Morgunblaðið - 16.11.1983, Page 15

Morgunblaðið - 16.11.1983, Page 15
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 1983 1 5 Kreppa og heilsa — eftir dr. Jón Öttar Ragnarsson ÞjóA í kreppu kallast ráðstefna sem Líf og land stendur fyrir um næstu helgi á Hótel Borg. En þegar rætt er um þá kreppu sem íslenskt samfélag er í er ekki úr vegi að reyna að átta sig á í hverju hún er fólgin og hvaða áhrif hún hefur á neyslu- venjur og heilsufar. Hvað er kreppa? Sú kreppa sem hagfrsðingar einblína á er einskorðuð við harkalegan samdrátt í efnahags- málum. Er vonandi að íslend- ingar fái aldrei að kynnast kreppu af því tagi. En hugtakið „kreppa" er venjulega notað í mun almenn- ari merkingu sem sé þeirri að þá hafi ástand á tilteknu sviði versn- að til muna miðað við árin eða ára- tugina á undan. Þegar kreppuhugtakið er skilgreint á þennan hátt kemur fljótt í ljós að það er víðar kreppa á íslandi en í efnahags- málum. Það er t.d. kreppa í fé- lagsmálum svo dæmi sé nefnt. Undirrót þeirrar kreppu sem íslenskt samfélag er í á ýmsum sviðum er sumpart angi þeirrar alþjóðlegu kreppu sem mannkyn allt glímir við og sumpart heima- tilbúinn vandi. Orsakir þessarar alþjóðlegu kreppu eru margar og saman- FÆDA OG_______ HEILSUFAR tvinnaðar, en ég vil nefna fjórar: fjölgun jarðarbúa, tilvist hel- sprengjunnar, öra þjóðfélagsþróun og ofþenshi ríkisbáknsins. Sálarkreppa Sálarkreppa nútímans á sér margar orsakir, en sú mikilvæg- asta er vafalaust sú stæka efnis- hyggja sem er aðalsmerki ríkjandi stjórnmálakenninga og hefur veg- ið að rótum menningar smáþjóð- anna. Ekki bætir úr skák að í iðn- ríkjunum hefur þjóðfélagsþróun orðið mun örari en aðlögunar- hæfni mannsins nemur svo hann greinir ekki lengur milli æski- legra breytinga og óæskilegra. Hvort tveggja hefur valdið því að æ fleiri slitna úr tengslum við eigin menningu og trú og ánetj- ast þess í stað neonmenningunni og upphafningu sjálfsins. Þessi víðtæka firring hefur magnast því meira sem fleiri átta sig á því að þeir eru orðnir leiksoppar hrokafullra skriffinna sem hefta frumkvæði þeirra og frelsi. Og ekki vex sjálfstraustið og trúin á framtíðina við að verða daglega að horfast í augu við offjölgun, hungur og stríð að ekki sé minnst á ógnarjafnvægi risa- veldanna. Félagskreppa En ekki einasta er efnishyggja nútímans að ganga að menningu og trú smáþjóðanna dauðri, heldur hefur hún líka kippt stoð- unum undan hornsteini þjóðfé- lagsins: fjölskyldunni. Þegar tilgangur lífsins mælist í krónum og aurum þolir konan ekki lengur við á heimilinu, enda fátt orðið um bitastæð verkefni og ábyrgðarstörf innanstokks. Oft hefur maðurinn ekki tekið tillit til þessara eðlilegu við- bragða. Afleiðingin hefur oft og tíðum orðið sviptingar sem hafa lagt hvert heimili á fætur öðru í rúst. Kreppa og lífsvenjur Þessi margþætta kreppa hefur ekki aðeins haft djúptæk áhrif á mataræði, heldur á marga aðra þætti sem heilsa okkar og heil- brigði byggist á. f kjölfar þessarar kreppu hef- ur fæðuvenjum íslendinga hrak- að til muna með því að mörg heimili geta ekki lengur gegnt þeim frumskyldum sem samfé- lagið gerir ráð fyrir. Mataræði hefur farið úr skorðum með því að matreiðsla í heimahúsum er á undanhaldi og skyndibitar og draslmatur verða æ stærri þáttur í neyslu fólks. Verra er að máltíðir hafa víða gengið úr böndum. Börn fá oft ólfullnægjandi morgunverð og stundum jafnvel engan og enn er ekki farið að taka upp heitar máltíðir í skólum. Verra er hitt að þjóðfélag sem svona er ástatt fyrir er óvarið gagnvart eiturlyfjasölum og öðr- um þeim sem færa þjóðum heims óhollustu og óhamingju á silfurfati. Það er af þessum ástæðum — og hafa þó aðeins fáeinar verið tilnefndar — sem það er svo brýnt að þjóðfélagið allt hefji umræður um þessi mál og snúist til varnar. A SLANLfl ASSAiyKILLAÐ ÖfíUGGRI FRAMTÍÐ wnn USSÁ) iur

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.