-
hakka, sem er næsti bær við
Kóngsbakka og í sömu sveit. Þar
ólst hann upp hjá hjónunum þar,
Ásgrími og Guðrúnu, en hann var
heitinn í höfuðið á bóndanum.
Ásgrímur Þorgrímsson var
snemma bráðgjör og athafnasam-
ur og fór því ungur að leita sér
atvinnu utan heimilis. Nítján ára
gerðist hann vetrarmaður hjá
Stefáni Guðmundssyni, hrepp-
stjóra á Borg í Miklaholtshreppi.
Þar af leiddi að lífsferill hans var
ráðinn. Þá var þar gjafvaxta
heimasæta, Anna, dóttir Stefáns,
f. 20. jan. 1897, sem varð lífsföru-
nautur Ásgríms, en þau gengu í
hjónaband 17. júní 1916 og bjuggu
saman í hamingjusömu lífi í full
51 ár, en hún lést 24. sept. 1967.
Hafði hún átt við verulega van-
heilsu að stríða um 20 ára skeið.
Var aðdáunarvert hvað Ásgrímur
sýndi henni mikinn kærleika og
umhyggju í sjúkdómserfiðleikum
hennar.
Byrjaði Ásgrímur búskap á
hluta af jörðinni Borg á móti
tengdaföður sínum og bjó þar
bæði í gamla bænum og öðrum bæ
sem þar var í túninu uns húsið,
sem enn stendur að stofni til á
Borg, var byggt 1929.
Þau hjónin Ásgrímur og Anna
eignuðust sjö bðrn, sem öll komust
til fullorðinsára og eru þau þessi í
aldursröð: Soffía, gift og býr úti í
Noregi, á eina dóttur; Stefán,
bóndi í Stóru-Þúfu, giftur og átti
tvö börn, en hann lést vorið 1981;
Ósk, gift og býr í Gerðahreppi, á
tvö börn; Ágúst, búsettur í
Reykjavík, giftur og á eitt barn;
Inga, húsfreyja á Borg gift Páli
Pálssyni, bónda og hreppstjóra, og
á fimm börn; Halldór, bóndi á
Minni-Borg, nýbýli úr Borgar-
landi, giftur og á fjögur börn;
Karl, búsettur í Reykjavík, giftur
og á þrjú börn. Öll eru börnin
þeirra Borgarhjóna traust mynd-
arfólk, sem bera foreldrum sínum
gott vitni um farsælt uppeldi. Þeg-
ar tengdafaðir Ásgríms féll frá
1926, keypti hann jörðina og hélt
hana þar til hann seldi hana að
hálfu til Páls tengdasonar síns og
dóttur, hinn hlutann lét hann i
hendur Halldóri syni sínum, sem
stofnaði nýbýli á þeim hluta og er
það Minni-Borg, svo sem áður er á
minnst. Þó Ásgrímur seldi jörðina
í hendur barna sinna, hafði hann
um langt árabil nokkur not af
henni til eigin búskapar og hafði
einkum talsverðan sauðfjárbú-
skap með höndum.
Miklar umbætur gerði Ásgrím-
ur á jörð sinni, bæði í byggingum
og ræktun og rak gott bú á jörð-
inni, sem ætíð var vel fjrrir -séð
með fóðurbirgðum og allri hirð-
ingu. Sú framkvæmd, sem ég held
að Ásgrími hafi þótt einna vænst
um, sem hann gerði, var bygging
heimilisrafstöðvar. Að þessari
framkvæmd stóð með honum Páll
tengdasonur hans. Var vatni safn-
að saman og leitt um langan veg
uns fallhæð var fengin og stöð var
byggð 1954, sem framleiddi um 20
kw orku. Er rafstöðin enn í fullu
gildi og hefur veitt heimilinu mik-
il þægindi og ómælda fjármuni.
Þá var langt í það að rafmagn
kæmi í sveit hans frá almenn-
ingsveitum. Líf Ásgríms beindist
fyrst og fremst að því að vera
traustur bóndi enda var hann af-
burðaduglegur og fylgdi því vel
eftir, sem hann tók sér fyrir hend-
ur. Bjó hann lengst við góða efna-
lega afkomú og var heimilið mikill
rausnargarður.
