Morgunblaðið - 10.09.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1983
13
Malcolm McDowell og Anna Bjorn skála.
U
„Tryllumst
— Þótt hin íslenska
Garbó sé ekki fædd
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
„TRYLLUMSrr*
Nafn á frummáli: Get C'razy.
Þar sem upplýsingar um að-
standendur myndarinnar birtast
ekki í prógrammi bíósins, verða
þær ekki birtar hér. Verður
þeirri reglu haldið framvegis.
Þótt næsta auðvelt sé að kíkja í
kvikmyndahandbókina þá tel ég
sjálfsagt að þessar lágmarks-
upplýsingar séu til staðar í
prógrammi. Að öðru leyti ber
prógramm Bíóhallarinnar af
öðrum kynningarbæklingum
bíóhúsanna — ekki bara rakinn
efnisþráðurinn heldur skil-
merkilega leikferill stjarnanna.
Þarft framtak en ekki má
gleyma þeim sem bera hita og
þunga kvikmyndatökunnar.
Þeir hjá Bíóhöllinni í Mjódd-
inni hafa oft verið ansi röskir að
ná í svo til splunkunýjar myndir
og er þess skemmst að minnast
er þeir fluttu David Bowie
hingað glóðvolgan í „Merry
Christmas Mr. Lawrence". Nú er
það súperstjarnan Malcolm
McDowell í „Get Crazy", (ég fer
nú bráðum að taka aukaþóknun
fyrir að snara heiti bíómynda yf-
ir á íslensku, en þessa mynd
mætti nefna á því ástkæra yl-
hýra: „Tryllumst") ekki bara
glóðvolgur heldur álíka volgur
og snúðar i Bernhöftsbakaríi
klukkan 7 að morgni. En við hlið
súperstjörnunnar stendur — ja
hver haldiði — engin önnur en
Anna Bjorn. Hvílík undur og
stórmerki að við höfum loksins
eignast stjörnu. Okkur nægir
ekki að eiga fyrsta kvenforset-
ann og heimslið i skák, að ekki sé
talað um Erró og Mezzoforte.
Aldrei fær landinn nóg enda
boðað í Hávamálum að menn
skuli sigla til fjarlægra landa i
leit að fé og frama. Orðstir sér
góðan getr ...
Annars stendur „Tryllumst"
undir því nafni, því myndin er
snargeggjuð og svo fagmannlega
gerð að maður gleymir næstum
að hún snýst nánast um hinn
fræga núllpunkt þar sem ekkert
gerist — eða finnst ykkur merki-
legt söguefni; áramótaskaup i
ónefndri byggingu sem næstum
feilur í hendur glæpona. En vit-
leysan er ekki öll eins og það er
gaman að þeirri hringavitleysu
er þeytir Malcolm McDowell um
sviðið — ekki vegna þess að vit-
leysan sem slík sé skemmtileg —
heldur hvernig kvikmyndagerð-
armennirnir matreiða hana. Við
erum raunverulega ekki að horfa
hér á kvikmynd með samfelldum
söguþræði heldur þúsundir
augnabliksmynda sem eiga ræt-
ur að rekja til auglýsingakvik-
mynda, þar sem sekúndurnar
eru ekki aðeins nýttar heldur
sekúndubrotin.
Sannarlega er hér ekki verið
að draga seiminn í anda Berg-
man og co. Skærin eru óðar á
lofti og klippt og klippt þannig
að aðeins kjarni augnabliksins
er skilinn eftir á tjaldinu. Þann-
ig tekst að vekja áhorfandann án
þess að höfða til vitsmuna hans
— augað hefir einfaldlega nóg að
starfa myndina út í gegn. Þó
hefði maður máski kosið að
berja ögn hressilegar augum
Önnu Bjorn. Ekki að maður
vænti nýrrar Grétu Garbó eða
Ingrid Bergman, en samt hefði
verið forvitnilegt að skoða ögn
nánar leikræna tilburði stúlk-
unnar. Það er aldrei að vita hvar
leikari leynist og slíkir hæfileik-
ar blunda oft í sálardjúpi og
spretta fram líkt og sviti á enni
— við hæfilega áreynsiu. En
einusinni er allt fyrst og þegar
maður sér landa standa við hlið
Malcolm McDowell á hinu stóra
sviði gleymir maður leiknum,
þjóðarstoltið nær yfirhöndinni.
Það er aðeins á hinu litla sviði
sem leikhæfileikinn skiptir
okkur máli. Svona er nú allt af-
stætt í henni veröld.
Að þora að lifa
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Sænska skáldið Göran Tun-
ström yrkir um bandaríska skáld-
ið William Carlos Williams í bók
sinni Sorgesánger, útg. Bonniers
1980.
William Carlos Williams
yrkir stundum
á svo einfaldan hátt.
í ljóðinu rifjar Tunström upp
feril Williams sem var læknir.
Þegar hann kom heim á kvöldin
festi hann eina eða tvær ljóðlínur
á blað, að hans mati skipti mestu
að eitthvað væri ort. Flest hafði
honum dottið í hug á leið heim til
konu sinnar sem hann unni mjög.
