Morgunblaðið - 02.11.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1983
49
eftir dr. Jón
Óttar Ragnarsson
Þrátt fyrir karlarembugort
Egils Skalla-Grímssonar (sbr.
lausavísu) er fátt sem bendir til
að misnotkun áfengis og áfeng-
issýki hafi verið verulegt vanda-
mál á bjóröld.
En á 17. öld gekk brennivíns-
öld í garð. Breyttust þá á
skömmum tíma áfengisvenjur
íslendinga til hins verra. Eftir
það bar æ meira á því sem nú á
tímum er kallað áfengisböl.
„Mesta mein aldarinnar"
Þrátt fyrir að medalneysla vín-
anda á íslandi sé um það bil sú
lægsta á Vesturlöndum eru fá
heimili hérlendis sem ekki hafa
kynnst áfengisbölinu í einni eða
annarri mynd.
Ein ástæða fyrir mikilli mis-
notkun áfengis í landinu er sú að
íslendingar fá nær allan sinn
vínanda úr sterkum drykkjum en
hvorki bjór né léttum vínum eins
og þorri Vesturlandabúa.
Önnur ástæða er sú að íslend-
ingar eru því vanir — eins og
aðrir norrænir menn — að
kneyfa vikuskammtinn á nokkrum
tímum um helgar og verða þá
gjarnan ölvaðir, jafnvel ofurölvi.
í þriðja lagi eiga fslendingar
sér ekki lengur neina hefð í notk-
un áfengis aðra en helgarþambið
með öllum þeim vandamálum og
hættum sem hún leiðir af sér.
f fjórða lagi eiga fslendingar
oft erfitt með að tjá eigin tilfinn-
ingar og þjást ósjaldan af feimni
og minnimáttarkennd sem þeir
reyna að yfirvinna með áfeng-
isneyslu.
í fimmta og síðasta lagi gætir
streitu- og firringareinkenna iðn-
ríkisins æ meira hér á landi og
bætist þá við þá landlægu vinnu-
þrælkun til lands og sjávar sem
hér tiðkast.
Áfengi á íslandi
Það voru danskir einokunar-
kaupmenn sem beindu áfengis-
neyslunni í þennan óheppilega
farveg því brennivínið var ódýr-
ara í flutningi, entist lengur en
bjór og gaf meiri arð.
Því miður gripu íslensk
stjórnvöld ekki til þess ráðs að
endurreisa hinn forna vímugjafa
fslendinga til vegs og virðingar
þegar þjóðin fékk sjálfstæði á ný
árið 1918.
Því auk þess að vera óhollast
allra áfengra drykkja er brenni-
vín (og aðrir sterkir drykkir) svo
sterkt að erfitt er að stýra neysl-
unni og lítið þarf til að komast í
vímu.
Þetta er afar mikilvægt fyrir
þá sök að þvi meira sem innbyrt
er af vinanda í eitt og sama
skipti þeim mun meiri hætta er
á ofurölvun ... og þar með áfeng-
issýki.
Áfengissýki og
samfélag
Mannkynið hefur erft tilhneig-
ingu til áfengissýki. Jafnframt
er ýmislegt sem bendir til þess
að sumir hafi erft þennan eigin-
leika í ríkara mæli en aðrir.
þjóð
FÆÐA
OG______
HEILSUFAR
En tíðni áfengissýkinnar á
hverjum stað fyrir sig fer fyrst
og fremst eftir umhverfi á við-
komandi svæði, þ.e. eftir því
hvers eðlis þetta tiltekna samfé-
lag er.
I rótgrónu þjóðfélagi þar sem
stéttaskipting og trúarbrögð eru
í föstum skorðum er áfengi eink-
um notað til hátíðabrigða til að
efla félagslega samloðun og sam-
kennd.
í slíku samféiagi læra börn og
unglingar sjálfkrafa að tileinka
sér þær venjur sem taldar eru
sjálfsagðar og eðlilegar. Sérstök
fræðsla í þeim efnum er því
óþörf.
Ölvar mik, því Ölvi
öl gervir nú fölvan,
atgeira lætk ýrar
ýring og grön skýra;
öllungis kannt illa,
oddskýs, fyr þér nýsa,
rigna getr at regni,
regnbjóðr, Hávars þegna
I rótslitnum þjóðfélögum iðn-
ríkjanna er þessu öfugt farið:
áfengisvenjur eru út og suður og
auk þess yfirleitt mismunandi
eftir því hvaða þjóðfélagshópar
eiga í hlut.
í slíku samfélagi eru allar
hefðir í þessum efnum svo brota-
kenndar að einungis með mark-
vissri fræðslu er hægt að beina
áfengisvenjunum í skynsamleg-
an farveg.
Þetta er því mikilvægara þeg-
:.c haft er í huga hve hættulegur
vímugjafi áfengið er, vaxandi
framboð enn hættulegri vímu-
gjafa og sú félagslega upplausn
sem einkennir nútímann.
Það er því miður annað tímanna
tákn að enn skuli látið viðgangast
að unglingar fá enga eða nær enga
fræðslu á þessu sviði fyrr en þeir
afla hennar sjálfir ... á götunni.
Spurningin er nefnilega ekki
sú hvort heldur með hvaða hætti
fræðsla um áfengismál á að fara
fram. Um það þyrfti umræðan
að snúast ... að minnsta kosti
fyrst um sinn.
Fatnaöur á alla fjölskylduna —
Sængurfatnaöur — Handklæöi — Barna-
fatnaöur — Lopapeysur — Leikföng ___
Gjafavörur í miklu úrvali.
FÁLKIN N
Hljómplötur innlendar og erlendar frá
Fálkanum á sprenghlægilegu verði.
Þaö borgar sig aö líta inn.
Góöar vörur á stórlækkuöu veröi.
STÓR ÚTSÖLUMARKAÐURINN
í kjallara Kjörgarös.