Ekki sóttist Ásgrímur mikið
eftir að standa í félagsstörfum
utan heimilis síns, en eigi að síður
voru honum falin ýmis störf fyrir
sveit sína og hérað. Var meðal
annars í hreppsnefnd Miklaholts-
hrepps, í sóknarnefnd Fáskrúðar-
bakkasóknar og létu þau hjón sér
annt um kirkju sína.
Fyrsta starf, sem ég vann með
Ásgrími var undirbúningur að at-
kvæðagreiðslu meðal fjáreigenda
vestan varnargirðingar fyrir
sauðfjársjúkdóma, sem liggur frá
sjó hjá Skógarnesi við Faxaflóa og
norður yfir nesið til Álftafjarðar.
Atkvæðagreiðslan var um það
hvort ráðast skyldi í fjárskipti á
svæðinu vestan girðingarinnar.
Fann ég glöggt fyrir því hvað
hann var áhugasamur um að allt
sem laut að þessum undirbúningi
væri vel af hendi leyst, svo sem
frekast í okkar valdi stóð. Fjár-
skiptin fóru fram að fullnægðum
öllum undirbúningi haustið 1949.
Var Ásgrímur meðal þeirra sem
sendir voru til fjárkaupa á Vest-
fjörðum og fór í fjærstu sveitir
eða í Þingeyrarhrepp við Dýra-
fjörð. Þetta voru erfiðar ferðir og
hef ég heyrt haft eftir gegnum
mönnum þar í sveit, að þeim þótti
maðurinn harðfylginn og óvílsam-
ur svo eftirminnilegt varð. Var þá
Ásgrímur vel yfir miðjan aldur
eða 54 ára.
Eftir þetta tók hann að sér eft-
irlitið með varnargirðingunni sem
áður er á minnst og varð að fara
minnst tvisvar í viku og stundum
oftar til eftirlits á allri línunni og
er fjallvegurinn sem fara þurfti
yfir mjög víða illfær með hesta.
Öll störf sem Ásgrímur tók að sér
að vinna, voru af hendi leyst með
miklu öryggi, svo að á betra varð
ekki kosið.
Lengst og best hefur Inga dóttir
Ásgríms, húsfreyja á Borg, verið
honum stoð og á langri ævi hans á
Borg, einkum var hún sá trausti
vinur, sem mikið reyndi á, þegar
móðir hennar var ekki lengur full-
fær um að annast sitt heimili sök-
um sjúkleika. Hafði Ásgrímur orð
á því við mig hvað Inga ásamt Páli
manni hennar hefðu verið sér
mikils virði alla samverutíð og þá
ekki síst eftir að heilsa hans og
þrek fór að dvína. Þótti mér sem
hann teldi sig i þakkarskuld við
þau hjón.
Þegar að leiðarlokum er komið,
er mikill sjónarsviptir að Ásgrími.
sem setti svip sinn á heimili sitt
sveit sína og samtíð svo eftir-
minnilegt er.
Persónulega þakka ég honuir
óverðskuldaða vinsemd, sem hanr
sýndi mér og einnig færi ég þakkii
frá föðursystur minni, Vilborgu
Kristjánsdóttur, Ölkeldu, fyrii
vinsemd, sem hann sýndi þeim
hjónum á Ölkeldu.
Einlægar samúðarkveðjur vil ég
að lokum færa börnum hans,
tengdabörnum, barnabörnum og
öðrum ættingjum og vinum. Bið ég
Guð að blessa þeim minninguna
um kæran föður og vin.
Kristján Guðbjartsson.
Sumarið sem nú er senn á enda
runnið hefur markað vissan þátt I
lífi okkar sem eigum allt undir sól
og regni. Þannig er máttur þeirra
sem hefur hagsæld okkar í hendi
■ sinni,-að þótt okk-ur þyki við hart-