Mikilvægu hugsanirnar, stóru
ljóðin, lét hann vin sinn Ezra
Pound um.
ið hefur af sálrænum þrengingum
konu hans. Þær eru myrkar,
ógnvænlegar í afhjúpun sinni á
mannlegum vanda, en líka fullar
af þeirri birtu og huggun sem góð-
ur skáldskapur miðlar.
Göran Tunström hefur verið í
fremstu röð sænskra skálda síðan
hann kvaddi sér hljóðs með In-
ringning (1958), en í fyrrnefndum
bókum rís skáldskapur hans hæst.
Það má segja að með þeim hafi
hann náð svo langt að hann verði
flokkaður með þeim fáu sænsku
skáldum sem skipta verulegu
máli. Ég vil ráðleggja öllum að
kynna sér ljóð hans. Oftar en einu
sinni minntist ég Gunnars Ekelöfs
við lestur Sorgesánger, þess
sænska skálds sem einna best hef-
Göran Tunström
ur kveðið. Ekki vegna þess að
Tunström sé að stæla hann heldur
vegna þess að báðir freista þess að
segja hið ósegjanlega og komast
furðulangt í því efni. Alvara
þeirra er skyld og eitt sem báðir
vitna um er það að einlægni er
nauðsyn, skáldið talar við sjálft
sig og lesandann í trúnaði sem
gerir miklar kröfur til beggja.
Ég hef ekki lesið Sorgesánger
einu sinni heldur mörgum sinnum.
Þessi ljóð eru ekki auðveld og
stundum er erfitt að átta sig á
hvert skáldið er að fara. Kannski
segja tilvitnuð orð í Játningar Ág-
ústínusar eitthvað um boðskap
skáldsins: „... svo að ég sæi að það
var veruleikinn sem horfði á mig,
en að ég var ekki nógu raunveru-
legur til að horfa á hann“.
Sorgesánger lýsa dvöl á fram-
andi slóðum og heimkomu til Sví-
þjóðar. Kona skáldsins er með
barni. Samband þeirra er náið, en
brothætt. Veikindi hennar áger-
ast. Skáldið reynir á vökunóttum
að lesa Hómer, en oftar er gripið
til Játninga Ágústínusar. Hinn
gamli kirkjufaðir gefur þau svör
sem duga í lífsháskanum eða að
minnsta kosti er hann meðal gegn
sársaukanum, óvissunni, óttanum.
Göran Tunström er ekki einn um
það að hafa leitað til Ágústínusar
þegar verst hefur gegnt.
Það er eiginlega ógerlegt að
gefa rétta mynd af skáldskap Gör-
an Tunströms í hversdagslegum
prósa. Best er að láta hann tala
sjálfan í þýðingu sem því miður er
hripuð í flýti:
Hve djúpt hefur þú dvalið í svefni?
Hve oft viltu ekki þangað aftur.
Svefn sem losar þig við jörðina.
Svefn sem faerir þér annað tungumál.
Svefn til að draumafnir sofni ekki.
Svefn til að verða einhver annar.
Svefn til að hrapa fjörutíuþúsund
faðma.
Svefn til að drekka glas af ísköldu
vatni.
Svefn til að þora að biðja einhvern um
eitthvað.
Svefn til að geta eins og kötturinn
læðst um hina hlið spegilsins.
Svefn til að deyja meira
en nokkur annar hefur dáið
og til þess að þora að lifa að lokum.
Jóhann Hjálmarsson.
VALSVÚLLUR 1. DEILD
Mörg ljóð eftir Williams draga
dám af japönskum og kínverskum
stökum, en hann orti líka langa
bálka sem áttu eftir að hafa gildi.
Hann hafði ekki síður áhrif á
yngri bandarísk skáld en vinurinn
Erza. Einfaldleiki ljóða hans virð-
ist hafa orkað á fleiri en Göran
Tunström. Meðal helstu læri-
sveina hans á Norðurlöndum en
Norðmaðurinn Jan Erik Vold.
En þetta átti ekki að vera rit-
gerð um William Carlos Williams
þótt ekki veitti af, því hann er
skammarlega lítið þekktur hér
heima. Aftur á móti er rétt að
snúa sér að Göran Tunström og
bók hans Sorgesánger.
Sorgesánger er eiginlega fram-
hald tveggja annarra ljóðabóka
Tunströms: Svartsjukans sánger
(1975) og Sandro Botticellis dikter
(1976). Þessar bækur eru mótaðar
af innri kvöl skáldsins sem sprott-
Valur -
í dag kl. 14.00.
Maður leiksins fær kvöldverð fyrir 2 á Torfunni
Áfram Valur
Valsmenn komiö og hvetjiö
ykkar menn til sigurs.
r KJÖTMIÐSTÖPIN Laugalaek 1. s. 86511
Víkingur
Getraunir, opiö hús í Vals-
heimilinu frá kl. 10.30 alla laug-
ardaga.
Allir Valsmenn hvattir til að
mæta.
„LÍFIÐ ER ÞESS VIRÐI ‘
Skemmtun í þágu friöar haldin í Þjóðleikhúsinu 11. september kl. 14.00.
Miðasala í Þjóðleikhúsinu í dag kl. 13.15—18.00 og á morgun við innganginn.